انواع نهاد های مالی بورسی

اما نکته ای در این میان مطرح می شود و آن عبارت است از این که با توجه به گستردگی اقدامات کارگزاری ها، نهادهای ناظر کارگزاری چه نهادهایی هستند تا بر عملکرد صحیح آنها نظارت نمایند.

نهادهای ناظر کارگزاری بورس چه وظیفه ای دارند؟

این متن در خصوص نهادهای ناظر کارگزاری ها مطالبی بیان نموده که بخشی از آن به معرفی این نهادها و بخشی دیگر در خصوص وظایف آنها می باشد.

نهادهای نظارتی به عنوان بازوی قدرتمند سازمان بورس در شفاف سازی و رعایت قوانین و مقررات مرتب بورس، فعالیت می نمایند.

نهادهای ناظر کارگزاری بورس

یکی از راه های سرمایه گذاری، ، ورود به دنیای بورس است.

بورس فضایی است که در آن انواع نهاد های مالی بورسی خریداران به عنوان سهامداران و شرکای یک شرکت به انداه سهم خود و فروشندگان به عنوان صاحبان شرکت با یکدیگر به تعامل و همکاری می پردازند تا بتوانند چرخه تولید را همواره در گردش نگه دارند.

اما برای ایجاد این تعامل بر اساس قوانین و مقررات کشور نیاز است تا واسطی وجود داشته باشد که این ارتباط را پیوند بزند. این رابط باید بر بازار سرمایه اشراف کامل داشته باشد. شناختن بازار کمک خواهد نمود تا بتواند به عنوان مشاوری امین و راهنمایی دقیق، سهامداران را در رسیدن به حداکثر سود مطلوب نزدیک نماید.

کارگزاران به عنوان رابط بین سازمان بورس و سهامداران و از سوی دیگر به عنوان مشاوران سهامداران و وکلای آنها انواع نهاد های مالی بورسی برای انجام معاملات بورسی می باشند. کارگزاران به عنوان شخص حقوقی در کنار سهامداران و مشتریان، ارائه دهنده خدمات در خصوص معاملات بورس هستند.

کارگزاری وظایف متعددی دارد و در قبال هر وظیفه، حق الزحمه خود را دریافت می نمایند. البته باید برای هر خدمتی که ارائه می دهند، مجوز انجام آن خدمت را داشته باشند.

با توجه به این که کارگزاری ها انواع خدمات در حوزه مالی را ارائه می دهند، نیازمند بهره مندی از افراد متخصص هستند. تخصص در کارگزاری از مدارک مرتبط تحصیلی، مدارک مرتبط با حوزه مالی و بورس و حتی تجربه کاری در زمینه خرید و فروش سهام است. دانش در کنار تجربه به عنوان ابزارهای مهم باعث خواهد شد تا یک کارگزاری به عنوان کارگزاری برتر شناخته شود.

اما نکته ای در این میان مطرح می شود و آن عبارت است از این که با توجه به گستردگی اقدامات کارگزاری ها، نهادهای ناظر کارگزاری چه نهادهایی هستند تا بر عملکرد صحیح آنها نظارت نمایند.

همچنین نهادهای ناظر کارگزاری چه وظایفی دارند؟ در ادامه در این خصوص بیشتر سخن خواهیم گفت.

وظایف نهادهای ناظر کارگزاری

سازمان بورس به عنوان اولین نهاد از نهادهای ناظر کارگزاری ها معرفی می شود.

علاوه بر نهادهایی که در زمینه انواع تخلف و اشتباهات دستگاهی بر کارگزاری ها اشراف دارند، سازمان بورس نیز به رصد اقدامات کارگزاری ها پرداخته و تخلفات و تخطی از قواعد و دستورات قانونی را ارزیابی می نماید.

برخی از شرکتهای بورسی و کانون های مربوطه نیز در خصوص نظارت بر اقدامات کارگزاری فعالیت دارند و بررسی های دوره ای خود را انجام خواهند داد. در بورس اوراق بهادار بخشی با نام مدیریت نظارت بر کارگزاران وجود دارد که هم به بازرسی و هم به اداره امور و مدیریت کارگزاری ها توجه شایان دارد.

هر یک از بورس های فعال در درون مجموعه خود نیز بخشهایی دارند که در این خصوص فعالیت می نمایند و اقدامات نظارتی را دنبال می کنند. مراکز متعدد نظارتی وجود دارند که هر کدام در این خصوص فعالیتهایی انجام می دهند.

با اداره بازرسی کارگزاران بیشتر آشنا شوید

تمام علاقه مندان بورس با سایتهای متنوعی در ارتباط هستند که همگی به اشکال مختلف اطلاعاتی در خصوص اقدامات انجام شده در بورس در اختیار مشتریان قرار می دهند.

مثلا سایت کدال، سایت مدیریت بورس، سایت سازمان بورس و بسیاری از سایتهای دیگر. این اطلاعات می تواند به عنوان راهنمایی برای افراد باشد که علاقه مند هستند در این بازار فعالیت نمایند.

علاوه بر آن باید گفت که در لحظه های خاص مانند خرید و فروش سهام، اطلاعات برخی از این سایتها می تواند مشتریان را به خرید یا فروش یک سهام هدایت نماید. در صورت نبود این اطلاعات، سهامداران نمی توانند اقدام به خرید یا فروش نمایند.

در سایت سازمان بورس به آدرس seo.ir اطلاعاتی در خصوص اداره بازرسی کارگزاران ارائه شده است.

