اوراق مبتنی بر بدهی

طراحی اوراق بدهی مرکب مبتنی بر نظم مالی

برخی سرمایه گذاران در اوراق قرضه، مایلند سود خود را در طول دوره تا سررسید، دریافت نکرده و مجدد سرمایه گذاری کنند، در پایان سررسید، اصل، سود اوراق خود را دریافت کنند. خانواده های جوان، شرکتهای بیمه دو نمونه از این نوع سرمایه گذاران می باشند که پرداخت های آتی خود را پیش بینی کرده، بر اساس آن به خرید اوراق می پردازند. در کشورهای غربی اوراق بدون سود چنین نقشی را بازی می کند، از ابتدا تا کنون نیز با استقبال سرمایه گذاران و صنعت مواجه گردیده است.
اوراق بدهی مرکب دو تا سه سال اول (بسته به توافق و نوع طرح) سودی پرداخت نمی کند
، در عوض با قیمت کمتری از قیمت اسمی به فروش می رسد. بعد از آن تاریخ نیز سود ثابت به دارندگان اوراق پرداخت می شود. منتشرکنندگان اوراق بدهی مرکب، وجوه جمع آوری شده را صرف خرید دارائی های ثابت برای طرح خاصی کرده، به صورت فروش اقساطی یا اجاره به شرط تملیک در اختیار طرح، قرار داده، از محل دریافت اجاره یا اقساط فروش، سود ثابت دارندگان اوراق تأمین می کنند. بنابراین ثابت بودن پرداخت سود، ماهیت شرعی خواهد داشت چرا که مبتنی بر عقود اسلامی است. ضمنأ بر اساس مطالعات میدانی، این اوراق از سوی صنعت ، سرمایه گذاران مورد تأیید قرار گرفته، میزان مطلوبیت آن برای دو قشرمزبور مورد آزمون قرار گرفته که نتایج، رضایتبخش بوده است.

انواع اوراق بدهی به زبان ساده؛ میزان سود و نحوه خرید

بانک اول - کارشناس بازار سرمایه گفت: بازار اوراق بدهی در دنیا برای تامین مالی تشکیل شده که این تامین مالی، توسط دولت و یا شرکت‌ها انجام می‌شود.

به اشتراک بگذارید:

به گزارش بانک اول محمد خبری زاد کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو باباشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به این پرسش که، بازار بدهی چیست؟، اظهار کرد: بازار‌ها به چند دسته، از جمله، بازار سهام، بازار بدهی و بازار ابزار مشتقه تقسیم بندی می‌شوند. انواع اوراق مورد معامله در بازار بدهی، اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، استثناء، رهنی، جعاله، سلف موازی هستند که تمام این اوراق چند سالی است که در بازار سرمایه منتشر می‌شوند و در حال معامله هستند.

او بیان کرد: بازار اوراق بدهی در دنیا برای تامین مالی تشکیل شده که این تامین مالی، توسط دولت و یا شرکت‌ها انجام می‌شود و قیمت اوراق بدهی بر حسب ریسکی که دارند، با هم متفاوت است.

او افزود: در ایران در ۵ – ۶ سال اخیر بازار بدهی رونق بسیار خوبی گرفته و دولت از این بازار به خوبی تامین مالی کرده است، اما افراد حقیقی، زیاد از بازار بدهی استفاده نمی‌کنند و مشتریان اصلی بازار بدهی ایران، شرکت‌های حقوقی، شرکت‌های سرمایه گذاری و به خصوص صندوق‌های سرمایه گذاری هستند.

کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، چه چیزی در بازار بدهی معامله می‌شود؟، گفت: بازار بدهی، بازاری است که در آن انواع و اقسام اوراق مبتنی بر بدهی معامله می‌شود. اوراق مبتنی بر بدهی اوراق‌هایی هستند، شامل، اسناد خزانه‌های دولتی که توسط دولت‌های مرکزی کشور‌ها منتشر می‌شوند. اوراق قرضه و یا اوراق مشارکت در داخل کشور ما به صورت دولتی یا شرکتی منتشر می‌شوند.

او بیان کرد: به طور مثال، همیشه در تمام دنیا قیمت اوراق‌های دولتی به دلیل، ریسک کمتری که این اوراق دارند، بیشتر از اوراق شرکتی است و به عبارتی بازدهی اوراق دولتی کمتر از اوراق‌ شرکتی است. زیرا اوراق شرکتی ریسک بیشتری دارند و باید به تبع از این اوراق بازدهی بیشتری کسب شود.

خبری زاد در پاسخ به این پرسش که، برای معامله در بازار بدهی از چه ابزار‌هایی استفاده می‌شود؟، تشریح کرد: در بازار اوراق بدهی، انواع اوراق مشارکت و اسناد خزانه معامله می‌شوند که این اوراق خود به دو دسته، اوراق دارای کوپن و اوراق بدون کوپن تقسیم بندی می‌شوند.

او بیان کرد: اوراق دارای کوپن به این صورت است که، به خریدار این اوراق در دوره‌های مختلف، ماهانه، سه ماه یک بار، ۶ ماه یکبار و یا سالانه سود پرداخت می‌شود؛ و اوراق بدون کوپن نیز به این گونه است که، خریدار این اوراق، اوراق را به کسر خریداری می‌کنند و در زمان سررسید به قیمت اسمی می‌فروشند.

خبری زاد ادامه داد: ارزش اسمی هر برگ اوراقی که داخل بازار سرمایه ایران منتشر می‌شود، یک میلیون ریال و یا ۱۰۰ هزار تومان است.

کارشناس بازار سرمایه در خصوص نقش اصلی بازار بدهی اظهار کرد: نقش اصلی بازار بدهی، تامین مالی است و در تمام دنیا نرخی که اوراق در بازار بدهی معامله می‌شوند، تعیین کننده نرخ بهره آن کشور است. در بازار سرمایه نیز، نرخ اوراق تعیین کننده اصلی نرخ انتظارات ما از آینده، نرخ بهره و نرخ بازدهی مورد نظر از سرمایه گذار است.

