اوراق بهادار مشتقه

بازار مشتقه چیست؟

یکی از بازارهای جدید در بورس کالا، بازار مشتقه نام دارد، چنانچه از علاقه مندان و فعالان در حوزه بورس هستید، حتما نام آن را شنیده اید. جالب است بدانید که این بازار، بر اساس بازارهای جدید دنیا طراحی شده است و از قابلیت ها و امکانات خوبی برخوردار است.

بازار مشتقه بر اساس یک کالای اساسی و دارایی پایه، طراحی شده و میزان عرضه و تقاضا بر قیمت اوراق مشتقه این بازار تأثیری ندارد.

برای آنکه بهتر در یابید که بازار مشتقه چیست و چگونه باید در آن خرید و فروش کنیم، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

بازار مشتقه

در تعریف بازار مشتقه باید گفت که بخشی از بازار بورس کالای ایران است و برگرفته از روند فعالیتی بازارهای بورس و کالای جهانی است. بورس کالا دارای چهار زیر مجموعه با نام‌ های بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازار مالی و فرعی است. در بازار فیزیکی انواع محصولات و کالاهای اساسی مانند محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی و تولیدات پالایشگاهی به ‌صورت فیزیکی معامله می‌ شوند که در کنار آن، این بازار مشتقه قرار دارد به طوری که توانسته توجه بسیاری از فعالان بازار را به سوی خود جلب نماید.

شاید برخی افراد که هنوز آشنایی کافی با نحوه خرید و فروش در بازار مشتقه را ندارند، با این سوال مواجه شوند که چگونه در آن خرید و فروش کنیم؟

بهتر است بدانید که روند معامله در این بازار بدین شیوه است که خریدار و فروشنده، کالای مورد نظر را با قیمتی که هر دو در آن به توافق رسیده اند، پیش خرید یا پیش فروش می ‌کنند. در معاملات بازار مشتقه در زمان حال، خرید و فروشی انجام نمی ‌شود و زمان تحویل کالا در آینده تعیین می ‌شود. اوراق مشتقه در این بازار مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید و فروش، مورد تبادل قرار می‌ گیرند. در آغاز این بازار تنها بر پایه خرید و فروش زعفران فعال بود و به مرور، محصولات کشاورزی دیگر مانند زیره و پسته نیز وارد بازار مشتقه ایران شد.

بازار مشتقه دوطرفه است و به همین دلیل، پیش بینی سود و زیان در آن، کاری سخت و دشوار می باشد. همچنین اینکه انجام معاملات مشتقه دارای مکانیزم اهرمی است که خریدار ممکن است سود بسیار خوبی داشته و یا تمام سرمایه خود را از دست دهد. یکی دیگر از ویژگی ‌های این بازار، امکان خروج خریدار و فروشنده از بازار و قبل از پایان قرارداد است. بدین طریق افراد می توانند سرمایه خود را از بازار مشتقه خارج کرده و سود و زیان خود را مشخص کنند.

چگونگی خرید و فروش در بازار مشتقه

اوراق مشتقه به دو شکل قراردادهای آتی و قرارداد اختیار معامله خرید و فروش، می باشند. به طوری که تمامی کالاهای موجود در بازار مشتقه تنها بر اساس همین دو شکل، قابل معامله هستند. در ادامه به توضیح مفصل تر این دو شکل از قرارداد خواهیم پرداخت.

قراردادهای آتی:

قراردادهای آتی، بر اساس قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار، در این بازار معامله می ‌شوند و قیمت و حجم هر یک از قراردادها نیز با توجه به قوانین بورس تعیین می‌ شود. در این نوع معامله، خریدار و فروشنده کالا و پول نقد خود را منتقل نمی‌ کنند و در زمان انجام معامله تنها یک قرارداد در سازمان بورس کالا، ثبت می ‌شود تا زمان تحویل کالا برسد. برای اطمینان بیشتر دو طرف قرار داد، مبلغی را بر حسب قانون اوراق بهادار که مبلغی حدود ۱۰ الی اوراق بهادار مشتقه ۲۵ درصد قیمت کل معامله باشد را به اتاق پایاپای پرداخت می‌ کنند. این امر تنها برای اطمینان خاطر هر دو طرف از معامله، انجام می شود. خوب است بدانید اتاق پایاپای ناظر بر معاملات و قراردادهای بورس کالا و مشتقات است و در واقع به ‌عنوان اوراق بهادار مشتقه واسطه بین خریدار و فروشنده عمل می ‌کند.