بر اساس اطلاعات این سایت و با توجه به ماده ۲ قانون بازار اوراق بهادار کشور مصوب سال ۱۳۸۴، مهمترین هدف سازمان بورس، ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارا است و نظارت بر حسن اجرای قانون مذکور در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران از جمله وظایف این سازمان است.

پس بدین واسطه اداره بازرسی کارگزاران موظف است تا بر شرکتهای کارگزاری به لحاظ تطبیق عملکرد آنها با مقررات، اقدامات نظارتی را بر اساس طرح های مصوب انجام دهد. حتی نظارت و بازرسی سایر ادارات وابسته به سازمان بورس نیز از طریق این اداره مورد بررسی قرار می گیرد.

از جمله وظایف دیگر این اداره، رفع اختلاف بین سرمایه گذار و کارگزی بورس و یا کارگزاران با یکدیگر است. یکی از اعضای رسیدگی به تخلفات از این اداره خواهد بود که در جلسات رسیدگی به شکایات حضور دارد.

به طور کلی باید گفت که در هر جلسه ای که سازمان بورس نیازمند بررسی تخلفات و نظارت بر عملکرد را مورد نظر قرار دهد، این اداره باید ناظری را معرفی نماید.

در خصوص اداره امور کارگزاران چه می دانید؟

اداره امور کارگزاران همانطور که از نامش پیداست تمام وظایف مرتبط با انواع مجوزهای کارگزاری را بر عهده دارد.

مثلا برخی از این مجوزها در خصوص درخواست تاسیس کارگزاری بورس است. هر کارگزاری می تواند فعالیت های مختلفی داشته و بر اساس آنها به مشتریان خود خدمات متعددی ارائه نماید.

اما برای انجام هر نوع فعالیتی باید حتما مجوز مربوطه را دریافت نمایند. مثلا برخی کارگزاری ها فقط مجوز انجام فعالیت در بورس اوراق بهادار را دارند.

برخی دیگر مجوز فعالیت در بورس کالا را دارند و برخی نیز مجوز فعالیت در انواع بورس ها را کسب نموده اند که البته این موضوع با توجه به ارزیابی ها و موفقیت های یک کارگزاری در ارائه خدمات به کارگزاری داده می شود.

حتی کارگزاری ها هم ناظر دارند

هر کارگزاری در درون خود نیز ناظری دارد که منعکس کننده فعالیت های کارگزاری و شفاف ساز عملکرد آن کارگزاری می باشد.

این ناظر همان حسابرس کارگزاری است. وظیفه حسابرس به عنوان واسطی میان هیئت مدیره و کارکنان و مدیران است و گزارش های واصله را جهت هرگونه اصلاح مورد بررسی قرار می دهد.

در پایان باید اشاره نمود که هر چه سازمان بورس شفاف تر عمل نماید، برونداد مالی آن برای جامعه و نتایج حاصله برای شکوفایی تولید، بیشتر و مطلوب تر خواهد بود.

لذا سازمان بورس به عنوان بزگترین ناظر بر اجرای دقیق قوانین و مقررات از سوی کارگزاری ها عمل نموده و با توجه به انواع گزارشات ماهانه، فصلی، شش ماهه و سالانه، ارزیابی و رده بندی خود از کارگزاری ها را به طور مستمر اعلام می دارد.

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

فرابورس دارای پنج بازار با نام‌های بازار اول، بازار دوم و . میباشد

بازار فرابورس ایران، از نظر ساختار و مزایا به بازار سرمایه بورس شباهت دارد. کسب سود مناسب به عنوان نخستین و بزرگ ترین مزیت سرمایه گذاری در فرابورس محسوب میشود. در این مطلب از سرپوش با بازار فرابورس آشنا می شوید.

فرابورس

یکی از بازارهای مالی ایران به نام بازار فرابورس میباشد که می توان سهام های مختلف را در آن خرید و فروش کرد. امکانات فرابورس و شیوه خرید و فروش سهام به بورس، شبیه است. تالار بورس و فرابورس ایران به مردم گوشزد می کند که لازمه ی ورود به چنین بازاری، داشتن دانش درباره مفهوم فرابورس است. درواقع شما نیازمند ارزیابی موقعیت های مربوطه و عمل کردن طبق اصولی پایدار برای موفقیت در فرابورس هستید.

هدف از راه اندازی بازار فرابورس، برای شرکتهای علاقه مند به حضور در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی میباشد درحالیکه این شرکت ها هنوز نتوانسته اند در بازار بورس، حاضر شوند. نام چنین بازاری برگرفته ازOver the Counter Market‪( OTC)‬ به معنی« خارج از بورس» می باشد. شرکتهای متقاضی براساس مجوز بازار OTC می توانند با شرایط پذیرش اسان تری روبرو شوند و از تمام مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار، پس از ورود سریعتر به بازار سرمایه برخوردار شوند.

تاریخچه فرابورس در ایران

بازار فرابورس ایران، فعالیت خود را در آبان سال ۱۳۸۷ تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد. ساختار و جایگاه قانونی این بازار به بورس، شباهت دارد اما از شرایط پذیرش و معامله ساده تري برخوردارست تا از این طریق به تامین مالی اقتصاد کشور ، کمک کند.

ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه، یکی از مهم ترین وظایف بازار فرابورس محسوب میشود که فاقد شرایط ورود به بورس اوراق بهادار است و یا تمایلی ندارد که سریعا به بازار وارد شود. علاوه‌براین که در بازار فرابورس، انواع متنوعی از اوراق بهادار، معامله میشود؛ شرایط و الزامات کمتری برای ورود به آن نیاز است.

