بخش بندی بازار، فرایندی است که بر اساس آن یک بازار به زیربخشهای متمایزی از مشتریانی که نیازها و مشخصاتشان یکسان است تقسیمبندی میشود. از آنجاکه مشتریان هر بخش نیازها و خواستههای یکسانی دارند، به یک طرح بازاریابی و یک محصول خاص به شیوهای مشابه پاسخ میدهند. بخشبندی بازار کمک میکند با تقسیم یک بازار بزرگ به بخشهای کوچکتر، منابع سازمان بهطور بهینه صرف مشتریان اصلی شود.
فیلیپ کاتلر
بخش بندی بازار یا سگمنتیشن و انواع آن
زمانی که برای دسترسی به مشتریان از یک پیام بازاریابی یا کمپین تبلیغاتی استفاده میکنید، هدف قرار دادن بازار مناسب با پیام صحیح ضروری است. اگر بازار هدف خود را وسیع در نظر بگیرید، ممکن است برخی از آنها به مشتریان شما تبدیل شوند، اما همچنین ممکن است عدهای پیام تبلیغاتی شما را دریافت کنند که علاقهای بخ محصولات و خدمات شما ندارند. بنابراین باید بدانید بخش بندی بازار یا سگمنتیشن چیست تا بتوانید تبلیغات خود را بهینه کنید و از هدررفت مالی جلوگیری کنید.
اهمیت سگمنت بندی مشتریان چیست؟
بخشبندی بازار میتواند به شما کمک کند تا تنها افرادی را هدف قرار دهید که به احتمال زیاد مشتریان راضی شرکت شما یا مصرفکنندگان مشتاق محصولات شما هستند. برای تقسیمبندی بازار، آنها را به گروههایی تقسیم میکنید که ویژگیهای مشابهی دارند. شما میتوانید یک گروه را بر اساس تشابه یک یا چند ویژگی بسازید. تقسیم مخاطب به این روش، امکان بازاریابی دقیقتر و محتوای شخصیسازی شده را فراهم میکند.
تقسیم بندی بازار میتواند به شما کمک کند تا مخاطبان هدف و مشتریان ایده آل خود را بهتر درک کنید. اگر یک بازاریاب هستید، به شما این امکان را میدهد تا بازار مناسب محصولات خود را شناسایی کنید و سپس بازاریابی خود را به طور موثرتری پیش ببرید. ناشران تبلیغ نیز میتوانند از بخش بندی بازار برای ارائه گزینههای تبلیغاتی دقیقتر و سفارشی کردن محتوای خود برای گروههای مختلف مخاطب استفاده کنند.
به طور مثال اگر محصول تولیدی شما غذای حیوانات خانگی است، باید مخاطبان خود را اول از همه بر این اساس که آیا حیوان خانگی دارند یا خیر دسته بندی کنید. و برای دسته بندی دقیقتر برای فروش غذای سگ باید افرادی را مورد هدف تبلیغات خود قرار دهید که سگ نگهداری میکنند. ممکن است تبلیغ شما برای افرادی که گربه نگهداری میکنند مفید و جذاب نباشد.
تقسیمبندی بازار این امکان را به شما میدهد که بهجای هدف قرار دادن کل مخاطبان با یک پیام عمومی، محتوای مناسبی را برای افراد مناسب و به روشی صحیح تولید کنید. این کار شانس تعامل افراد با آگهی یا محتوای شما را افزایش میدهد و در نتیجه کمپینهای کارآمدتر برگزار میشود و ROI (بازگشت سرمایه) بهبود مییابد.
انواع بخشبندی بازار یا سگمنتیشن
انواع مختلفی از تقسیم بندی بازار وجود دارد. اما 4 نوع اصلی برای بخشبندی بازار وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی میکنیم. شما همچنین میتوانید بخشهای دیگری را نیز به عنوان زیرمجموعههای این تقسیمبندیها اضافه کنید.
بخش بندی جمعیتی
تقسیمبندی جمعیتی یکی از رایجترین اشکال تقسیمبندی است که به تقسیم مخاطبان بر اساس تفاوتهای قابل مشاهده اشاره دارد. این ویژگیها شامل مواردی مانند سن، جنس، وضعیت تاهل، اندازه خانواده، شغل، سطح تحصیلات، درآمد، نژاد، ملیت و مذهب است.
تقسیمبندی بازار بر اساس جمعیتشناسی، بنیادیترین شکل تقسیم بندی است. ترکیب تقسیمبندی جمعیتی با انواع دیگر میتواند به شما کمک کند تا بازار خود را بیشتر محدود کنید. یکی از مزایای این نوع تقسیم بندی این است که اطلاعات نسبتاً در دسترس است.
برخی از محصولات کاملا برای یک جمعیت خاص تولید میشوند. برای مثال، یک شرکت محصولات بهداشتی در زمینه بهداشت شخصی ممکن است دو محصول دئودورانت بسازد؛ یکی با برچسب دئودورانت مردانه و دیگری با برچسب دئودورانت زنانه.
شرکتهای خودروسازی اغلب مخاطبان خود را بر اساس درآمد تقسیم میکنند و برندها و مدلهای متفاوتی از خودروها را در هر بخش به بازار عرضه میکنند. یک شرکت ممکن است یک برند لوکس، یک برند اقتصادی و یک برند میانرده داشته باشد.
برای دریافت دادههای جمعیتشناسی نیازی به هزینههای گزاف نیست؛ زیرا این دادهها را اغلب میتوان بدون هزینه و آسان به دست آورد. میتوان به صورت مستقیم از خود مشتریان اطلاعات دریافت کرد، میتوان با کمک اطلاعات موجود از فرد در شبکههای اجتماعی کمک گرفت و همچنین میتوان از اطلاعات سرشماری تا جایی که قانون اجازه دهد، استفاده کرد. سپس با استفاده از پلتفرم مدیریت داده (DMP) باید آنها را دستهبندی کرد و در جهت هدفمند سازی کمپینها به کار برد.
بخشبندی رفتاری
شما همچنین میتوانید بازار خود را بر اساس رفتارهای مصرفکنندگان، به ویژه در مورد محصول خود، تقسیمبندی کنید. تقسیمبندی مخاطبان بر اساس رفتارهایی که نشان میدهند به شما امکان میدهد پیامهایی تولید کنید که به آن رفتارها پاسخ دهد. بسیاری از اقداماتی که ممکن است به آنها توجه کنید به نحوه تعامل شخصی با محصول، وبسایت، اپلیکیشن یا برند شما مربوط میشود.