از آنجایی که اوراق مشتقه بر اساس قیمت توافقی بین خریدار و فروشنده تعیین می ‌شوند، منجر به کاهش شدید نوسان قیمت در بورس کالا می ‌شوند.

قراردادهای اختیار معامله خرید یا فروش:

این نوع قرارداد نیز مانند قراردادهای آتی روی کالاهایی مانند سکه، زعفران، پسته و زیره انجام می ‌شود. در قرارداد اختیار معامله خرید یا فروش، قیمت قطعی کالا در ابتدای قرارداد مشخص و ثبت می شود و قیمت کالا در زمان تحویل آن همان قیمتی است که در ابتدای قرارداد ثبت شده اوراق بهادار مشتقه است.

همانگونه که از نام این قرارداد مشخص است، خریدار اختیار معامله را دارد و در صورت نیاز، تصمیم گیری برای انجام یا کنسل کردن قرارداد، بر عهده خریدار است.

بنابراین باید گفت که در این نوع قرارداد، اختیار انجام معامله تنها با خریدار است و مبلغی که خریدار به اتاق پایاپای پرداخت می‌ کند، بسیار ناچیز است و زیان چندانی به همراه ندارد.

چگونگی دریافت کد معاملاتی در بازار مشتقه

برای اینکه وارد بازار مشتقه شده و معاملات آتی یا اختیار خرید را انجام دهید، بایستی در ابتدا اقدام به دریافت کد معاملاتی ویژه این بازار نمایید.

در نظر داشته باشید که شما با در اختیار داشتن کد بورسی نمی ‌توانید در این بازار معامله کالا انجام دهید و برای ورود به بازار مشتقه، باید حتما، کد مخصوص این بازار را داشته باشید. برای انجام ان باید از طریق کارگزاری ‌ها و به صورت حضوری یا آنلاین اقدام کنید که کد بازار مشتقه را در اختیار معامله گران قرار می ‌دهند. تنها کافی است به سایت کارگزاری مورد نظر رفته و فرم‌ های آن را پر کنید. در این فرم‌ ها باید کد بورسی خود را نیز وارد کنید.

قبل از درخواست کد معاملاتی بازار مشتقه از کارگزاری، اطمینان حاصل نمایید که کارگزاری انتخابی شما، مجوز لازم برای این کد معاملاتی را داشته باشد. شما پس از دریافت کد معاملاتی می ‌توانید اوراق بازار مشتقه را به راحتی خریداری نموده و یا به فروش برسانید.

اوراق بهادار مشتقه قرادادهای آتی

نخستین کنفرانس بین المللی پارادیم های نوین مدیریت هوشمندی تجاری و سازمانی

خرید و دانلود فایل مقاله

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 10 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله اوراق بهادار مشتقه قرادادهای آتی

سعیده امینی هرندی - دانشجوی - کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی گرایش مالی، دانشگاه آزاد اسلامی خوراسکان

چکیده مقاله :

جهت کارایی بازار سرمایه ایران و فعال تر نمودن بورس اوراق بهادار، باید اوراق بهادار متنوعی در اختیار سرمایه گذاران قرار گیرد که آنها با در نظر گرفتن ریسک و بازده هر یک از اوراق در آن سرمایه گذاری نمایند. با این اقدام می توان بخش اعظمی از مازاد نقدینگی را جذباین بازار مالی نمود. قراردادهای تحویل آتی می توانند به کارایی بازار کمک نموده و به آن عمق بخشد. اینگونه اوراق در قالب حق مالی باشرع مقدس نیز تعارض ندارد و علاوه بر اینکه سرمایه گذار را در برابر نوسان های قیمت حفظ می کند، به شفافیت بازار کمک نموده و وجوه را در جریان صحیح تولید قرارمی دهد و در سطح کلان اوراق بهادار مشتقه به تخصیص بهینه منابع منجر خواهد شد. در مقاله حاضر، ابتدا ماهیت و مکانیسم قراردادهای آتی تشریح گردیده و سپس وجوه تشابه و افتراق آنها با قراردادهای اسلامی مشابه مورد بررسی قرار گرفته است