بنگاه های اقتصادی براساس تنوع در شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس ایران می توانند به این بازار مالی با کسب حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، وارد شوند و در بازار مبادلات اوراق بهادار، از تمامی مزایای شرکتهای پذیرفته شده بهره مند شوند.

انواع فرابورس

تقسیم بندی های بازار فرابو رس، متفاوت از بازار مالی بورس است. فرابورس، متشکل از ۷ بخش بازار مالی می باشد ولی بازار مالی بورس متشکل از دو بازار اول و دوم است. بخش های بازار مالی شامل بازارهای اول، دوم، سوم یا عرضه، شرکتهای کوچک یا متوسط، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه و ابزار مشتقه می باشد. فرابورس ایران عبارتست از:

۱. بازار اول:

بیشترین سهام پذیرفته شده در فرابورس، متعلق به بازار اول است. شرایط پذیرش این بازار نسبت به بورس، از لحاظ حداقل سرمایه ثبت شده ، سهام شناور، تعداد سهامدارن و شفافیت اطلاعاتی، آسان تر است. این بازار نسبت به بازار های دیگر فرابورس، ریسک کمتری دارد اما ریسک بیشتری نسبت به معاملات در بازار بورس دارد.

۲. بازار دوم:

اوراق بهادار شرکتهای سهامی عام در بازار دوم، خرید و فروش می شوند؛ همانگونه که در بازار اول، اینکار نیز انجام میشود ولی میزان سخت گیری شرایط در بازار دوم، کم تر است و شرکت هایی که برای عضو شدن در بازار اول از شرایط کافی برخوردار نیستند، در بازار دوم پذیرفته می شوند. گاهی اوقات این عضوها شامل شرکتهای کوچک، نوپا، زیان ده و یا شرکت هایی هستند که به منظور افزایش سرمایه میخواهند به سهامی عام از سهامی خاص، تبدیل شوند. شرایط پذیرش این شرکت ها در بازار دوم عبارتند از:

* از زمان تاسیس این شرکت، حداقل ۱۲ ماه بگذرد.

* در رابطه با شرکت، هیچگونه پرونده یا شکایت مالی وجود نداشته باشد.

* میزان سهام شناور شرکت، شامل حداقل ۵ درصد از سهام ثبت شده باشد.

* آخرین سرمایه ای که در شرکت، ثبت شده باید ۱۰۰ میلیون تومان باشد.

* اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت، نباید سابقه محکومیت قطعی کیفری داشته باشند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع بورس ایران، فرابورس است

۳. بازار سوم:

بازار عرضه، نام دیگر بازار سوم است. اوراق بهادار مختلفی در این بازار، عرضه می شود که شرایط پذیرش در بورس و فرابورس را ندارند. از موارد قابل معامله در این بازار می توان به بلوک سهام شرکتهای سهامی، واحدهای صندوق های سرمایه گذاری پذیرفته نشده در فرابورس، حق تقدم خرید این سهم ها ، رهن و اجاره، اوراقی مثل اوراق مشارکت، سهام بی نام شرکتهای سهامی عام و حتی سهام شرکتهای در حال تاسیس اشاره کرد. میزان ریسک معاملات در این بازار، بالاست و تنها افراد جسور می توانند در آن شرکت کنند.

سهام شرکتهای سهامی عامی ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که در هیچ یک از بازارهای بورس یا فرابورس، پذیرش نمیشوند؛ در بازار پایه، منتشر می شود.

۴. بازار پایه:

بهتر است بدانید که در بازار پایه، شروط مذکور در بازار اول و دوم وجود ندارد چون نیازی نیست که شرکت ها در این بازار، پذیرش شوند. این بازار، متشکل از سه رنگ زرد ، نارنجی و قرمز میباشد به این صورت که از شرکتهای کم ریسک به پرریسک دسته بندی شده اند. در ادامه با ویژگی های شرکت های بازار پایه اشنا شوید:

> نوسان قیمتی در بازار به این صورت تعيين شده که زرد ۳ درصد، نارنجی انواع نهاد های مالی بورسی ۲ درصد و قرمز ۱درصد است.

> شرکتهای بازار زرد، از مجوز درخواست پذیرش برخوردار نیستند و در این بازار باید، صرفا به دلیل الزام قانونی ثبت شوند.

> به شرکتهای ثبت شده در سازمان بورس که شرایط لازم برای پذیرش را ندارند؛ شرکتهای بازار نارنجی می گویند.

> در نهایت شرکت هایی در بازار قرمز قرار می گیرند که پذیرششان در بازار بورس و فرابورس به دلیل از دست دادن شرایط لازم لغو می شود.

۵. بازار ابزارهای نوین مالی:

کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم سهام ها مجوز پذیرش در بازار ابزارهای نوین مالی را دارند؛ به شرطی که توسط شورای عالی بورس، تائید شده باشند و مشمول ثبت یا معاف از ثبت سازمان، بنا بر اعلام این شورا باشند. اوراق معامله شده در این بازار عبارتند از:

- گواهی سرمایه گذاری

- صکوک که ویژگی های مشخص دارند

- اوراق مشارکت رهنی

- صندوق های زمین و ساختمان

- گواهی های سپرده بانکی

۶. بازار شرکت های کوچک( SME):

بازار سرمایه شرکتهای کوچک، توسط شرکت فرابورس ایران راه اندازی شده است تا شرکتهای دانش بنیان برای بهره برداری از مزایای مالی بتوانند در آن حاضر شوند. بیشتر عملکرد آتی آنها در این شرکت ها بررسی میشود و هیچ توجهی به عملیات مالی حال حاضر آنها نمی شود. حضور شرکتهای کوچک و تامین مالی آنها از بازارهای شرکتهای SME باعث رشد و پیشرفت آنها می شود.