خبری زاد در پاسخ به این پرسش که، چگونه مردم وارد بازار بدهی می‌شوند؟، گفت: اوراق بدهی هم در بورس و هم در فرابورس معامله می‌شوند. افرادی که می‌خواهند این اوراق را خرید و فروش کنند، اقدام به دریافت کد بورسی از کارگزاری‌ها می‌کنند و البته می‌توانند این اوراق را به صورت آنلاین یا آفلاین خرید و فروش کنند.

کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: در حال حاضر حدود ۲۲ درصد از اوراق بدهی در حال معامله است. افراد می‌توانند با مراجعه به سایت بورس و فرابورس، قیمتی را که اوراق معامله می‌شوند،وارد سیستم کنند تا متوجه تعادل قیمت در اوراق و بازدهی ۲۲ درصدی اوراق شوند.

او افزود: اوراق بدهی، کمی برای مردم ایران ناشناخته است و مردم بیشتر ترجیح می‌دهند در سپرده‌های بانکی و یا اوراق درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند، که از این طریق به صورت غیر مستقیم به خرید و فروش اوراق بدهی می‌پردازند.

کارشناس بازار سرمایه در پایان در پاسخ به این پرسش که، چه افرادی به معامله در بازار اوراق بدهی می‌پردازند؟، تشریح کرد: بازار بدهی مخصوص افرادی است که، ریسک زیادی را متحمل نمی‌شوند. زیرا معامله در سهام ریسک بالایی دارد، ولی اوراق بدهی ریسک ناچیزی دارند و به افراد بازدهی ثابتی در طول سال می‌دهند و تنها ریسک بازار اوراق بدهی، ریسک ورشکستگی ناشران است.

سرویس استان ها

مشاور اقتصادی دفتر سرمایه‌گذاری شهرداری رشت تشریح کرد:

روش‌های تامین مالی مبتنی بر بدهی و دارایی/ چگونگی استفاده از اوراق بهادار اسلامی

مشاور اقتصادی دفتر سرمایه‌گذاری شهرداری کلانشهر رشت روش‌های تامین مالی را روش‌های مبتنی بر بدهی و روش‌های مبتنی بر دارایی دانست.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه گیلان، مونا حامی، مشاور اقتصادی دفتر سرمایه‌گذاری شهرداری کلانشهر رشت در نشست این هفته نهاد بازار سرمایه‌گذاری خارجی استان گیلان که در اداره‌کل اقتصاد و دارایی استان برگزار شد، ابتدا به بیان کلیاتی در زمینه چگونگی تامین مالی بنگاه‌ها از منابع درون بنگاه و از منابع بیرون بنگاه پرداخت و گفت: منابع بیرون بنگاه را می‌توان به منابع داخل کشور و منابع خارج کشور و از منابع داخل کشور می‌توان تامین مالی از طریق بازار سرمایه، تامین مالی از طریق بیمه و تامین مالی از طریق بانک تقسیم کرد.

وی روش‌های تامین مالی را روش‌های مبتنی بر بدهی و روش‌های مبتنی بر دارایی دانست و مزایا و معایب در روش‌های مبتنی بر بدهی را تشریح کرد و افزود: در این روش‌‌ها، صاحب پروژه مجبور نیست قسمتی از تملک پروژه و همچنین متعاقب آن سود آینده آن را از دست بدهد، بلکه با استفاده از سرمایه قرض گرفته شده برای تامین دارایی پروژه، اجازه می‌دهد سود پروژه در شرکت باقی بماند و یا به صاحبان آن پرداخت شود.

حامی اضافه کرد: چون نرخ سود وام گرفته شده پیش از محاسبه مالیات پرداخت خواهد شد، به همین دلیل میزان مالیاتی که به او تعلق می‌گیرد هم کمتر خواهد بود، اما از طرفی شرکت و یا صاحب پروژه بایستی از نقدینگی کافی برای بازپرداخت وام گرفته شده برخوردار باشد. همچنین وامی که دریافت شده ممکن است دارای نرخ بهره بسیار زیاد بوده که همین نرخ بهره بسیار زیاد سبب می‌شود بازگشت سرمایه پروژه به تاخیر بیفتد.

مشاور اقتصادی دفتر سرمایه‌گذاری شهرداری کلانشهر رشت همچنین به تشریح روش‌های مبتنی بر دارایی پرداخت و تصریح کرد: در این روش‌ها تامین مالی مبتنی بر سرمایه است و مستلزم واگذاری قسمتی از سود پروژه در مقابل دریافت سرمایه‌ خواهد بود، یعنی در این روش‌ها با استفاده از آورده نقدی و غیرنقدی سهام‌داران و افزودن بر حجم و میزان حقوق صاحبان سهام در شرکت و یا اجرای پروژه سرمایه مورد نیاز شرکت تامین می‌شود. آورده‌ سهامداران برای پیشبرد اهداف پروژه و انجام فعالیت‌های مربوط به آن مصرف می‌شود، اما سود حاصل از اجرای پروژه نیز در آینده بین سهام‌داران توزیع خواهد شد.

وی مزایا و معایب این روش را به تشریح توضیح داد و متذکر شد: در این روش ضرورتی برای رهن‌ گذاشتن دارایی‌های پروژه یا شرکت وجود ندارد و پروژه‌هایی که سرمایه کافی دارند برای وام‌دهندگان و سرمایه‌گذاران قطعا جالب توجه هستند و در صورت استفاده از این روش پروژه با نقدینگی بیشتر مواجه خواهد شد، چراکه نیازی به بازپرداخت بدهی وجود ندارد.