برخی از انواع رفتارهایی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:
- عادات خرید آنلاین: ممکن است عادات خرید آنلاین کاربران را در همه سایتها در نظر بگیرید، زیرا ممکن است به احتمال خرید آنلاین آنها در وبسایت شما مرتبط باشد.
- اقدامات انجام شده در وبسایت: میتوانید اقداماتی را که کاربران در وبسایت شما انجام میدهند پیگیری کنید تا نحوه تعامل آنها را بهتر درک کنید. ممکن است به مدت زمان ماندن یک شخص در وبسایت، خواندن مقالات تا انتها، انواع محتوایی که روی آن ها کلیک میکنند و موارد دیگر توجه کنید.
- مزایای جستجو شده: این مورد به نیازی اشاره دارد که مشتری در تلاش است با خرید یک محصول برآورده کند.
- میزان استفاده: میتوانید کاربران را بر اساس میزان استفاده آنها از خدمات شما، دسته بندی کنید. بسته به اینکه شخصی کاربر دائمی یا موقت محصول شما باشد، پیام شما متفاوت خواهد بود.
- وفاداری: پس از استفاده از یک محصول و بعد از گذشت مدتی وفاداری به برند شکل میگیرد. شما میتوانید مشتریان خود را بر اساس میزان وفاداری آنها به برند خود دسته بندی کنید و پیامهای خود را بر اساس آن تنظیم کنید.
دادههای رفتاری مفید هستند، زیرا مستقیماً به نحوه تعامل شخصی با برند یا محصولات شما مربوط میشوند. به همین دلیل، میتواند به شما کمک کند که به طور موثرتری برای آنها بازاریابی کنید.
شما می توانید این داده ها را از طریق منابع مختلف از جمله کوکیها جمعآوری کنید و در راستای برگزاری کمپینهای هدفمند به کار ببرید.
بخشبندی جغرافیایی
تقسیم بندی جغرافیایی، تقسیم بازار بر اساس موقعیت مکانی افراد، یک استراتژی تقسیمبندی بنیادی و بسیار مفید است. موقعیت مکانی یک مشتری میتواند به شما در درک بهتر نیازهای آنها کمک کند و به شما این امکان را میدهد که تبلیغات را برای مکان خاصی ارسال کنید.
انواع مختلفی از تقسیمبندی جغرافیایی وجود دارد. اساسیترین آنها، شناسایی کاربران بر اساس موقعیت مکانی آنها مانند کشور، ایالت، شهرستان و کد پستی است. شما همچنین میتوانید مصرفکنندگان را بر اساس ویژگیهای منطقهای که در آن زندگی میکنند مانند آب و هوا، تراکم جمعیت و شهری یا روستایی بودن آن، شناسایی کنید.
به طور مثال، اگر در حال تبلیغ یک کسب و کار محلی کوچک هستید، تقسیم بازار بر اساس موقعیت مکانی بسیار مهم است. همچنین اگر منطقه وسیعی را هم هدف قرار میدهید میتواند این کار برای شما مفید باشد؛ زیرا به شما این امکان را میدهد که پیامهای خود را بر اساس تفاوتهای منطقه ای در زبان، علایق، هنجارها و سایر ویژگیها و همچنین نیازهای مختلف مردم در مناطق مختلف تنظیم کنید.
ممکن است لازم باشد زبان پیام خود را بسته به منطقه مورد نظر خود تغییر دهید. افرادی که در کشورهای مختلف زندگی میکنند نیز ممکن است علایق متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، بیسبال در ایالات متحده بسیار محبوب است، در حالی که کریکت در هند محبوبیت بیشتری دارد. اگر در حال بازاریابی تجهیزات ورزشی هستید یا مقالات ورزشی منتشر میکنید، باید این ترجیحات مختلف را در نظر بگیرید.
شرکتها همچنین می توانند نیازهای مختلفی را در مناطق مختلف در نظر بگیرند. به عنوان مثال، یک شرکت پوشاک، تبلیغاتی را با لباسهای گرمتر به افرادی که در آب و هوای سردتر زندگی میکنند نشان می دهد و برعکس آن را برای افرادی که در آب و هوای گرمتر زندگی میکنند رخ میدهد.
بخشبندی روانشناختی
تقسیمبندی روانشناختی شبیه به تقسیمبندی جمعیتی است، اما با ویژگیهایی سروکار دارد که بیشتر ذهنی و عاطفی هستند. مشاهده این ویژگیها ممکن است به آسانی ویژگیهای جمعیتی نباشد، اما میتوانند بینش ارزشمندی درباره انگیزهها، ترجیحات و نیازهای مخاطبان به شما بدهند. درک این جنبههای مخاطبان میتواند به شما کمک کند تا محتوایی ایجاد کنید که برای آنها جذابتر باشد. برخی از نمونههای ویژگیهای روانشناختی شامل ویژگیهای شخصیتی، علایق، باورها، ارزشها، نگرشها و سبک زندگی است.
اگر متوجه شدید که اعضای یک بخش جمعیتی به طور متفاوتی به محتوای شما پاسخ میدهند، ممکن است بخواهید برخی از اطلاعات روانشناختی را هم به تحقیقات خود اضافه کنید. در حالی که آمارهای جمعیتی حقایق اساسی در مورد اینکه چه کسی مخاطب شماست را ارائه میدهد، روانشناسی به شما بینشی میدهد که چرا مردم تصمیم میگیرند محصول شما را بخرند یا نخرند، روی تبلیغ شما کلیک کنند یا آن را نادیده بگیرند.
شما میتوانید این دادهها را مشابه دادههای جمعیتشناختی انواع بخش بندی بازار جمعآوری کنید. با کمک نظرسنجی از مشتریان فعلی، توجه به نحوه تعامل افراد با محصولات و وبسایت شما و … میتوانید بینشی از علایق و ترجیحات مخاطبان خود به دست آورید.