در واقع فرابورس شکل تسهیل شده‌ای از بورس است

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران اینست که برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه، طیف وسیعی از بنگاه های اقتصادی را ساماندهی و هدایت کند. به همین دلیل شرایط پذیرش شرکت ها به این صورت است که شرکت ها باید در سریع ترین زمان ممکن با احراز حداقل شرایط به بازار، وارد شوند و بتوانند در بازار اوراق بهادار، از تمامی مزایای شرکتهای پذیرفته شده استفاده کنند.

در واقع میزان نظارت سازمان بورس بر معاملات در فرابورس، محدود تر است و صرفا معامله شرکت هایی در این بازار انجام می شود که برای جلوگیری از کلاه برداری ها شرایط لازم برای ورود به بورس را ندارند.

بهتر است بدانید که سازمان بورس اوراق بهادار، نظارت کاملی بر فعالیت های مالی و عملیاتی شرکتهای بورس، فرابورس و بورس کالا دارد.

تفاوت بازار بورس و فرابورس

>> شرایط پذیرش شرکت ها در بورس نسبت به فرابورس، سخت تر است.

>> به دلیل این که شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس، آسان است؛ از این انواع نهاد های مالی بورسی رو دوره ی آن نسبت به بورس، کم تر است.

>> قوانین بورس نسبت به فرابورس، سختتر است؛ به همین خاطر، ریسک نمادهای پذیرفته شده در بورس، کم تر از فرابورس است.

>> کارمزد خرید و فروش در بورس نسبت به فرابورس، بیشتر است.

مزایای سرمایه گذاری در فرابورس

بازار فرابورس ایران، از نظر ساختار و مزایا به بازار سرمایه بورس شباهت دارد. کسب سود مناسب به عنوان نخستین و بزرگ ترین مزیت سرمایه گذاری در فرابورس به شمار می رود. شما باتوجه به سرمایه ی اکانت فرابورسی خود، می توانید سودی دریافت کنید که مناسب با آن است. مزایای دیگر ورود به فرابورس عبارتست از:

> حمایت و شفافیت قانونی

> حفظ سرمایه مردم در مقابل تورم

> آسانی نقد شوندگی

> عدم وجود محدودیت برای سرمایه گذاری در فرابورس

> مشارکت در اداره شرکت

> معافیت مالیاتی در فرابورس

شرایط پذیرش شرکت ها در بورس سخت گیرانه تر و در فرابورس ساده تر است

نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

نحوه ی خرید و فروش سهام در فرابورس به بازار بورس اوراق بهادار، شباهت دارد و نیازی به اخذ کد بورسی جدا برای معامله کردن نیست. شما درصورت فعالیت در بازار بورس میتوانید از کد بورسی خود برای خرید و فروش سهام در فرابورس استفاده کنید وگرنه باید حتماً کد بورسی بگیرید.

سازمان بورس و اوراق بهادار چیست؟ (بررسی تاریخچه و شرکت های تابعه)

سازمان بورس اوراق بهادار یک مؤسسه غیردولتی، که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل است و درآمد این سازمان از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی که از حق پذیرش شرکت ‌ها در انواع بورس ‌دریافت می‌کند، تأمین می‌شود. سازمان بورس ایران که به اختصار “سبا” نامیده می‌شود، توسط هیئت ‌مدیره که منتخب شورا هستند، اداره می‌شود.

تاریخچه سازمان بورس و اوراق بهادار:

در ابتدا و در سال 1345 سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به ‌عنوان تنها رکن اجرایی، با شخصیت حقوقی مستقل، مسئولیت اداره بورس ایران را به عهده داشت. این سازمان توسط یک هیئت هفت نفره اداره می‌شد، که توسط مجمع عمومی انتخاب می‌شدند. دبیر کل بورس نیز توسط هیئت ‌مدیره به ‌عنوان بالاترین مقام اجرایی انتخاب می‌شد.

با تصویب قانون جدید در سال 1384، نهاد جدیدی بنام سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شد و زیر نظر شورای عالی بورس شروع به فعالیت کرد. وظایف این سازمان نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و سایر وظایف مرتبط به بازار سرمایه می‌باشد.

با تغییرات جدید مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای انواع نهاد های مالی بورسی عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم گردید در پی تغییرات انجام ‌شده بورس اوراق بهادار تهران نیز از یک سازمان عمومی غیرانتفاعی به یک شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شد و مسئولیت امور اجرایی را بر عهده گرفت. بعد از تصویب قوانین جدید در سال 1384 شورای بورس ایران به عنوان بالاترین رکن در بازار اوراق بهادار لقب گرفت. اعضای این شورا تشکیل ‌شده است از:

• وزیر امور اقتصادی و دارایی به عنوان ریاست شورا
• وزیر بازرگانی
• رئیس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
• روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
• رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان
• دادستان کل کشور یا معاون وی
• یک نماینده از طرف کانون‌ها
• چهار نفر خبره مالی

کانون ها و شرکت های تابعه سازمان بورس و اوراق بهادار:

این سازمان شامل چندین نهاد و شرکت تابعه می‌باشد. در زیر اسامی و کارکرد هرکدام را به‌اختصار توضیح خواهیم داد.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران:

مأموریت این نهاد ایجاد بازاری منصفانه، کارا و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان به منظور ایجاد ارزش ‌افزوده برای ذینفعان در بازار سرمایه کشور می‌باشد.