حامی با بیان اینکه در این روش تملک کامل بر پروژه از بین می‌رود و سود پروژه هم با دیگر سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود، عنوان کرد: نظرات و ایده‌های دیگر سرمایه‌گذاران در زمینه نحوه اجرای پروژه با نظر صاحب پروژه می‌تواند متفاوت باشد و اگر این سهام‌داران در هیئت مدیره باشند، می‌توانند در نحوه مدیریت پروژه یا شرکت نیز مداخله داشته باشند و نظر یا رای بدهد. همچنین سود پروژه نیز پس از کسر مالیات به سهام‌داران پرداخت خواهد شد.

مشاور اقتصادی دفتر سرمایه‌گذاری شهرداری کلانشهر رشت به ابزارهای تامین مالی اسلامی(صکوک) اشاره کرد و متذکر شد: انواعی از اوراق بهادار اسلامی طراحی و اجرا می‌شود که می‌توان آنها را به سه گروه اصلی ابزارهای مالی غیرانتفاعی برای تامین مالی اهداف خیرخواهانه و عام‌المفعه، ابزارهای مالی انتفاعی با سود معین برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و ابزارهای مالی انتفاعی با سود قابل انتظار برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر تقسیم‌بندی کرد. در واقع می‌توان انواع اوراق بهادار اسلامی را اوراق اجاره، اوراق مرابحه، اوراق مضاربه، اوراق استصناع، اوراق رهنی و. دانست.

وی به تشریح ویژگی‌ها، شرایط و نحوه استفاده از هر یک از این اوراق بهادار اسلامی پرداخت و خاطرنشان کرد: برای استفاده از این اوراق یک شرکت واسط نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد و ثبت می‌شود که این شرکت تنها یک شرکت روی کاغذ یا SPV است که یک شرکت با مسئولیت محدود و بدون پرسنل است که با نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد می‌شود. هدف بازار سرمایه‌گذاری این است که پول خردها تجمیع نشده‌ افراد بدینوسیله با ساز و کارهایی مشخص جمع شده و در جهت سرمایه‌گذاری برای اجرای یک پروژه‌ بزرگ استفاده شود.

حامی به دستورالعمل‌ها و شرایط عمومی و اختصاصی این روش‌ها اشاره کرد و گفت: اوراق اجاره، نوعی بدهی است که بر خلاف اوراق مشارکت که پشت اوراق مشارکت دارایی وجود ندارد در اوراق اجاره پشت این اوراق دارایی شرکت قرار دارد.

وی سپس به تشریح شرایط بانی اوراق اجاره پرداخت و ادامه داد: این بانی می‌تواند شخص حقیقی غیردولتی و یا شخص حقوی عمومی یا دولتی با ویژگی‌های خاص باشد.

حامی با تشریح کامل روش‌های مبتنی بر سرمایه شامل صندوق‌های پروژه‌محور و صندوق‌های زمین و ساختمان و همچنین بهره‌گیری شهرداری‌ها از این روش، یادآور شد: در بسیاری از پروژه‌ها شهرداری زمین را به صورت آورده خود ارائه می‌دهد و از صندوق‌های زمین و ساختمان برای تامین مالی که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود به جمع‌آوری سرمایه از مردم می‌پردازد.

تأمین مالی| تأمین مالی مبتنی بر بدهی

هر کاری که شرکت‌ها به‌منظور جمع‌آوری و افزایش سرمایه انجام می‌دهند، در دسته‌ی فرآیندهای تأمین مالی قرار می‌گیرد. تأمین مالی در یک شرکت سبب خواهد شد تا نیازهای اقتصادی آن برطرف شده، برای سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه آماده شود. روش‌هایی که می‌توان برای تأمین مالی دنبال کرد در دو دسته‌ی روش‌های مبتنی بر بدهی و مبتنی بر افزایش سرمایه جای می‌گیرند. در این مقاله، به معرفی روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی می‌پردازیم.

تأمین مالی مبتنی بر بدهی

همان‌طور که گفتیم، زمانی که شرکت‌ها نیاز به تأمین مالی دارند، راه‌های مختلفی را پیش‌رو خواهند داشت؛ یکی از راه‌هایی که شرکت می‌تواند به‌منظور تأمین مالی دنبال کند،‌ قرض‌گرفتن است؛ اخذ وام‌های بانکی یک نمونه از روش قرض گرفتن است. البته در بازار بورس، روش‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توان از آن‌ها نیز وجه قرض کرد! در ادامه، با این روش‌ها بیش‌تر آشنا خواهید شد. درهرحال، روش‌هایی که برمبنای قرض‌گرفتن وجه شکل می‌گیرند، در دسته‌ی روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی قرار خواهند گرفت.

روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی

در بازار سرمایه روش‌های مختلفی برای تأمین مالی شرکت‌ها از طریق قرض گرفتن وجود دارد. بسته به شرایط شرکت‌ها، برخی از این روش‌ها کاربردی‌تر است. لیست زیر، رایج‌ترین روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی را نشان می‌دهد:

• صکوک اجاره
• اوراق مشارکت
• صکوک مرابحه
• اوراق منفعت
• صکوک مضاربه
• صکوک خرید دین
• اوراق رهنی
• صکوک سفارش ساخت
• گواهی کالایی
• گواهی سپرده خاص
• اوراق سلف موازی استاندارد
• اوراق اختیار فروش تبعی

البته اگر نام‌های این لیست برایتان مفهوم نیست اصلاً نگران نباشید؛ در ادامه شرح بیش‌تری از برخی از این روش‌ها را مطالعه خواهید کرد که به شناخت و درک شما کمک شایانی می‌نماید.

صکوک و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

صکوک، یک گواهی است؛ صکوک را می‌توان جایگزین اوراق قرضه دانست. در کل ۱۴ نوع صکوک داریم که در لیست روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی، به ۵ مورد آن اشاره می‌نماییم.