در این مقاله سعی کردیم بخشبندی بازار یا همان سگمنتیشن را به زبانی ساده برای شما بررسی کنیم. برای تبلیغ و معرفی برند و ایجاد وفاداری به برند انواع بخش بندی بازار در مشتریان باید حتما مخاطب هدف خود را خوب بشناسید و آن را درک کنید. با کمک 4 نوع تقسیم بندی اساسی بازار میتوانید به در درستی از مخاطبان هدف خود برسید و کمپینهای تبلیغاتی خود را به صورت هدفمند پیش ببرید.
انواع بخش بندی بازار
بخشبندی به فرایند دو شاخه کردن یا بخش کردن یک واحد بزرگ به واحدهای کوچک مختلف اشاره دارد که دارای ویژگیهای کم و بیش مشابه یا وابسته به هم هستند.
- بخشبندی بازار یک مفهوم بازاریابی است که بازار کامل را به خرده مجموعههای کوچکتر متشکل از مصرفکنندگان با سلیقه، تقاضا و اولویتهای یکسان تقسیم میکند.
- بخش بازار یک واحد کوچک در یک بازار بزرگ متشکل از افراد با تفکر یکسان است.
- یک بخش بازار، کاملاً جدا از بخشهای دیگر است.
- یک بخش بازار شامل افرادی است که به شیوه یکسان تفکر میکنند و دارای علایق مشابه هستند.
- افراد در بخش یکسان، با شیوهای مشابه به نوسانات بازار پاسخ میدهند.
مبنای بخشبندی بازار
بازاریابها، بازار را به بخشهای کوچکتر براساس جنسیت تقسیم میکنند. مردان و زنان علایق و ترجیحات مختلفی دارند و در نتیجه نیاز به بخشبندی دارند. سازمانها به استراتژیهای بازاریابی متفاوتی برای مردان نیاز دارند که بهطور واضح برای زنان عملی نیست. زنان محصولی را که برای مردان مناسب است و برعکس، خریداری نمیکنند. بخشبندی بازار بر حسب جنسیت در بسیاری از صنایع مانند لوازم آرایشی، کفش، صنایع جواهرات و پوشاک مهم است.
تقسیمبندی براساس گروه سنی مخاطبان هدف نیز یکی از راههای بخشبندی بازار است. محصولات و استراتژیهای بازاریابی برای نوجوانان بهوضوح از کودکان متفاوت است.
گروه سنی (0 تا 10 سال): اسباب بازی، پوشک، غذای کودک، کالسکه
گروه سنی (10 تا 20 سال): اسباب بازی، پوشاک، کتاب، کیف مدرسه
گروه سنی (20 سال و بالاتر): آرایشی و بهداشتی، محصولات ضد پیری، مجلات، پوشاک و غیره
بازاریابها، مصرفکنندگان را به بخشهای کوچک برحسب درآمدشان تقسیم میکنند. افراد براساس درآمد ماهانه خود به سه بخش طبقهبندی میشوند. این سه دسته عبارتند از:
- گروه درآمد بالا
- گروه درآمد متوسط
- گروه درآمد پایین
فروشگاههایی که محصولات مربوط به گروه درآمد بالاتر را ارائه میدهند، طیف وسیعی از محصولات و استراتژیهای مختلف را در مقایسه با فروشگاههایی که گروه کمدرآمد را هدف قرار میدهند، دارند.
Pantaloon، Carrefour وStopper فروشگاههای هستند که به گروه با درآمد بالاتر خدمات میدهند در حالیکه خردهفروشیهای Vishalو Reliance یا بازار بزرگ متعلق به افراد در بخش درآمد پایینتر هستند.
بخشبندی بازار میتواند براساس وضعیت تأهل افراد نیز باشد. آژانسهای مسافرتی بستههای مسافرتی مشابهی برای افراد مجرد و زوجهای متأهل نخواهند داشت.
اشخاص کارمند در مقایسه با دانشآموزان/دانشجویان، نیازهای متفاوتی دارند. یک پیراهن ساحلی یا یک تیشرت فانتزی در هیچ کدام از فروشگاههای زودیاک به فروش نمیرسند زیرا این فروشگاهها لباسهای رسمی ارائه میدهند.
انواع بخشبندی بازار
اساس چنین بخشبندی، شیوه زندگی افراد است. نگرش، علاقه و ارزشهای فرد به بازاریابها کمک میکند تا آنها را به گروههای کوچک طبقهبندی کنند.
وفاداری مشتریان نسبت به یک برند خاص، به بازاریابها کمک میکند تا آنها را به گروههای کوچکتر تقسیمبندی کنند، هر گروه شامل افرادی است که نسبت به یک برند خاص وفادار هستند.
بخشبندی جغرافیایی به طبقهبندی بازار به مناطق مختلف جغرافیایی اشاره دارد. بازاریاب نمیتواند راهکارهای مشابهی برای افرادی که در مکانهای مختلف زندگی میکنند، داشته باشد. شرکت نستله در سالهای اخیر در کشورهای سردخیز، نسکافه را در سراسر سال عرضه کرده است. مکدونالد در کشور هندوستان محصولات گوشت گاو را به فروش نمیرساند، زیرا این موضوع بهشدت مخالف اعتقادات مذهبی مردم آن کشور است، در حالیکه مکدونالد در ایالاتمتحده آزادانه محصولات گوشتی را به فروش میگذارد و آنها را تبلیغ میکند.
بخش بندی بازار (تقسیم بازار)
بخشبندی بازار Market Segmentation فرایند تقسیم یک بازار ناهمگن به بخشهای همگن برای انتخاب بخش هدف میباشد. در واقع تقسیم بازار به فرایندی گفته میشود که طی آن بازار هدف محصول یا خدمت، به گروههایی متجانس از مشتریان تقسیم میشود. در هر گروه مشتریانی قرار دارد که رفتارهای خرید مشابهی از خود بروز میدهند.
یکی از عوامل بسیار مهمی که منجر به افزایش توجه به تقسیم بازار در استراتژی بازاریابی سازمان، افزایش رقابت و تعداد رقبا است. در اکثر موارد، کل بازار بالقوه برای محصول بیشتر از حد متنوع یا ناهمگن است که به عنوان یک بازار هدف در نظر گرفته شود. تقسیم بازار فرآیندی است که از طریق آن کل بازار بالقوه برای یک محصول به بخشها یا اجزاء کوچکتری تقسیم میگردد.