شرکت فرابورس ایران:

شرکت فرابورس ایران نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیر الکترونیک برای معاملات اوراق بهادار بر پایه مذاکره، معرفی شده است. طبق ماده ۴ قانون بازار اوراق بهادار صدور، تعلیق و لغو فعالیت‌های بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس نهاده شده و در ماده ۲۸ این قانون نیز تأسیس بازارهای خارج از بورس همانند تأسیس بورس‌ها و نهادهای مالی منوط به ثبت نزد این سازمان است و فعالیت آن‌ها تحت نظارت سازمان انجام می‌شود.

بورس کالای ایران:

شرکت بورس کالای ایران مرجع اصلی کشف قیمت و ارائه دهنده خدمات متنوع مبتنی بر کالا و اوراق بهادار کالایی در راستای پاسخ به نیازهای صاحبان صنایع، تجار و فعالان بازار سرمایه از طریق بستری رقابتی، منصفانه، شفاف و امن بوده و بدین منظور با بهره‌گیری از سرمایه‌های انسانی سرآمد و فناوری‌های نوین، همواره ضمن تمرکز بر بازارهای داخلی به دنبال شناسایی و بهره‌برداری از فرصت‌های بین‌المللی خواهد بود. بورس کالای ایران تشکیل ‌شده از بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه (آتی و اختیار معامله)، بازار مالی (اوراق سلف استاندارد – گواهی سپرده کالایی – صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی) می‌باشد.

شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه:

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شده است. وظایف پس از معاملات بازارهای مالی شامل، سپرده گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار، و پایاپای و تسویه معاملات انجام شده در بازارهای مالی می‌باشد.

شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس:

این شرکت غیردولتی وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار ، در سال 1383 تأسیس شد و مهم‌ترین هدف شرکت اطلاع ‌رسانی و خدمات بورس، “گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی” است.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران:

این شرکت به عنوان یکی از شرکت‌های این سازمان برای ارائه خدمات معاملات رایانه‌ای ابزار مالی به بازار سرمایه فعالیت می‌کند. این شرکت با هدف بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت مشتریان بازار سرمایه و بهبود پیوسته فعالیت‌ها و فرایندهای خود، برنامه کاری خود را طرح ریزی و اجرا می‌کند.

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه:

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، وظیفه تاسیس و راهبری نهادهای واسط را در بازار سرمایه‌ی ایران عهده‌دار می‌باشد. در واقع این شرکت نقش امین را دارد که جهت حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار اسلامی و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب‌ها و صورت‌های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر رسیدگی و اظهارنظر می‌نماید. از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیه امور اداری، مالی مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب‌ها و دفاتر مالی نهاد واسط و رد آن پس از اتمام مدت قرارداد است.

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار:

ماهیت تشکیل این کانون که زیر نظر مستقیم سازمان بورس فعالیت می‌کند، بر مبنای نظارت به فعالیت کارگزاری ، کارگزار / معامله‌گری و بازار گردانی به هر شکل و تحت هر عنوان می‌باشد. همچنین شروع فعالیت این کارگزاری‌ها و شرکت‌ها منوط به عضویت در این کانون و رعایت مقررات این قانون و آیین نامه‌های و دستورالعمل‌های اجرایی آن است. بنابراین انجام فعالیت کارگزاری، کارگزار/معامله‌گری و بازار گردانی در کلیه بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس بدون عضویت در کانون کارگزاران غیرقانونی قلمداد می‌گردد.

کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران:

این کانون در واقع یک نهاد غیرانتفاعی و غیردولتی است که بر مبنای «دستورالعمل تشکیل و ثبت کانون‌های فعال در بازار اوراق بهادار» تشکیل گردیده است. کانون نهادهای سرمایه ‌گذاری دارای استقلال مالی است و شخصیت حقوقی مستقلی می‌باشد و منابع مالی آن از طریق حق عضویت اولیه، حق عضویت سالانه، سپرده‌های اعضا، کمک‌های بلاعوض، درآمد دوره‌های آموزشی و فعالیت‌های پژوهشی، درآمدهای سپرده بانکی، اوراق مشارکت و گواهی سپرده و… تأمین می‌شود.

مرکز مالی ایران:

این مرکز آموزشی که فعالیت خود را از سال 1384 همراه با تصویب قانون تغییرات کلی بازار سرمایه شروع کرد، یکی دیگر از زیرمجموعه‌های سازمان بورس و اوراق بهادار می‌باشد. عمده فعالیت‌های این شرکت ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، مالی و مشاوره در بازار پول و سرمایه است.

مدیرعامل جدید گروه مالی ساتا معرفی شد

گروه شرکت‌ها : مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) طی حکمی حسین کرمی را به‌‌‌عنوان مدیرعامل و عضو جدید هیات‌مدیره گروه مالی ساتا منصوب کرد. به گزارش روابط عمومی گروه مالی ساتا، کرمی پیش ‌‌‌از این مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری امین توان آفرین‌ساز بود که در مرداد سال ۱۴۰۰ در بازار فرابورس با نماد «وامین» درج و بازگشایی نماد شد.