بعد از اتمام عملیات پذیره‌نویسی، مبلغ اسمی که در گواهی صکوک درج می‌شود، به دارنده‌ی آن (خریدار) یک سری دارایی را متعلق می‌داند؛ درنتیجه، صکوک یک گواهی مبنی بر منافع حاصل از آن دارایی یا پروژه نیز به شمار می‌آید.

صکوک اجاره و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

وقتی‌که شرکت‌ها برای تأمین مالی خود به روش‌های مبتنی بر بدهی متوسل می‌شوند، ‌می‌توانند از روش صکوک اجاره استفاده کنند. در این حالت، بخشی از دارایی شرکت به‌صورت صوری به شرکت ثانویه فروخته خواهد شد؛ در مقابل، شرکت اصلی (که قصد تأمین مالی دارد) آن دارایی‌ها را اجاره خواهد کرد.

بگذارید کمی موضوع را شفاف‌تر کنیم: شرکتی که می‌خواهد تأمین مالی شود، یک سری از دارایی‌های خود را انتخاب می‌کند تا اجاره دهد. مسلماً دارایی‌های انتخاب‌شده باید به‌گونه‌ای باشند که قابلیت اجاره دادن را داشته باشند. به‌عنوان نمونه، شرکت می‌تواند املاک خود را انتخاب نماید. حال شرکت دیگری این دارایی‌های منتخب را خریداری می‌کند. با این توافق که بعد از خرید، می‌بایست دارایی‌ها را در قالب اجاره در اختیار شرکت اول قرار دهد. بنابراین این دو شرکت باهم توافق می‌کنند تا در قبال پرداخت مبلغی، املاک را در قالب یک سبد دارایی، به شرکت دوم به فروش برسانند. از طرف دیگر، شرکت اول موظف است تا مبلغ توافق شده برای اجاره‌ی املاک را به شرکت دوم پرداخت نماید.

شرکت دوم، اجاره‌ای را که دریافت می‌کند در قالب سهام و اوراق بهادار در بورس به فروش می‌رساند؛ اینجا دارایی‌های شرکت دوم به اوراق بهادار یا همان صکوک تبدیل می‌شود. افرادی که این صکوک را می‌خرند، در مالکیت دارایی، سهیم خواهند شد. روشن است که هرچه اوراق بیش‌تری خریداری شود، مالکیت افزایش پیدا می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، میزان سهیم بودن افراد در این دارایی‌ها به درصد خرید اوراق و صکوک توسط آن‌ها بستگی دارد. در طول مدت اجاره، شرکت دوم وظیفه دارد تا مبلغی را که به‌عنوان اجاره از شرکت اول دریافت می‌کند بین دارندگان صکوک تقسیم کند؛ این کار تا پایان مهلت اجاره، ادامه خواهد داشت.

اوراق مشارکت و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

اوراق مشارکت اوراقی است که می‌توان به‌منظور تأمین مالی صادر نمود. خریدوفروش این اوراق مستقیماً توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام می‌شود. اوراق مشارکت ویژگی‌های خاص خود را دارد، مثلاً به‌صورت بانام یا بی‌نام منتشر می‌شوند. شرکت‌هایی که مجاز به انتشار این اوراق هستند، متعهد می‌شوند که سوددهی داشته باشند، بنابراین سرمایه‌گذاران ترغیب به خرید این اوراق خواهند شد؛ به‌خصوص این‌که درصد سودی که برای این اوراق تعیین می‌شود، بالاتر از درصد سود بانکی خواهد بود.

در اوراق مشارکت، یک قیمت اسمی برای هر واحد (ورق) معین می‌شود؛ هم‌چنین این اوراق مدت‌زمان مشخصی دارند. بنابراین خریداران این اوراق، در جریان زمان و هزینه‌ی آن خواهند بود. اوراق مشارکت از طریق عرضه‌ی عمومی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. ازآنجایی‌که پرداخت سود اوراق مشارکت، از سوی مؤسسات مالی معتبر و بانک‌ها تضمین می‌شود، لذا سرمایه‌گذاران به خرید این اوراق تمایل زیادی نشان می‌دهند.

صکوک مرابحه و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

صکوک مرابحه‌ اوراقی است که بر طبق آن خریداران به‌صورت مشاع، مالک دارایی قرارداد مرابحه خواهند بود. این مشارکت تا زمان سررسید این اوراق اعتبار دارد. اوراق مرابحه می‌توانند برای خریدار سود ثابتی داشته باشند؛ هم‌چنین خریداران می‌توانند این اوراق را در بازار ثانویه معامله نمایند.

نکته‌ی بسیار مهمی که در معاملات مرابحه وجود دارد این است که خریدار اوراق یا صکوک مرابحه، باید از قیمت کالا و نرخ سود آن به‌طور دقیق خبردار باشد؛ در غیر این صورت اگر زمانی مشخص شود که فروشنده، در خصوص کالا دروغ گفته و ارزش واقعی آن را کتمان نموده است، خریدار می‌تواند قرارداد مذکور را باطل کند.

صکوک مرابحه سبب ایجاد یک معامله‌ی دو سر بُرد خواهد شد؛ بدین شکل که برای شرکت موردنظر، تأمین مالی به ارمغان آمده، از طرف دیگر چون سود ثابت تعیین می‌شود، سرمایه‌گذار نیز سودی تضمینی دریافت می‌نماید.