تقسیم بازار هسته مرکزی استراتژی بازاریابی است. استراتژی بازاریابی شامل گزینش بازار هدف و توسعه و تدوین برنامه بازاریابی موثر برای موفقیت در بازار هدف میباشد. از این رو بخشبندی بازار روندی برای تشخیص و تفکیک ویژگیهای خریداران است جهت انتخاب بازارهایی که سازمان میخواهد یا میتواند محصولات و خدماتش را به آن عرضه کند. همچنین طراحی محصولات و برنامههای بازاریابی برای پاسخگویی به احتیجات خریداران مورد نظر از طریق فرایند بخشبندی بازار قابل حصول است. وقتی تعداد مصرفکنندگان محصول یا خدمتی زیاد باشد باید بازار را تقسیم کرد. این امر سبب میشود بازار نامتجانس به خردهبازارهایی با خصوصیات متجانس تقسیم شود. در این مقاله بخش بندی بازار مورد تشریح قرار گرفته است.
تعریف بخش بندی بازار
بخشها بر طبق گروهبندی مشتریان به لحاظ ویژگیها یا نیازهای یکسان ایجاد میشوند. بخشهای حاصله بدین ترتیب با توجه به ابعاد مذکور، همگن قلمداد میگردند. یعنی خریداران بالقوه هر بخش با توجه به ابعاد کلیدی بیش از خریداران سایر بخشها به یکدیگر شبیه هستند. هدف در اینجا شناسایی گروههایی است که به شیوهای مشابه نسبت به برنامههای بازاریابی واکنش نشان میدهند.
بخش بندی بازار، فرایندی است که بر اساس آن یک بازار به زیربخشهای متمایزی از مشتریانی که نیازها و مشخصاتشان یکسان است تقسیمبندی میشود. از آنجاکه مشتریان هر بخش نیازها و خواستههای یکسانی دارند، به یک طرح بازاریابی و یک محصول خاص به شیوهای مشابه پاسخ میدهند. بخشبندی بازار کمک میکند با تقسیم یک بازار بزرگ به بخشهای کوچکتر، منابع سازمان بهطور بهینه صرف مشتریان اصلی شود.
فیلیپ کاتلر
بهطور کلی یک مدل STP بازاریابی از سه مرحله تشکیل میشود که عبارتند از:
- تقسیم بازار : شناسایی نیازهای مشتریان و بخشهای بازار؛ تعیین دقیقتر خصوصیات هر کدام از بخشها : تعیین جذابیت هر کدام از بخشها؛ انتخاب بخشهای هدف : شناسایی مزیتهای متمایزکننده هر بخش؛ توسعه و انتخاب موقعیت مورد نظر
براساس این الگو شرکت در برنامهریزی استراتژیک خود نخست باید بازار را به درستی به بخشهای مختلف تقسیم کند. سپس بخشهای مختلف بازار براساس اهداف و توانمندیهای شرکت ارزیابی میشود تا بهترین بخش بازار انتخاب شود. سپس با شناخت دقیق بازار هدف باید نفوذ در بازار و تثبیت جایگاه شرکت در آن بازار صورت بپذیرد.
مراحل تقسیم بازار
مزیت اصلی تقسیم بازارها آن است که به بازاریابان اجازه میدهد تا محصولات را بهتر با نیازهای انواع مختلف مشتریان انطباق دهند. توسعه آمیخته بازاریابی مناسب برای بازار هدف، منجر به کسب مزیت رقابتی برای شرکت میگردد. این مزیت ماحصل متناسب سازی طراحی محصول، تلاشهای تبلیغاتی، قیمتگذاری و توزیع با ارجحیتهای مشتریان میباشد.
فرآیند تقسیم بازارها در دو مرحله انجام میگیرد:
در مرحله اول، متغیرهای تقسیم انتخاب شده و بازار بر طبق این ابعاد تقسیم میگردد. بدین ترتیب، گروههایی از مشتریان شناسایی میشوند که به آمیختههای بازاریابی مجزایی نیاز دارند.
دومین مرحله به تقسیم بازار به خرده بازارها از بخشهای حاصله معطوف میشود. خرده بازارهای هر بخش منطبق با ویژگیهای متمایز جمعیت شناختی و رفتاری آن میباشد. پس از تکمیل فرآیند تقسیم، هر بخش حاصله بر طبق جذابیتش برای شرکت مورد ارزیابی قرار میگیرد. بازارهای هدف شرکت بر مبنای این ارزیابی انتخاب میشود از این مرحله به عنوان انتخاب بازار هدف یاد میشود.
برای شناسایی بخشهای بازار با پاسخ همگن نسبت به برنامههای بازاریابی، سه شرط باید برآورده شوند:
۱- ابعاد یا مبناهای به کار رفته برای تقسیم بازار باید قابل سنجش باشند.
۲- هر بخش بازار باید از طریق کانالهای موجود قابل دسترسی باشد. این کانالها عبارتند از: رسانههای تبلیغاتی، کانالهای توزیع و نیروی فروش شرکت.
۳- هر بخش باید بقدر کافی بزرگ باشد تا سودده قلمداد شود. سودده بودن یک بخش تحت تأثیر بسیاری از عوامل قرار میگیرد از جمله ماهیت صنعت اندازه شرکت و ساختار قیمتگذاری آن.
بخش بندی بازار (تقسیم بازار)
فواید بخش بندی بازار
در صورتی که بخشبندی بازار توسط یک شرکت به خوبی انجام شده و به خوبی به کار گرفته شود، فواید زیادی را متوجه شرکت خواهد کرد؛ از جمله:
تسهیل انتخاب بازار هدف: از آنجا که بخشبندی بازار نیازمند شناسایی دقیق مشخصات گروههای موجود در بازار است، لذا آشنایی با این خصوصیات انتخاب بین آنها را برای شرکت تسهیل میکند.
افزایش سودآوری: گاهی امکان افزایش قیمتها در ازای ارائه خدمات جدید برای کل بازار میسر نیست. در این حالت تعریف بخشهای خاصی که مشتاق استفاده از خدمات جدید هستند، میتواند راهگشا باشد.
شکلدهی به نیازها: بخشبندی به شرکت کمک میکند تا بتواند نیازهای جدیدی را در گروههای خاصی از مشتریانش برانگیزد و همچنین پیشبینی بهتری از آینده آن بخش داشته باشد.
ایجاد نوآوری: توجه به کل بازار بهصورت یکجا باعث میشود خصوصیات آن بهطور کلی و بدون جزییات در نظر گرفته شود.