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا OICONFERENCE01_206 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اوراق بهادار مشتقه اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

امینی هرندی، سعیده،1395،اوراق بهادار مشتقه قرادادهای آتی،نخستین کنفرانس بین المللی پارادیم های نوین مدیریت هوشمندی تجاری و سازمانی،تهران،https://civilica.com/doc/500161

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، امینی هرندی، سعیده؛ )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، امینی هرندی؛ )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• - بت شکن، محمد هاشم (1377). شناخت قراردادهای تحویل آتی .
• حسینی چالشتری، سید محسن(1376. /مکان سنجی قراردادهای تحویل آتی درنظام .
• عزیزی، احمد (137. بازار سلف ارز، موانع و مشکات ایجاد .
• تقوی، مهدی وامیری، حسین واحمدیان، اعظم.(1391). ابزارهای مشتقه مالی. تهران. .
• شریفی، محمد (1391)، پایگاه اطلاع رسانی صنعت‌، آشنایی با قرارداد .
• راعی رضا، سعیدی علی(1383) مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، .
• مرادی، مهدی.1385 .اوراق اختیار معامله، قراردادهای تحویل آتی و قراردادهای .
• First International Conference on Business and Organizational Intelligence 2016 II .
• ین _ بردای‌های نوین مدیریت هوش تجاری و سازمانی*# _ .
• Jones , Charles , P(1998) "Investments : Analysis and Management .
• Hull John C. Fundamentas of Futures and Options Markets, 4ed, .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

مقالات پیشنهادی مرتبط

مقالات فوق بر اساس داده کاوی مقالات مطالعه شده توسط پژوهشگران محاسبه شده است.

مقالات مرتبط جدید

مقالات فوق اخیرا در حوزه مرتبط با این مقاله به سیویلیکا افزوده شده اند.

طرح های پژوهشی مرتبط جدید

طرح های پژوهشی فوق اخیرا در حوزه مرتبط با این مقاله به سیویلیکا افزوده شده اند.

به اشتراک گذاری این صفحه

اطلاعات بیشتر درباره COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.

راهنمای پژوهشگران و دانشجویان

راهنمای دبیرخانه کنفرانسها و مجلات

برخی از دانشگاههای عضو

برخی از سازمانهای عضو

سازمان انرژی اتمی ایران
سازمان ملی استاندارد
سازمان مدیریت صنعتی
اداره کل نظارت فنی و مهندسی قوه قضاییه
سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران
وزارت نیرو
مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
لیست همه مراکز عضو

دفتر مرکزی انتشارات بوم سازه (سیویلیکا): تهران، بزرگراه جلال آل احمد، بین خیابان کارگر و بزرگراه چمران، کوچه پروانه، پلاک ۴، ساختمان چمران، طبقه ۴، واحد ۳۱

تمامی خدمات پایگاه سیویلیکا ، حسب مورد دارای مجوزهای لازم از مراجع مربوطه می باشند و فعالیت های این سایت تابع قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران است

همه چیز در مورد ابزار یا قرارداد مشتقه

امروزه کاربرد ابزار مشتقه دیگر آنقدر فراوان شده است که تصور اینکه در بازارهای جهانی حضور داشته باشید، حال چه به عنوان یک بازرگان و یا چه عنوان یک معامله گر و با قراردادهای مشتقه آشنا نباشید سخت است و الزامی است که انواع ابزار مشتقه مانند قرارداد آتی قرارداد فوروارد یا پیمان و سواپ و قرارداد آپشن آشنا باشید. در حقیقت رمز موفقیت شما در بازارهای مالی آشنایی با همین مفاهیم پایه ای بازار است.

تعریف ابزار مشتقه

شاید بارها اسم ابزار مشتقه یا اوراق مشتقه را شنیده باشید.اما این بار اسم مشتق که می آید یاد ریاضی دبیرستان و دانشگاه نیوفتید چرا که این اسم هیچ ارتباطی به مشتق و انتگرال ندارد.ابزار مشتقه،به قراردادی گفته می شود که بر اساس یک پایه دارایی مشخص تعریف شده و قابل معامله باشد حال این پایه دارایی ثابت می تواند یک کالا مثل نفت و طلا و نفره باشد و یا یک شاخص گروهی از سهام و اوراق قرضه و یا حتی ارز کشورها باشد.به طور خلاصه در اینجا معنی کلمه مشتق یعنی برگرفته شده از یک دارایی که قابل ترید و معامله باشد.