در حال حاضر ارزش روز این شرکت که قریب به ۵۰۰‌هزار بازنشسته نیروهای مسلح سهامدار حقیقی آن هستند، بیش از ۱۱۲‌هزار میلیارد ریال بوده و گروه مالی ساتا با بیش از ۸۰‌درصد سهام، مالک اصلی این شرکت به شمار می‌رود. مدیرعامل جدید گروه مالی ساتا دانش‌‌‌آموخته رشته مدیریت مالی دانشگاه تهران بوده و سوابق عضویت در هیات‌مدیره و مدیریت بسیاری از نهادهای مالی بزرگ بازار سرمایه را در کارنامه اجرایی خود دارد. گروه مالی ساتا هم وابسته به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح (ساتا) است که در چشم‌‌‌انداز ترسیمی خود قصد دارد با ایجاد هم‌افزایی و تکمیل زنجیره ارزش خدمات مالی و سرمایه‌گذاری، جایگاه یکی از سه گروه مالی برتر کشور را به لحاظ ارزش دارایی‌ها و حضور اثرگذار در بازار با اتکا به توانمندی‌های مدیریتی و سرمایه انسانی خود بر بستر ارزش‌های بنیادین تعریف‌‌‌شده و در تعامل سازنده با اقتصاد ملی در اختیار داشته باشد.

گروه مالی ساتا سهامدار و مالک اصلی چهار نهاد مالی شامل «کارگزاری آرمون بورس»، «شرکت سرمایه‌گذاری امین‌توان‌ آفرین‌ساز»، «صندوق بازارگردانی مهرگان» و «سبدگردان مهرگان» است و با داشتن ارزش روزی معادل ۵۵۰‌هزار میلیارد ریال مراحل پذیرفته‌شدن در بازار سرمایه را طی می‌کند.

اوراق بهادار (Security) چیست؟

بازارهای مالی در سرتاسر جهان، شامل بخش‌های مختلفی است، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در بازارهای مالی، «اوراق بهادار» است. در این مطلب، با کمک مقاله‌ای از وب‌سایت اینوستوپدیا، با تعریف اوراق بهادار، انواع آن، سرمایه‌گذاری و معامله‌گری در این حوزه و وضعیت قانون‌گذاری آن آشنا خواهید شد.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار (Security)، به هر دارایی یا حقی گفته می‌شود که ماهیت غیرفیزیکی دارد، از نظر قانون معتبر شناخته می‌شود و می‌توان آن را به فروش رساند.

در بیشتر کشورها، اوراق بهادار شامل موارد زیر می‌شود:

• یک موقعیت مالکیتی در شرکت‌هایی که به صورت عمومی در بورس معامله می‌شوند (سهام در بورس)
• یک رابطه طلبکاری از یک نهاد دولتی یا خصوصی (اوراق قرضه)
• یا یک حق مالکیت بر ابزارهای مالی مشتقه (قرارداد آتی یا قرارداد اختیار)

به زبان ساده، اوراق بهادار وعده‌ای است که از نظر قانونی لازم‌الاجرا است و می‌توان آن را خرید، فروخت و یا با چیز ارزشمند دیگری مبادله کرد.

برای درک بهتر اوراق بهادار به این مثال توجه کنید. فردی روی کاغذی می‌نویسد:

من در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۴۰۰، خودروی خود را به دارنده‌ی این برگه انتقال خواهم داد.

اگر این برگه به تأیید یک نهاد دولتی یا قانونی برسد، تبدیل به اوراق بهادار می‌شود؛ یعنی ورقی که بها دارد. بنابراین این برگه دارای ارزش است و ممکن است مردم به خرید یا فروش این برگه علاقه نشان دهند. بدیهی است که اگر خودرو تا قبل از تحویل صحیح و سالم مانده باشد، ارزش برگه نیز بالا خواهد رفت. در مقابل اگر مشکلی برای اتومبیل پیش بیاید، افراد علاقه کمتری به در اختیار داشتن آن برگه نشان خواهند داد و در نتیجه، ارزش آن افت خواهد کرد.

انواع اوراق بهادار

انواع اوراق بهادار

اوراق بهادار را می‌توان به دو دسته عمده سهام و بدهی تقسیم کرد. با این حال، دسته دیگری به نام ترکیبی وجود دارد که در آن، بخشی از ویژگی‌های اوراق سهام و اوراق بدهی ترکیب شده است. در ادامه، با این سه دسته بیشتر آشنا خواهیم شد.

«سهام» یا «اوراق حقوق صاحبان سهام»، متداول‌ترین نوع از انواع اوراق بهادار است. سهام، یک نفع مالکیتی است که سهام‌داران در یک نهاد (مانند یک شرکت) در اختیار دارند و یکی از انواع سهم در بازار سرمایه است. اوراق سهام شامل دو دسته‌ی سهام عادی و سهام مقدم است.

دارندگان سهام معمولاً دریافتی منظم ندارند، هر چند در برخی موارد سود سهم را دریافت می‌کنند. اما سود اصلی سهام‌داران از این سرمایه‌گذاری، سودی است که از فروش خود سهام (اوراق بهادار) به دست می‌آید (با انواع نهاد های مالی بورسی این فرض که ارزش سهم افزایش یافته باشد).