افزایش کارایی بازاریابی: از آنجا که منابع هر شرکتی دارای محدودیت است، لذا تعریف دقیق نیازهای مشتریان و انجام فعالیتهای بازاریابی مطابق با آن الزامی است.
سودمندی مشتریان: ارائه محصولات کاملتری که مطابقت بیشتری با نیازهای مشتریان داشته باشد، نه تنها به نفع شرکت است، بلکه نفع مشتریان را نیز در پی خواهد داشت.
رابطه پایدار با مشتری: از آنجا که نیازهای مشتریان در طول زمان تغییر میکند، بخشبندی بازار به تولیدکننده کمک میکند که از نزدیک در جریان این تغییرات باشد و محصولات خود را متناسب با نیازهای جدید آنها ارائه کند.
افزایش در سهم بازار: بهدست آوردن سهم بالای بازار یکی از فواید مستقیم و مهم تقسیم بازار محسوب میشود. از آنجا که تقسیم بازار باعث میشود بخشهای خاصی از بازار برای تولیدکننده دارای اولویت باشد، لذا تمرکز تولیدکننده در آن بخش موجب افزایش سهم وی از آن بخش و کل بازار میشود.
سطوح مختلف تقسیم بازار
تقسیم بازار میتواند در چند سطح مختلف صورت گیرد. در انواع بخش بندی بازار واقع هر شرکتی با توجه به نیازهای خود سطحی از تقسیم بازار را انجام میدهد.
در بازاریابی انبوه، در واقع هیچ گونه تقسیم بازاری صورت نگرفته و بازار هدف یک شرکت بهصورت یک کل در نظر گرفته میشود. این حالت معمولاً زمانی رخ میدهد که یک شرکت رقیبی نداشته و نیازی به تقسیم بازار و شناسایی نیازها و خصوصیات مشتریان خود نمیبیند. همچنین ممکن است یک شرکت دارای مشتریان خاصی باشد که تقسیم بازار در مورد آن مصداق نداشته باشد.
در بازاریابی بخشی، بازار بر اساس برخی نیازهای همگن اجزای آن، به چند قسمت تقسیم میشود. برخی گروههای خاص در بازار که دارای خصوصیات مشخصی هستند شناسایی شده و متناسب با آنها محصول و خدمت ارائه میگردد. مرحله اولیه تقسیم بازار از بازاریابی بخشی شروع میشود.
در بازاریابی موقعیتی، بخشهایی در نظر گرفته میشوند که پتانسیل فراوانی برای شرکت در آنها وجود دارد و بازار هدف سایر شرکتها قرار نگرفتهاند. این مرحله نیازمند آن است که بازار با دقت بیشتری تحلیل شود. علاوه بر خصوصیات بارز گروههای موجود در بازار، خصوصیات سایر اجزای بازار نیز که امکان تبدیل به مشخصه یک بخش را دارد، مد نظر قرار میگیرد.
آخرین و عمیقترین سطح تقسیم بازار عبارت است از بازاریابی خرد که در آن شرکت، خصوصیات منحصربهفرد همه مشتریان را در نظر میگیرد و علایق و ترجیحات آنها را در تعیین بخشهای بازار دخیل میکند. تفاوت این نوع بخشبندی با حالت ایدهآل بازاریابی که در آن محصول مطابق با نیازها و علایق تکتک مشتریان تولید میشود، در این است که در اینجا شناسایی علایق مشتریان برای ایجاد بخشهایی صورت میگیرد که محصول مطابق با خصوصیات مشترک اعضای آن تولید میشود.
مبانی تقسیم بازار
تقسیم بازار علاوه بر اینکه در سطوح مختلفی صورت میگیرد، میتواند مبانی مختلفی نیز داشته باشد. عموماً تقسیم بازار مبنای جغرافیایی، آماری، روانی و رفتاری دارد. مبنای جغرافیایی بخشهای بازار میتواند کشورها، استانها، شهرها و یا مناطق شهری باشد. مبانی آماری نیز شامل مواردی مثل سن، جنس، درآمد، اشتغال، دین، طبقه اجتماعی و اندازه خانواده است. این تقسیمبندی میتواند بر اساس یکی از این موارد باشد، برای مثال، افراد بین ۲۰ تا ۳۰ سال به عنوان یک بخش بازار شناخته شود؛ یا ترکیبی از این موارد مانند زنان مسلمان بالای ۴۰ سال به عنوان یک بخش بازار تعریف شود.
مبنای روانی تقسیم بازار پیچیدهتر از دو مورد قبلی است و معمولاً در سطوح بالاتر تقسیم بازار مطرح میشود. در این حالت، مواردی مثل شیوه زندگی، شخصیت فردی و اجتماعی، ارزشها و اعتقادات مد نظر قرار میگیرد. برای مثال، افرادی که علاقه و اشتیاق به استفاده از تکنولوژیهای نو دارند، بخشی را تشکیل میدهند که عموماً رفتارهای مشابهی را در مقابل برخی محصولات و خدمات بروز میدهند. همچنین افرادی که دارای برخی اعتقادات خاص هستند، ممکن است فارغ از مشخصات آماری و جغرافیاییشان رفتارهای خرید معینی داشته باشند.
یکی دیگر از مواردی که میتواند مبنای تقسیم بازار باشد، خصوصیات رفتاری مشتریان است. این خصوصیات میتواند ناشی از موقعیت، منفعت، اخلاق و… باشد که همچنانکه مشخص است شناسایی و تشخیص آنها، بهدلیل خصوصی بودنشان کار آسانی نیست. لذا میزان مصرف، زمان مصرف و متغیرهایی مانند آن میتواند نشانگر خوبی برای این مورد باشد. آنچه تا اینجا گفته شد، خلاصهای در مورد استراتژی تقسیم بازار، فواید و مبانی آن بود. در بخش دوم این نوشته، به بررسی این استراتژی، امکان اجرا و روشهای مختلف اجرای آن در حوزه اپراتوری موبایل با تأکید بر بازار ایران خواهیم پرداخت.