یک تصور رایج در مورد ابزار مشتقه وجود دارد و آن این است که ابزار مشتقه دارایی محسوب می شوند و دارای ارزش هستند که این تصور غلط می باشد. چرا که ارزش اوراق مشتقه وابسته به ارزش اوراق بهادار،کالا،شاخص و یا ارز است و خود به طور مستقل دارای ارزش نیستند

دو مثال خاص برای اوراق مشتقه

• ابزار مشتقه در خدمت آب و هوا

برای بیساری از شرکت ها، تغییر آب و هوا می تواند ضررهای خیلی بزرگی به سود آوری آن ها بزند.اگر Hب و هوا نامساعد شود می تواند منجر به زیان و یا حتی سود یک شرکت شود.برای مثال برای یک شرکت سرمایه گذاری در محصولات کشاورزی تغییر آب و هوا و سرد شدن هوا در فرودین که معمولا زمان شکوفه کردن درختان است می تواند منجر به از دست رفتن شکوفه ها و ضرر سنگین به شرکت شود.در این نوع از اوراق مشتقه شرکت می تواند ریسک این اتفاقات که از قبل تا حدودی قابل پیش بینی نیست را مدیریت کند.یک شرکت سرمایه گذار در رویدادهای ورزشی می تواند از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک خود استقاده کند چرا که، اگر در روز مسابقه باران ببارد بلیط های کمتری به فروش می رسد و شرکت ضرر سنگینی می کند.

• ابزار مشتقه و نرخ برابری یورو به دلار

فرض کنید یک سرمایه گذار اروپایی بخواهد از طریق یک کارگزار سهام یک شرکت آمریکایی را برحسب دلار است بخرد.اگر این سرمایه گذار مدتی این سهم را نگه داری کند در خطر تغییر نرخ ارز(تغییر ارزش یورو در برابر دلار) است.اگر در این حین ارزش یورو افزایش پیدا کند سود حاصل از فروش سهام شرکت آمریکایی به دلار و تبدیل آن به یورو می تواند گاهی اوقات حتی منجر به ضرر سرمایه گذار هم بشود راه حل چیست؟در اینجا سرمایه گذار همزمان به خرید سهام شرکت آمریکایی می تواند از یک قرارداد آتی ارز و یا سوآپ ارزی استفاده کند تا دیگر نگران تغییر نرخ ارز نشود.

معایا و مزایای ابزار مشتقه در چیست؟

هر ابزاری در دنیای واقعی می تواند معایا و مزایای خاص خودش را داشته باشد ابزار مشتقه هم از این قاعده مستثنا نیست و می تواند مثل یک شمشیر دولبه باشد.در اینجا معایب و مزایا را برایتان مشخص می کنیم

مزایای ابزار مشتقه در بازارهای جهانی

• نقد شوندگی بالا

در بازار اوراق مشتقه نسبت به بازار نقدی معاملات سرعت و اوراق بهادار مشتقه قدرت نقد شوندگی بالاتری دارند.این به معنا است که شما می توانید به راحتی کالا و یا اوراق بهادار خود را به پول نقد تبدیل کنید.در بازار معاملات روزز دنیا از نظر حجم معاملات می توان گفت روز به روز استقبال از اوراق مشتقه بیشتر می شود چرا که هزینه تامین مالی(به خاطر استفاده از مارجین) کمتر شده و ریسک ورود به بازار هم کمتر می شود.

وجود اهرم در معاملات مشتقه،آن ها را جذاب کرده است.این که شما در معاملات لازم نیست تمام پول آن را پرداخت کنید می اوراق بهادار مشتقه تواند به شما کمک کند در معاملات خود از حجم بیشتری استفاده کنید که در صورت درستی تحلیل سود بیشتری عاید شما می شود.البته اهرم مثل یک شمشیر دولبه است چرا استفاده نادرست از آن می تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شما شود.