اوراق منفعت و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

اوراق منفعت شکل دیگری از اوراق بهادار هستند که برای تأمین مالی مبتنی بر بدهی به‌کار برده می‌شوند. این اوراق در قبال پرداخت هزینه به شخص ارائه داده می‌شود؛ مانند این‌که شما با پرداخت مبلغی پول اتاقی را برای تاریخ معینی در هتل دلخواه خود رزرو می‌کنید؛ بنابراین در ازای پرداخت هزینه‌، گواهی حق اقامت هتل برای آن تاریخ برای شما صادر خواهد شد.اوراق مبتنی بر بدهی

درازای پرداخت هزینه برای اوراق منفعت، شرکت می‌تواند محصول و یا منافع دارایی خود را به خریدار این اوراق واگذار نماید. خریداران تا زمان سررسید اوراق می‌توانند از محصول یا دارایی آن شرکت استفاده کنند. روشن است که هرچقدر شرکت‌ها شفافیت بیش‌تری در خدمات ارائه‌شده‌ی خود داشته باشند، تقاضا برای دریافت این خدمات نیز بالاتر می‌رود.

صکوک مضاربه و تأمین مالی مبتنی بر بدهی

مضاربه به معنای مشارکت در سود است؛ بنابراین در این روش سرمایه‌گذار سرمایه‌ی خود را به شرکت قرض می‌دهد و در قِبال آن، بر اساس توافقی که کرده‌اند سود دریافت می‌کند. در صکوک مضاربه یک شرکت واسط وجود دارد که اوراق بهادار مخصوص همین توافق را منتشر می‌سازد؛ درنتیجه فرد سرمایه‌گذار باید ابتدا این اوراق را خریداری نماید. درنتیجه‌ی فروش صکوک مضاربه، شرکت به هدف تأمین مالی خود دست پیدا می‌کند. از طرف دیگر، بر اساس توافق و شرایط صکوک مضاربه، درصدی از سود حاصل از فعالیت شرکت در این بازه‌ی زمانی، در اختیار سرمایه‌گذار (خریدار صکوک مضاربه) قرار خواهد گرفت.

مزایای تأمین مالی مبتنی بر بدهی

تأمین مالی مبتنی بر بدهی، مزایای زیادی دارد؛ به‌عنوان‌مثال همان‌طور که در راهکارهای مختلف این روش شرح داده شد، با تأمین مالی مبتنی بر بدهی می‌توان ریسک و هزینه‌ی تأمین مالی شرکت را کاهش داد. برخی از مزایای این روش در ادامه بیان شده است:

• نظارت دقیق سازمان بورس بر انتشار اوراق بهادار
• وجود ابزارهای متنوع برای تأمین مالی شرکت از این روش
• وجود ابزار مدیریت نقدینگی از طرف بانک مرکزی، بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی
• معافیت مالیاتی سود اوراق برای خریداران آن
• پرداخت اصل بدهی در سررسید اوراق (ضمانت بازگشت اصل سرمایه)
• امکان تأمین مالی بلندمدت برای شرکت‌ها
• امکان تأمین مالی شرکت در مبالغ و حجم بسیار بالا
• ریسک پایین به علّت وجود پشتوانه‌ی دارایی
• کاهش هزینه‌های تأمین مالی
• افزایش نقدینگی در شرکت
• کاهش مالیات شرکت به دلیل عدم دخالت سود وام اخذشده در محاسبات مالیاتی

معایب تأمین مالی مبتنی بر بدهی

در روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی، مزایای زیادی وجود دارد که در قسمت قبلی بیان کردیم؛ امّا معایبی نیز وجود دارد که در برخی از شرایط، این روش‌ها را روش بهینه برای تأمین مالی معرفی نخواهد کرد. به‌عنوان‌مثال، اگر شرکت نقدینگی کافی برای بازپرداخت وام را نداشته باشد، اخذ وام کار عاقلانه‌ای نخواهد بود؛ به‌خصوص این‌که اخذ وام معمولاً با سود همراه است؛ یعنی شرکت علاوه بر بازپرداخت مبلغ وام می‌بایست، مبلغ سود را نیز پرداخت اوراق مبتنی بر بدهی نماید. این مشکل زمانی که مبالغ بالایی برای تأمین مالی مدنظر است پررنگ‌تر خواهد شد. از طرف دیگر، گفته می‌شود که متقاعد کردن وام‌دهندگان برای اعطای وام و تأمین مالی شرکت پروسه‌ای دشوار و زمان‌بر است.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

کلیات بیان‌شده برای تأمین مالی مبتنی بر بدهی و مزایا و معایب آن، نشان می‌دهد که در برخی از موارد، این روش می‌تواند طرح مناسبی برای تأمین مالی شرکت‌ها باشد. بهتر است شرکت‌ها آشنایی خود را با انواع روش‌های تأمین مالی مبتنی بر بدهی افزایش دهند؛ در این صورت در شرایط مناسب قادر خواهند بود تا با تأمین مالی از هر یک از این روش‌ها، به اهداف تجاری و اقتصادی خود دست پیدا کنند.
باوجود تمام مشکلاتی که در این روش مطرح می‌شود، به دلیل روان بودن تأمین مالی، بسیاری از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند تا بدین طریق تأمین مالی شوند. از سوی دیگر، در بازارهای مالی تلاش بر آن است زیرساخت‌هایی ایجاد شود تا تأمین مالی مبتنی بر بدهی را در زمان کوتاه‌تر و با معایب کم‌تر ممکن اوراق مبتنی بر بدهی سازد.

ابزار بدهی

اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است که به‌ منظور تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی منتشر می‌شود. به عبارت دیگر، این اوراق یک نوع وام هستند که وام‌دهنده و وام‌گیرنده، به ترتیب خریداران و ناشرین این اوراق هستند. تنوع ابزارهای مبتنی بر بدهی به شرکت‌ها، امکان انتشار اوراق بدهی با تکیه بر دارایی¬های ثابت، سرمایه¬گذاری‌¬های بلندمدت و منافع آتی خود را می¬دهد. با این کار شرکت از خریداران این اوراق در بازار سرمایه استقراض می¬کند. تیم تامین مالی گروه کاریزما به عنوان مشاور عرضه وضعیت متقاضی را بررسی و مناسب‌ترین اوراق بدهی را به منظور رفع نیاز وی پیشنهاد می‌دهد.