جمع بندی بحث
به دلایل مختلف، نقش بخشبندی بازار افزایش یافته است. اولاً روند رشد جمعیت کند شده و بیشتر بازار –محصولها رو به بلوغ هستند که این امر موجب افزایش رقابت شده است چراکه شرکتها رشد خود را در کسب سهم بازار بیشتر و همچنین در افزایش انواع محصولات تحت یک نام تجاری جستجو میکنند. ثانیاً عوامل اجتماعی و اقتصادی مانند افزایش سطح درآمدهای خالص، ارتقای سطح تحصیلات و افزایش آگاهی مردم، موجب شده است نیازها، خواستهها، سلائق و سبکهای زندگی مشتریان نسبت به قبل متنوعتر و پیچیدهتر شود. این امر موجب افزایش تعداد و تنوع کالاها و خدماتی شده است که با یکدیگر بر سر جلب گروهی از مشتریان رقابت میکنند.
بخشبندی بازار علاوه بر این که شرکتها را به پذیرش واقعیتهای بازار وا میدارد، منافع زیر را نیز به آنها عرضه میکند: فرصتهای تولید محصولات جدید را شناسایی میکند. بخش بندی میتواند تجزیه و تحلیل دقیقی از گروههای مشتریان بالقوهای که نیازهای آنها توسط محصولات فعلی به خوبی تامین نشده است ارائه کند. این بخشهای پنهان و کشف نشده میتوانند فرصتهای جذابی برای طراحی و تولید محصولات جدید یا روشهای نوین بازاریابی فراهم آورند.
به طراحی طرحهای بازاریابی که برای دستیابی به گروههای همگن مصرفکنندگان، موثرتر است کمک میکند. فرایند تخصیص استراتژیک منابع بازاریابی را بهبود میبخشد. گاهی به منافع استراتژیک بخشبندی توجه کافی نمیشود. چنانچه انتخاب محصولات قابل عرضه در بخشهای مختلف به خوبی تعریف و مشخص شوند، آنگاه این بخشها میتوانند به مثابه مراکز سرمایهگذاری یک فعالیت عمل کنند. بیشتر استراتژیهای تجاری موفق بر مبنای بخشبندی بازار و تمرکز منابع در بخشهای جذابتر استوار هستند.
منبع: اصول سه گانه مدیریت بازاریابی؛ بخش بندی بازار کتاب اصول بازاریابی کاتلر
بخش بندی بازار یا سگمنت بندی مشتریان به چه معناست؟
بخش بندی بازار (Market segmentation) یکی از کارامدترین ابزارها برای بازاریابان است که بتوانند به گروه هدفشان برسند، توسط این بخشبندی این امر برای آنها آسانتر میشود و میتوانند کمپینهای خود را شخصیسازی کنند، بر روی آنچه که لازم است تمرکز کنند و مشتریان مشابه را برای هدفگیری مخاطب خاص به شیوه سودآور و مقرون به صرفه گروهبندی کنند. بخشبندی بازار توسط بازاریابان اواخر سال 1900 مورد استفاده قرار گرفته است و برای تشکیل هر برنامه بازاریابی حیاتی است.
تعریف بخشبندی بازار
بخشبندی بازار فرایند تقسیم بازار مشتریان بالقوه به گروهها و بخشهای مختلف بر اساس ویژگیهای خاص است. عضو این گروهها ویژگیهای مشابهی را دارند و معمولا یک یا چند جنبه مشترک در میان آنها وجود دارد. به تعریفی دیگر؛ بخشبندی بازار فرایند تقسیم کل بازار مصرف کنندگان به گروههای کوچکتر افراد با ویژگیهای مشابه است. در نهایت افراد در هر بخش باید تا حد ممکن مشابه باشند اما همچنین باید از بخش های دیگر متمایز باشند. هدف این است که بخشهایی از بازار ایجاد شود که محصولات مشابه را به دلایل مشابه خریداری میکنند، به طور مشابه به پیامهای برند پاسخ میدهند، دارای تواناییهای مشابه برای خرید محصولات و غیره هستند. به عنوان مثال بخش بندی کلاسهای مختلف خدمات خطوط هوایی به کلاس اکونومی، بیزینس و فرست کلاس میباشد. دلایل زیادی وجود دارد که چرا تقسیم بندی بازار انجام میشود؛ یکی از دلایل عمده بازاریابان برای بخش بندی بازار این است که میتوانند ترکیبی انواع بخش بندی بازار از بازاریابی سفارشی را برای هر بخش ایجاد کنند و بر اساس آنها نیازها را برآورده کنند.
هدف تقسیم بندی، تمرکز یک شرکت بر روی بخشهای فرعی یا بخشی از بازار است تا بتواند مزیت رقابتی درون بخش را به دست آورد. تمرکز یک شرکت در بخش خاص، اساسا ماهیت کل استراتژی بازاریابی است. تقسیم بندی بازار، ابزار مفهومی برای کمک به دستیابی اهداف سازمانی است. مفهوم بخشبندی بازار توسط Wendell R. Smith در مقاله او به نام «تفکیک محصول و بخشبندی بازار به عنوان استراتژی بازاریابی جایگزین» در سال 1956 بنا شد.
بخش بندی بازار به طور معمول با استفاده از ویژگیهای مختلف توسعه یافته که در ادامه بیشتر مورد بحث قرار میگیرد. این ویژگیها شامل ویژگیهای دموگرافیک، روان شناختی، رفتاری و جغرافیایی میباشد.
بخشبندی جغرافیایی
بخشبندی جغرافیایی، بازار را بر اساس جغرافیا تقسیم میکند. این نوع از بخشبندی بازار مهم برای بازاریابان است، چنانکه افراد متعلق به نواحی مختلف ممکن است نیازهای متفاوتی داشته باشند؛ به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است انتخاب کند که برند مخصوص خود را در برخی کشورها بفروشد و در برخی دیگر از کشورها نفروشد. بسیاری از رستورانها در یک محدوده جغرافیایی سرویس خود را ارائه میدهند و تا بتوانند بر روی سود بیشتر تمرکز میکنند. افراد متعلق به مناطق مختلف ممکن است دلایل مختلفی برای استفاده از یک محصول مشابه داشته باشند. بخشبندی جغرافیایی به بازاریابان کمک میکند کمپینهای بازاریابی اختصاصی را برای هر شخص فراهم کنند. شرکت تولید محصولات گرمایشی ممکن است در شهرها و یا کشورهای سردسیر برای فروش محصول خود بازاریابی کند. برخی از نمونه های معمول تقسیم بندی جغرافیایی عبارتند از: مناطق گرم یا مناطق سرد، شهری یا روستایی، مناطق رطوبتی یا مناطق خشک و غیره.