دارندگان سهام این اختیار را دارند که به میزان سهام خود، در کنترل شرکت سهیم باشند. ضریب تأثیر رأی هر سهام‌دار به نسبت سهمی است که در اختیار دارد. در صورت ورشکستگی شرکت، سهام‌داران پس از پرداخت کلیه تعهدات به طلبکاران، باقی‌مانده دارایی شرکت را به نسبت سهمی که دارند، بین خود تقسیم می‌کنند. در صورتی‌که دارایی مالی شرکت برای پرداخت تعهدات به طلبکاران کافی نباشد، این بدهی از کالاها یا خدمات شرکت پرداخت می‌شود.

اوراق بدهی

«اوراق بدهی» بیانگر پولی است که وام گرفته شده است و باید بازپرداخت شود. اندازه وام، نرخ بهره و تاریخ سررسید یا تمدید، تحت شرایطی در این اوراق قید می‌شود. اوراق بهادار بدهی شامل اوراق قرضه دولتی و شراکتی، گواهی‌های سپرده و اوراق وثیقه‌دار است.

زمانی که کسب‌وکارها یا نهادهای دولتی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی نیاز به پول داشته باشند، با فروش اوراق قرضه می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کنند. سرمایه‌گذار با خرید اوراق قرضه که از آن‌ به عنوان «اوراق بهادارِ با درآمد ثابت» نیز یاد می‌شود، برای بازه زمانی خاصی مقداری پول به یک نهاد قرض می‌دهد و بهرۀ ثابتی (ماهانه یا سالانه) از آن نهاد تحت عنوان درآمد ثابت دریافت می‌کند. اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید است. وقتی اوراق قرضه به موعد سررسید خود می‌رسد، نهادی که پول سرمایه‌گذاران را دریافت کرده است، اصل پول را بازپرداخت می‌‌کند.

به‌طور کلی، دارندگان اوراق بدهی به طور منظم بهره، بازپرداخت اصل پول و سایر حقوق قراردادی تصریح شده (که شامل حق رأی نیست) را دریافت می‌کنند. این اوراق برای مدت معینی صادر می‌‎شوند و در پایان توسط صادرکننده یا «ناشر» بازخرید می‌شوند. ناشر، نهادی حقوقی است که اوراق بهادار را به نام خود منتشر می‌کند.

اوراق ترکیبی

«اوراق بهادار ترکیبی» همانطور که از نامش پیداست، برخی از ویژگی‌های اوراق بدهی و سهام را در کنار هم دارد. اوراق ترکیبی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

1. سهام تضمینی: قرارداد اختیاری که توسط شرکت صادر می‌شود و به سهام‌داران حق خرید سهام را در یک بازه زمانی و با یک قیمت مشخص می‌دهد.
2. سهام ترجیحی: سهم شرکت‌هایی که پرداخت بهره، سود سهام یا سایر بازدهی‌های سرمایه در آن‌ها ارجح است.
3. اوراق قابل تبدیل: اوراق قرضه‌ای که می‌توان آن‌ها را در بازار بورس به سهام شرکت ناشر تبدیل کرد.

سرمایه‌گذاری در حوزه اوراق بهادار

نهادی که اوراق بهادار را تولید کرده و به فروش می‌رساند، «ناشر» نام دارد و کسانی که این اوراق را می‌خرند، سرمایه‌گذار نامیده می‌شوند.

به‌طور کلی، اوراق بهادار نمایانگر یک سرمایه‌گذاری و وسیله‌ای است که نهادها، شرکت‌ها و سایر بنگاه‌های تجاری می‌توانند به‌وسیله آن سرمایه جذب کنند. شرکت‌ها با عرضه سهام خود به عموم مردم از طریق عرضه اولیه سهام (IPO) می‌توانند سرمایه بسیار زیادی جذب کنند.

برای مثال، مسئولین یک شهر یا ایالت یا کشور می‌توانند با صدور اوراق قرضه شهری، وجوه مورد نیاز برای یک پروژه را جمع‌آوری کنند. بسته به تقاضای بازار و یا ساختار قیمت‌گذاری یک موسسه، جذب سرمایه از طریق عرضه اوراق می‌توند گزینه مناسب‌تری نسبت به تأمین اعتبار از طریق وام بانکی باشد.

سرمایه‌گذاری در حوزه اوراق بهادار

از طرف دیگر، خرید این اوراق با پولِ وام‌گرفته‌شده، که اصطلاحاً «خرید وجه تضمین با اهرم» نیز نامیده می‌شود، یکی از روش‌های محبوب برای سرمایه‌گذاری است. در اصل، یک شرکت ممکن است برای تسویه بدهی یا سایر تعهدات خود به نهادهای دیگر، حقوق مالکیتی خود را به صورت پول نقد یا سایر انواع اوراق بهادار به اشخاص حقیقی واگذار کند. این نوع تمهیداتِ وثیقه‌ای اخیرا در بین سرمایه‌گذاران نهادی افزایش یافته است.

اوراق بهادار چگونه معامله می‌شوند؟

اوراقی که به صورت عمومی معامله می‌شوند، در فهرست «بورس» قرار می‌گیرند. بورس، بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله‌گران و طبق مقررات، مورد دادوستد قرار می‌گیرد.

ناشران می‌توانند با اطمینان دادن به معامله‌گران از جنبه قانون‌گذاری و تأمین نقدینگی، نظر معامله‌گرها را به سهام خود جلب کنند. در سال‌های اخیر، سیستم‌های تجاری الکترونیکی غیر رسمی متداول‌تر شده‌اند و معامله‌گران به جای دادوستد اوراق کاغذی، به صورت آنلاین معامله‌ می‌کنند.