اوراق بدهی را می‌توان بر اساس ناشر آن به سه دسته‌ی دولتی، شرکت‌ها و شهرداری‌ها تقسیم نمود. علاوه بر این، اوراق بدهی‌ را می‌توان در سه دسته‌ اوراق خزانه‌ی اسلامی، اوراق مشارکت و صکوک به شرح زیر طبقه بندی نمود.
لازم به ذکر است در سال‌های اخیر، انتشار اوراق تبعی به عنوان روشی نوین جهت تأمین مالی دارندگان سهام شرکت‌ها معرفی گردیده است.

تفاوت استقراض از بازار سرمایه با تسهیلات بانکی

انواع اوراق:

اجاره

اوراق اجاره ابزاری است برای تامین منابع مالی بلند‌مدت به پشتوانۀ بخشی از دارایی‌های موجود شرکت یا دارایی‌هایی که شرکت قصد خرید آن را دارد. انتشار اوراق اجاره با یکی از دو هدف تامین دارایی و تامین نقدینگی (به پشتوانه سهام و یا به پشتوانه دارایی واجد شرایط شرکت) صورت می‏گیرد. این اوراق قابل نقل و انتقال در بورس هستند و نشان دهنده‏ مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مبنای انتشار اوراق است.

مزایای انتشار اوراق اجاره برای شرکت‌ها:

• امکان استفاده از دارایی‏های واجد شرایط شرکت و تامین منابع مالی به میزان ارزش روز آن‌ها،
• امکان مصرف وجوه جمع‏آوری شده از محل انتشار اوراق در تمامی پروژه‏های شرکت،
• سهولت انتشار اوراق اجاره نسبت به سایر اوراق با توجه به مبتنی بر دارایی بودن آن‌ها،
• ریسک‎‌های با اهمیت در فرآیند انتشار :
• عدم موافقت با سهام مورد درخواست بانی جهت تامین مالی در کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار،

اجاره با هدف خرید دارایی

در این حالت اوراق اوراق مبتنی بر بدهی اجاره به‌منظور خرید دارایی مورد نیاز شرکت شما منتشر می‌شود. نهاد واسط، دارایی هدف را، با استفاده از وجوه قرض ‌شده از طریق فروش اوراق، خریداری نموده و به شرکت شما اجاره می‌دهد.

اجاره مبتنی بر دارایی با هدف تامین نقدینگی

در این حالت اوراق اجاره به‌منظور تامین نقدینگی لازم برای فعالیت‌ شرکت منتشر می‌شوند. نهاد واسط با استفاده از پول حاصل از فروش اوراق، به وکالت از سرمایه‌گذاران، دارایی موضوع انتشار اوراق را از شرکت شما خریداری می‌کند. سپس در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک مجدداً به شما اجاره می‌دهد. این اوراق می تواند بر پایه زمین، ساختمان و تاسیسات، ماشین‌آلات، تجهیزات و وسایل حمل و نقل منتشر شود.

ویژگی دارایی‌های قابل قبول:

• ارزش روز دارایی می‌بایست متناسب با مبلغ تامین مالی موردنیاز باشد. ارزش‌گذاری بر اساس گزارش کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه تعیین می‌شود،
• به‌کارگیری دارایی در فعالیت شرکت شماجریانات نقدی ایجاد یا از خروج وجوه نقد جلوگیری کند،
• هیچ‌گونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی، منافع و حقوق ناشی از آن وجود نداشته باشد،
• نهاد واسط محدودیتی برای تصرف و اعمال حقوق مالکیت در دارایی نداشته باشد،
• مالکیت دارایی مشاع نباشد. مگر به شرط واگذاری مالکیت کل دارایی به بانی از سوی شریک،
• امکان واگذاری به غیر را داشته باشد،
• تا زمان انتقال مالکیت دارایی به ناشر، دارایی پوشش بیمه‌ کافی داشته باشد،

اجاره مبتنی بر سهام

در این حالت، شرکت می‏تواند بر مبنای سهام تحت تملک خود اوراق اجاره منتشر کند. مبلغ تامین مالی بانی به میزان ارزش دارایی‏های ثابت مشهود شرکت‌های زیر مجموعه بانی و یا خالص دارایی‏های همان شرکت، هر کدام که کمتر باشد، خواهد بود.

شرایط سهام مبنای انتشار:

• سهام مبنای انتشار اوراق اجاره باید در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران پذیرفته شده باشد،
• سهام مبنای انتشار اوراق اجاره مورد تایید کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار باشد،
• ارزش سهام مبنای انتشار براساس حداقل قیمت پایانی سهام طی سه ماه اخیر تعیین می‏شود،
• نماد سهام مبنای انتشار، طی سه ماهه منتهی به ارایه درخواست شرکت به سازمان بورس و اوراق بهادار، نباید بیش از ده روز متوقف بوده باشد،

مرابحه

شرکت‏ها می‏توانند از اوراق مرابحه به‏منظور تامین سرمایه در گردش مورد نیاز و خرید دارایی استفاده نمایند.

شرکت‌ پول حاصل از فروش اوراق را برای خرید نقدی دارایی یا مواد اولیه استفاده می‌کند. سپس با پرداخت اقساط بدهی خود به سرمایه‌گذاران را تصفیه می‌کند. شرکت تا تصفیه کامل بدهی با سرمایه‌گذاران در دارایی خریداری شده مالکیت مشاع دارد.

در فرآیند انتشار اوراق مرابحه، بانی و فروشنده نباید دارای اتحاد مالکیتی باشند.