بخشبندی دموگرافیگ (جمعیت شناختی)
تقسیمبندی جمعیت شناسی بازار را بر مبنای متغیرهای دموگرافیک مانند سن، جنس، وضعیت تاهل، تعداد خانواده، انواع بخش بندی بازار درآمد، مذهب، نژاد، شغل، ملیت و غیره تقسیم میکند. این بخشبندی یکی از رایج ترین تقسیم بندی در میان بازاریابان است. تقسیم بندی جمعیت شناسی تقریبا در هر صنعت مانند خودرو، محصولات زیبایی، تلفنهای همراه، پوشاک، و غیره دیده میشود و بر این فرض است که رفتار خرید مشتریان به شدت توسط ویژگیهای جمعیت شناسی تحت تاثیر قرار میگیرد. برخی برندها فقط خانمها و برخی دیگر از برندها فقط آقایان را مورد هدف قرار میدهند. کمکهای شنوایی برای افراد مسنتر و افرادی که مشکل شنوایی دارند در نظر گرفته میشود. مثال دیگر در بازار خودرو است که محدوده قیمتهای مختلفی برای خودروهای تولید شده وجود دارد که در این مورد بخشبندی بازار بر اساس وضعیت اقتصادی مصرف کنندگان انجام انواع بخش بندی بازار میشود. تقسیم بندی جمعیت شناسی همیشه نقشی حیاتی را در کل استراتژی تقسیمبندی ایفا میکند.
بخشبندی رفتاری
بازار همچنین بر اساس رفتار مخاطب، نحوه استفاده، الویت، الگوی تصمیمگیری تقسیم میشود. بخشها معمولا بر اساس شناخت آنها از محصول یا نحوه استفاده از محصول تقسیم میشوند. اعتقاد بر این است که شناخت محصول و استفاده از آن بر روی تصمیم خرید یک فرد تأثیر میگذارد. مخاطبان را میتوان به بخشهای زیر تقسیم کرد:
- افرادی که در مورد محصول میدانند؛
- افرادی که در مورد محصول نمیدانند؛
- کاربران سابق؛
- کاربران فعلی؛
- کاربران بالقوه؛
- و غیره.
افراد را میتواند به عنوان وفادار به برند، بی طرف نسبت به برند و رقیب برند دستهبندی کرد. همچنین آنها را میتوان بر اساس نحوه استفاده تقسیم بندی کرد. مثالی از بخشبندی بازار بر اساس رفتار، مربوط به بازاریابی در مناسبتها است. الگوهای خرید در روزهای پایانی سال با الگوهای خرید در روزهای عادی سال کاملا متفاوت است؛ بنابراین، بخش بندی نحوهی استفاده نیز نوعی از بخش بندی رفتاری است.
بخشبندی روان شناختی
بخش بندی روان شناختی مخاطب را بر اساس شخصیت، سبک زندگی، احساسات، رفتار و نگرش انواع بخش بندی بازار تقسیم میکند. فرایند این بخشبندی بر این فرض استوار است که رفتار خرید مصرف کننده را میتوان توسط شخصیت و شیوه زندگی او تحت تأثیر قرار داد. شخصیت ترکیبی از ویژگیهایی است که ماهیت متمایز فرد را تشکیل میدهد و شامل عادات، صفات، نگرش، خلق و . میشود. شیوه زندگی این است که چگونه یک فرد در زندگی خود زندگی میکند. شخصیت و شیوه زندگی، تصمیم خرید و رفتار یک شخص را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار میدهد. شخصی که دارای یک سبک زندگی ولخرج میباشد ممکن است داشتن یک تهویه هوای مطبوع را در هر اتاق به عنوان یک نیاز در نظر بگیرد؛ در حالیکه فردی که در همان شهر زندگی میکند، اما دارای یک شیوه زندگی محافظه انواع بخش بندی بازار کارانه میباشد ممکن است اینکار را لوکس در نظر بگیرد. بخشبندی روانشناختی یک روش قانونی برای تقسیم بازار مصرف کننده است. ما میتوانیم به سادگی بگوییم که بخشبندی روان شناختی تقسیم بازار بر اساس طبقه اجتماعی یا فرهنگی، سبک زندگی یا ویژگی شخصیت مشتریان مختلف است.
به این دلیل که خریداران رفتارهای بسیار متفاوتی با هم دارند و همچنین هر شرکتی توان حضور در همه بخشهای بازار را ندارد، از این رو هر کسب و کاری که میخواهد در کار خود مؤثرتر واقع شود باید به بخشبندی بازار توجه کافی داشته باشد تا با توجه به نوع محصول و خدمات خود در بازار فعالیت کند تا بتواند سودآوری دلخواه خود را به دست آورد. بنابراین بخشبندی بازار دارای اهمیت ویژهای است؛ به این دلیل که سبب شناخت بهتر خواستهای مشتریان، عرضه محصولات مورد تمایل هر بازار، کسب رضایت بیشتر خریداران میشود و نیز باعث بازاریابی کارامدتر میشود.
انواع بخش بندی بازار
چطور می توان روی استارت آپ ها سرمایه گذاری کرد؟
فضای کار اشتراکی و مزیت های آن
راه اندازی مجتمع استارتاپی و نوآورانه در تهران
انواع تقسیمبندی بازار
بخش بندی یا تقسیم انواع بخش بندی بازار بندی بازار یکی از قدیمی ترین ترفندهای بازاریابی است. با متنوع تر شدن ترجیحات و ویژگی های جمعیت شناختی مشتریان و افزایش گزینه های رقابتی، بخش بندی بازار در هر کسب و کار و یا هر طرح بازاریابی، به عنصری حیاتی تبدیل شده است. در واقع، افراد با توجه به بخش بندی بازار، اقدام به تولید یک محصول می نمایند.
آنچه که مشتری می خواهد را می توان به سه دسته تقسیم کرد. نیازها، خواسته ها و مطالبات. برای پاسخگویی صحیح به نیازها، خواسته ها و مطالبات، باید بازار را بخش بندی کنید. اولین گام در بخش بندی، تعیین ویژگی های مشتری است که محصولات شما را به دیگر محصولات، ترجیح می دهد. در واقع بخش بندی، مبتنی بر مشتریان است. مشخص کنید که چه کسی محصولات شما را می خواهد و نیازها، خواسته ها و مطالبات او از محصول شما چیست؟ بنابراین هنگامی که تصمیم به تولید یک محصول دارید، حتما بخش بندی بازار را انجام دهید.