همان‌طور که اشاره شد، به اولین فروش عمده سهام یک شرکت در بورس، «عرضه اولیه» (IPO) گفته می‌شود. بازاری که یک سهم برای اولین بار در آن پذیره‌نویسی و عرضه می‌شود، «بازار اولیه» نامیده می‌شود.

در جریان عرضه اولیه، ناشر، فروشنده سهم است و سرمایه‌گذار یا تریدر، معامله‌گر سهم هستند. اما بعد از پایان عرضه اولیه، سهم وارد معاملات ثانویه می‌شود که در آن، سهم‌ها صرفا به عنوان یک دارایی از یک تریدر یا سرمایه‌گذار به تریدر دیگر منتقل می‌شوند. به بازاری که معاملات ثانویه در آن جاری است، «بازار ثانویه» گفته می‌شود. سهام‌داران می‌توانند سهام خود را در ازای پول نقد یا سود سرمایه به سایر سرمایه‌گذاران بفروشند، بنابراین، بازار ثانویه بازار اولیه را تکمیل می‌کند.

اوراق بهادار ممکن است به صورت خصوصی و به گروه محدودی که واجد شرایط هستند، عرضه شود. هر از گاهی سهام شرکت‌ها به انواع نهاد های مالی بورسی صورت ترکیبی از عرضه عمومی و خصوصی ارائه می‌شوند.

انواع دیگر اوراق بهادار

اوراق بهادار دارای گواهی به صورت فیزیک و کاغذی ارائه می‌شوند. این اوراق همچنین ممکن است در سیستم ثبت مستقیم نگه‌داری شوند. به عبارت دیگر، یک مامور ثبت به نمایندگی از شرکت، سهام شرکت را بدون اینکه نیاز به صدور گواهی فیزیکی باشد، حفظ می‌کند.

فناوری‌ها و سیاست‌های مدرن، نیاز به اوراق دارای گواهی را برطرف کرده است. اکنون سیستمی توسعه یافته است که در آن ناشران می‌توانند یک گواهی جهانی واحد را به نمایندگی از تمام اوراق بهادار معتبر، در یک صندوق امانت‌داری بین‌المللی به نام شرکت «Depository Trust» یا «DTC» سپرده‌گذاری کنند. کلیه اوراق بهاداری که در DTC معامله می‌شوند، به صورت الکترونیکی هستند. شایان ذکر است که اوراق بهادار دارای گواهی و بدون گواهی هیچ تفاوتی از نظر حقوق و امتیازات سهام‌دار و ناشر ندارند.

اوراق بهادار حامل به اوراق قابل مذاکره گفته می‌شود که حقوق مربوط به اوراق را به سهام‌دار می‌دهد. این اوراق تحت موارد خاص از یک سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذار دیگر منتقل می‌شوند. اوراق حاملی که قبل از الکترونیکی شدنِ اوراق وجود داشتند، از لحاظ ماهیت مالکیتی همیشه مجزا از هم بودند؛ یعنی هر ورق بهادار، بیانگر یک دارایی جداگانه بود و از نظر قانونی با سایر اوراق تفاوت داشت. این اوراق بهادار در اکثر موارد قابل دادوستد هستند، اما در موارد نادری نیز این‌گونه نیست. این بدان معناست که با وام گرفتن، وام‌گیرنده می‌تواند در زمان بازپرداخت، خودِ دارایی یا یک دارایی مشابه دیگر را که معادل با دارایی اصلی است، پرداخت کند. در برخی موارد، ممکن است از اوراق بهادار حامل برای دور زدن مالیات استفاده شود. به همین دلیل، ناشران، سهام‌داران و قانون‌گذاران دید مثبتی به این اوراق ندارند. بنابراین استفاده از این اوراق در ایالات متحده نادر است.

اوراق بهادار ثبت‌شده به گونه‌ای از اوراق گفته می‌شود که نام سهام‌دار و سایر جزئیات لازم توسط ناشر در یک دفتر کل ثبت می‌شود. هرگونه دادوستد این اوراق به شرطی انجام می‌شود که اصلاحات لازم در دفتر کل ثبت شود.

قانون‌گذاری

در ایالات متحده، «کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا» (SEC)، انواع نهاد های مالی بورسی عرضه عمومی و فروش این اوراق را قانون‌گذاری می‌کند.

کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا

اما در ایران، این وظیفه به «شورای عالی بورس و اوراق بهادار» و «سازمان بورس و اوراق بهادار» محول شده است. طبق قوانین اوراق، مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، تعریف این دو نهاد به شرح زیر است:

«شورا» بالاترین رکن بازار است که تصویب سیاست‌های کلان آن بازار را برعهده دارد. اعضـای شورا به شرح زیر است:

• وزیر امور اقتصادی و دارایی
• وزیر بازرگانی
• رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
• رؤسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
• رئیس «سازمان» که به عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان نیز انجام وظیفه خواهد کرد
• دادستان کل کشور یا معاون وی
• یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
• سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌هـای حرفـه‌ای بـازار اوراق بهـادار بـه پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیئت وزیران
• یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذيربط و تصویب هیئت وزیـران بـرای هـر بورس کالایی

سازمان بورس

«سازمان بورس»، یک موسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقـوقی و مـالی مسـتقل بـوده و از محـل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار و سایر درآمدها اداره می‌شود.

ساختمان سازمان بورس

برای اطلاع از جزئیات تعاریف و قوانین بورس در ایران، می‌توانید به وب‌سایت سازمان بورس مراجعه کنید.