با اوراق مرابحه می‌توان زمین، ساختمان و تاسیسات، ماشین‏آلات و تجهیزات، وسایل حمل و نقل، نرم‏افزارهای الکترونیکی و بانک‏های اطلاعاتی، مواد و کالا خرید.

ویژگی دارایی‌های قابل قبول جهت انتشار:

• دارایی در زمان انتشار اوراق موجود باشد یا امکان تحویل آن در موعد مورد نظر بانی وجود داشته باشد،
• به‌کارگیری دارایی در فعالیت شرکت شماجریانات نقدی ایجاد یا از خروج وجوه نقد جلوگیری کند،
• هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی وجود نداشته باشد،
• تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط محدودیت نداشته باشد،
• امکان واگذاری به غیر را داشته باشد،
• مالکیت آن به صورت مشاع نباشد،

مزایای انتشار:

• امکان تامین سرمایه در گردش شرکت و تامین مواد اولیه مصرفی با استفاده از این ابزار،
• سهولت انتشار اوراق مرابحه نسبت به سایر اوراق با توجه به مبتنی بر دارایی بودن این اوراق،

ریسک‌های با اهمیت در فرآیند انتشار:

• عدم موافقت با فروشنده در فرآیند انتشار اوراق مرابحه به علت مالکیت متحد دو رکن بانی و ناشر،

منفعت

شرکت‌ها می‌توانند بر مبنای درآمدهای آتی حاصل از فروش محصولات یا ارایه خدمات، پس از کسر بهای تمام شده و هزینه‌ بهره‌برداری مرتبط، اوراق منفعت منتشر کنند. مبلغ اوراق قابل انتشار از تنزیل سود ناخالص آتی حاصل می‌شود.
نهاد واسط (ناشر اوراق) مسئول بستن قراردادهای لازم با شرکت متقاضی تامین مالی برای استفاده از منافع موضوع اوراق و وصول وجوه حاصل از آن از جانب سرمایه‌گذاران است.

مزایای انتشار:

• امکان استفاده از ارزش فعلی منافع محرز شده و آتی یک خط تولید و یا خدمات قابل ارایه نظیر فروش بلیط و تامین مالی به پشتوانه این منافع،
• امکان تعیین سقف و کف برای نرخ بهره اوراق با استفاده از قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش،

ریسک‌های با اهمیت در فرآیند انتشار:

• عدم موافقت با موضوع انتشار اوراق منفعت شرکت متقاضی در کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار
• ریسک کمتر شدن منافع حاصل از موضوع انتشار اوراق از برآورد اولیه. در این صورت شرکت متعهد به پرداخت مابه‏التفاوت مبلغ تعهد شده با مبلغ تحقق یافته به سرمایه‏گذاران اوراق است. در این صورت سقف و کف اوراق در جهت منافع ذینفعان با قرارداد‌های اختیار خرید و فروش تضمین می‌شود.

شرایط منافع اوراق منفعت:

• منفعت مبنای انتشار اوراق می‌بایست در زمان انتشار اوراق دارای جریانات نقدی باشد،
• تعلق منفعت مبنای انتشار اوراق می‌بایست به متفاضی تامین مالی محرز شده باشد و تدوام آن در آینده بیش ازعمر اوراق باشد،
• هیچ نوع محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال، تصرف و استفاده از منفعت مبنای انتشار اوراق وجود نداشته باشد،
• در صورتی که منفعت مورد نظر ناشی از دارایی معینی است، تامین مالی دیگری بر مبنای عین دارایی انجام نشده باشد و همچنین دارایی مورد نظر در رهن یا توثیق قرار نگرفته باشد،

سفارش ساخت (استصناع):

اوراق سفارش ساخت برای تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار به پشتوانه دارایی‌هایی که شرکت قصد ساخت آن را دارد، بکار می‌رود. این روش ابزاری برای تامین مالی فعالیت‌های پیمانکاری و تولیدی است.

شرکت در مقابل مبلغی معین، ساخت و تحویل دارایی مشخصی را در زمان معین متعهد می‏شود.

نهاد واسط می‏تواند با اخذ ضمانت‏نامه‏ بانکی بدون قید و شرط یا توثیق اوراق بهادار، حداکثر تا یک پنجم مبلغ کل اوراق را به عنوان پیش‏پرداخت به شرکت بدهد. این نهاد پس از تحویل گرفتن دارایی، می‏تواند آن را در قالب عقد قرارداد دیگری مانند اجاره یا مرابحه تا پایان عمر اوراق در اختیار شرکت بگذارد.

شرایط دارایی مبنای انتشار:

• هر نوع دارایی که امکان ساخت و تحویل آن در موعد مورد نظر شرکت وجود داشته باشد.
• نبود محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای ساخت و انتقال دارایی،
• از زمان شروع ساخت تا پایان سررسید اوراق، دارایی باید پوشش بیمه‌ کافی، از جمله بیمه مسئولیت مدنی و بیمه تمام خطر پروژه، را داشته باشد،
• تمامی مجوزهای قانونی لازم برای ساخت آن از مراجع ذیربط اخذ شده باشد،
• دارایی در حال ساخت تا پرداخت کلیه‏ وجوه اوراق، به وکالت از طرف دارندگان اوراق تحت مالکیت نهاد واسط قرار می‌گیرد،

مزایای انتشار:

• امکان تامین منابع مالی برای ساخت دارایی که شرکت قصد ساخت آن را دارد. به طور مثال شرکت‏های فعال در حوزه راه‏آهن برای ساخت واگن و قطار شهری،
• با توجه به عدم تزریق نقدینگی به صورت یک‏جا به پروژه، امکان سرمایه‏گذاری وجوه جمع‏آوری شده از محل انتشار اوراق توسط نهاد واسط وجود دارد،
• عدم ساخت و تحویل دارایی در موعد زمانی مقرر،

مشارکت:

اوراق مشارکت برای تامین مالی طرح های عمرانی- انتفاعی دولت یا ایجاد، تکمیل و توسعه طرح‏های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی شرکت‌ها قابل انتشار است. همچنین این اوراق می‌تواند برای تامین پول تهیه مواد‏اولیه مورد‏نیاز واحدهای تولیدی منتشر ‏شود.