روش های مختلفی برای بخش بندی بازار وجود دارد که اجرای هر کدام از آنها در دنیای واقعی، متفاوت است. در ادامه جزئیات برخی از این روش ها بیان شده است.
تقسیم بندی رفتاری
در تقسیمبندی رفتاری چند فاکتور را به صورت همزمان باید در نظر گرفت، مثلا اینکه مشتریان تا چه حد از محصول شما آگاهی دارند، برخورد مصرفکنندگان نسبت به محصول شما چگونه است؟ آنها چطور و چقدر از محصول شما استفاده میکنند یا چطور به آن واکنش نشان میدهند همچنین وفاداری آنها نسبت به محصول شما چگونه است؟
تقسیمبندی رفتاری در مرحلهای که در مورد تقسیمبندی بازارتان میاندیشید، میتواند نقطهی آغاز فوقالعادهای باشد.رفتار مصرف کننده و استراتژی بازاریابی.
برای مثال یک بسته انرژیزا را در نظر بگیرید. هنگام خرید چه چیزی برایتان مهمتر است؟
آیا به قیمتش نگاه میکنید؟ آیا به میزان کالریهایش نگاه میکنید؟ آیا به میزان پروتئین آن نگاه میکنید؟ یا شاید اصلاً اهمیتی به اینها نمیدهید، و فقط برای رفع گرسنگی آن را میخواهید؟ روش ما برای هر یک از این دستهها و با توجه به اهداف مختلفی که این مشتریان به دنبالش هستند باید کاملا متفاوت باشد. همچنین باید به مکانهای آنلاین و آفلاینی که مشتریان احتمالاً در آنجا حضور دارند هم بیندیشیم . مثلاً انواع بخش بندی بازار برای بازاریابی محصولمان برای مشتریان آفلاین، میتوانیم زدن یک پوستر در یک باشگاه ورزشی را در نظر بگیریم. در حالی که برای بخش آنلاین، شاید بخواهیم آگهیمان را به صفحهی سایتی که لباس ورزشی میفروشد اضافه کنیم.
تقسیم بندی روان شناختی
این تقسیمبندی با مطالعهی فعالیتها، علایق، و نظرات مشتریانتان حاصل میشود. به سبک زندگی مشتریان خود فکر کنید. اوقات فراغت خود را چطور میگذرانند؟ تحت تأثیر چه چیزهایی هستند؟ سعی میکنند چه تصویری از خودشان نشان دهند؟ نیازها و خواستههای افراد حاضر در این گروه دارای چه اشتراکاتی است؟
مثلاً، اغلب افرادی که یک ماشین لوکس میخرند، آنطور که از وضعیت اقتصادیشان برمیآید فقط از عهدهی خرید آن ماشین برنمیآیند، بلکه ظاهراً مایلاند برای محصولات بیشتری در سبک زندگی لوکسشان هزینه کنند. پس میتوان از روی شواهد و قراین گفت که آنها به مکانهای باکلاسی هم سفر میکنند، برندهای خاصی میپوشند، یا از تشکیلات خاصی دیدن میکنند.
حالا بیایید فکر کنیم میخواهیم یک ماشین لوکس بفروشیم، اگر میخواهیم بین افرادی که از عهدهی خریدش برمیآیند بازاریابی کنیم، باید این کار را از جاهای گرانقیمت دیگر شروع کنیم؛ مثل یک مجلهی لوکس که در بخش first class یک خط هوایی یافته میشود، یا گماردن یک متصدی در بیرون یک رستوران گرانقیمت.
تقسیم بندی آماری
تقسیمبندی آماری همانطور که حتماً حدس زدهاید، بر اساس ویژگیهای آماری مشتریانتان صورت میگیرد. چیزهایی مثل، سن، جنسیت، شغل، سطح تحصیلات، سطح درآمد و بسیاری چیزهای دیگر.
اگر کسب و کار شما از نوع B2B بود، این رویکرد میتواند اندازهی شرکت، تعداد کارکنان، یا حتی مکان شرکت را شامل شود.
تقسیم بندی جغرافیایی
این تقسیمبندی بازار بر اساس نواحی جغرافیایی مثل یک کشور، مناطق، شهرهای مختلف، یا کدهای پستی انجام میشود. به عبارتی میتوانید رویکرد دسته بندی جغرافیایی را اتخاذ کنید که دسته بندیهای آماری و جغرافیایی را ترکیب میکند. یعنی به منظور ایجاد پروفایلی دقیقتر، به اطلاعات آماری در یک منطقهی خاص نگاه کنید.
تقسیم بندی موقعیتی
تقسیمبندی موقعیتی بر موقعیتهای خاصی تأکید دارد که کاملاً مستقل از مشتری هستند. شما اصلاً اهمیتی به آمار نمیدهید و فقط به موقعیتهایی مثل بیرون رفتن برای بستنی خوردن، به تعطیلات رفتن، یا تشنه شدن مشتریانتان اهمیت میدهید.
این روش اهمیتی نمیدهد که شما مرد یا زن هستید، در اروگوئه یا رومانی زندگی میکنید یا وضعیت اجتماعی-اقتصادی بالا یا پایینی دارید. تمام چیزی که برای آنها مهم است، این است که آیا تشنه هستید یا نه؛ به همین سادگی.
تقسیم بندی فرهنگی
در این مورد بازارها را طبق خاستگاه فرهنگی آنها طبقهبندی میکنید. این رویکرد با در نظر گرفتن اینکه درک یک فرهنگ میتواند آگاهی زیادی نسبت به گروههای خاص مشتریان و رفتارهای آنها به شما بدهد، بسیار قدرتمند است. وقتی از تقسیمبندی فرهنگی استفاده میکنید، قادر خواهید بود با یک فرهنگ فرضی به مؤثرترین شکل ممکن ارتباط برقرار کنید. فرهنگها میتوانند بزرگ باشند، میتوانند به وسعت یک کشور یا برعکس کوچک باشند و فقط فرهنگ منطقهای خاص یا حتی یک استارتاپ را بازتاب دهند.
دیدگاه شما