حداکثر مبلغ مجاز انتشار اوراق توسط هر ناشر به میزانی است که بدهی‏های ناشر بعلاوه مبلغ اوراق حداکثر سه برابر حقوق صاحبان سهام شرکت شود. در صورتی که اصل و سود علی‏الحساب اوراق توسط بانک‏ها و مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی تعهد و تضمین شود، رعایت این نسبت برای ناشر الزامی نیست. همچنین حداکثر مبلغ مجاز انتشار معادل ۶۰ درصد کل سرمایه‏گذاری طرح موضوع انتشار اوراق و یا مخارج باقی‏مانده طرح، هر کدام که کمتر باشد، است.

شرایط انتشار:

• طرح موضوع انتشار اوراق مشارکت دارای توجیه کامل اقتصادی، فنی و مالی باشد،
• وجوه حاصل از انتشار اوراق مشارکت صرفاً در طرح‏های موضوع اوراق مصرف شود،
• مشخص شدن ارزش روز آورده نقد و غیرنقد ناشر قبل از شروع فرآیند انتشار اوراق به منظور محاسبه سود قطعی اوراق در پایان فرآیند انتشار اوراق ،

خرید دِین:

اوراق خرید دین به‌ منظور خرید مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوقی از قبیل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و جعاله به استثنای مطالبات ناشی از عقد سلف منتشر می‌شود.

شرکت‏های سهامی، تعاونی، مؤسسات و یا نهادهای عمومی غیر دولتی مشمول ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری می‏توانند بر مبنای ارزش حال مطالبات مدت‏دار خود از اشخاص حقیقی و حقوقی ناشی از عقود مبادله‏ای اقدام به انتشار اوراق خرید دین نمایند.

سرمایه‌گذاران اوراق خرید دین، به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‏دهند مطالبات را از بانی بخرد.

مزایای انتشار:

• ابزار مناسبی است برای تامین مالی شرکت‏های که درآمد خود را به صورت اقساط دریافت می‏نمایند، به ویژه شرکت‏های واسپاری،

ریسک‌های با اهمیت در فرآیند انتشار:

• عدم موافقت با مطالبات شرکت متقاضی تامین مالی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار،

جُعاله:

اوراق جعاله، اوراق مالکیت مشاع دارایی است که براساس قرارداد جعاله، تعهد انجام و تحویل آن مقرر شده است. بعد از پایان عمل موضوع قرارداد جعاله، صاحبان اوراق، مالک مشاع نتیجه عمل خواهند بود که این نتیجه ممکن است خدمت و یا دارایی فیزیکی باشد.

نهاد واسط به وکالت از طرف خریداران اوراق قرارداد جعاله با بانی و پیمانکار منعقد می‌کند. بانی ملزم به احداث، تکمیل یا تعمیر طرح موضوع انتشار است، که می‌تواند در این راستا اقدام به انتخاب پیمانکار نماید. شرکت طرف قرارداد بعد از احداث، تکمیل و یا تعمیر طرح، آن را به بانی تحویل می‌دهد. کلیه هزینه‏های مربوط به انتشار اوراق جعاله حسب مورد بر عهده بانی یا پیمانکار هستند.

اوراق جعاله برای احداث پروژه در دو قالب قابل اجرا است. در قالب اول پرداخت پرداخت سود بر عهده بانی است و سود اوراق معین و قطعی. در قالب دوم سود اوراق به صورت علی‌الحساب و پرداخت آن توسط پیمانکار انجام می‌شود.

در فرآیند انتشار اوراق جعاله بانی باید وزارتخانه، مؤسسه دولتی یا شرکت دولتی مشمول مواد ۲،۱ و ۴ یا مؤسسه یا نهاد عمومی غیر دولتی مشمول ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری باشد.

علی‏رغم عدم سابقه انتشار اوراق جعاله در بازار سرمایه کشور، این اوراق ابزار مناسبی برای تامین مالی پروژه‏‏های پیمانکاری با قراردادهای ساخت، بهره‏برداری و انتقال (BOT)، پروژه‏های احداث و بهره‏برداری (مهندسی، تدارکات، ساخت و تامین مالی EPCF ) و یا احداث (مهندسی، تدارکات و ساخت EPC ) ‏باشد.

از دیگر مزایای انتشار این اوراق، قابلیت استفاده از آن در صنعت گردشگری می‏باشد.

مضاربه:

اوراق مضاربه برای تامین مالی عملیات بازرگانی، یا همان خرید و فروش کالا، در مدت معین بکار می‌رود.

سرمایه‌گذاران با خرید اوراق، به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‌دهند تا نسبت به انعقاد قرارداد مضاربه با شرکت اقدام کند. سهم شرکت درصدی از سود خالص عملیات بازرگانی است. این سهم در محدودۀ عرف رایج در صنعت فعالیت بانی تعیین می‌شود. رعایت این موضوع و افشای آن در مستندات انتشار اوراق باید توسط حسابرس شرکت متقاضی تایید شود. در سررسید اوراق، در صورت وجود مطالبات تسویه نشده یا کالای فروش نرفته، شرکت مکلف است مطالبات و کالای باقی‌مانده را به قیمت یا روش تعیین شده در بیانیه ثبت از نهاد واسط خریداری کند.

فروشندگان و خریداران طرف معامله بازرگانی از میان اشخاص حقیقی و یا حقوقی خواهند بود که با بانی تحت کنترل مشترک نبوده و یا تحت کنترل بانی نباشند.