در قراردادهای آتی به طور مفصل به این موضوع همراه با مثال اشاره شد که یکی از بازیگران اصلی در اوراق مشتقه به ویژه قراردادهای آتی تولید کنندگان و مصرف کنندگان هستند که از ابزار مستقه برای پوشش ریسک مانند ریسک نوسانات قیمت استفاده می کنند.

معرفی انواع اوراق مشتقه ـ بخش سوم

● قراردادهای مشتقه (Derivatives):
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می گیرند.
دارایی پایه می تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
● انواع قراردادهای مشتقه:
امروزه اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار می گیرند، که عبارتند از :
▪ قراردادهای آتی (Futures)
▪ قراردادهای سلف (Forwards)
▪ قراردادهای اختیار معامله (Options)
▪ قراردادهای معاوضه (Swaps)
قراردادهای مشتقه فوق در مکان‌های زیر قابل معامله هستند:
▪ مکان‌های انجام معاملات قراردادهای مشتقه:
۱) بورس اوراق بهادار:
بورس به عنوان مکانی مرکزی برای انجام معاملات خریداران و فروشندگان است. قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمت‌های مربوطه، برای تمام کسانی که وارد بازار می شوند، یکسان است. قیمت‌های بورس به شکل سیستم حراج مستمر توسط کارگزارانی که از طرف مشتریان ، شرکت‌ها و یا خودشان فعالیت می کنند، تعیین می گردد. این سیستم حراج منجر به ایجاد و پذیرش وسیع قیمت مرجع در خصوص سهام عرضه شده گردیده و به " کشف قیمت" معروف است. باید توجه داشت که بورس برای خود موقعیت معاملاتی تعیین نمی‌کند و برای داشتن موقعیت معاملاتی نیز به افراد توصیه خاصی نمی کند. مسوولیت بورس این است که به عنوان ناظر بازار معاملات را سالم و نظام یافته نماید. همچنین، تمامی بورس‌ها دارای قوانین منظم و مدون بوده و از هویت و موقعیت معاملاتی افراد باخبر هستند. اعضایی که قوانین بورس را زیر پا بگذارند، متحمل جریمه یا مشمول مجازات‌های دیگر خواهند شد.
۲) بورس کالا :
بورس کالا (Commodity Exchamge) یک بازار متشکل و سازمان یافته‌ است که در آن بطور منظم کالای معینی با ساز وکاری خاص مورد معامله قرار می‌گیرد . امروزه طبقه‌بندی‌های متعددی برای یک بورس کالایی وجود دارد، اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از بورس‌ها در قالب یک تشکل متمرکز قرار داشته باشند. عموما بورس‌های کالایی را در مقابل بورس‌های اوراق بهادار تعریف می‌کنند. به عبارتی، هر آن چیزی که در زمینه
۱) فلزات و مواد معدنی ( کانی‌ها )،
۲) انرژی (نفت و . )
۳) محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد، در زمره بورس کالایی می‌گنجد .
۳) بازار فرا بورسی (OTC):
معاملات فرابورسی (خارج از بورس) نوعی معامله اوراق بهادار مشتقه جایگزین است که به شبکه معاملهگرانی که بطور حضوری با یکدیگر ملاقات نمی کنند و از طریق تلفن، کامپیوتر با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند، اطلاق می شود. معاملات مذکور اغلب بین مؤسسات مالی انجام می‌شود، همچنین می تواند به‌عنوان ابزارهای رایج میان بازارسازان تلقی گردد. تمام سخنان معامله گران پشت تلفن ضبط می شود تا چنانچه اختلافی بین معامله‌گران رخ دهد، به آن استناد شود. خریدار و فروشنده می توانند نحوه قراردادهای معامله شده در بازارهای فرا بورسی (OTC) را به‌دلخواه خود در آورند، بنابراین نیازی نیست شرایط قرارداد عیناً مشابه آنچه در بورس عمل می شود، تعیین گردد.
در دنیا سه نوع بازار فرا بورسی وجود دارد:
۱) بازار معاملاتی سنتی:
در این بازار معامله گران به‌عنوان بازار ساز، قیمت خرید و فروش خود را اعلام می کنند. معامله گران قیمت‌های خود را پیشنهاد داده و قیمت قابل اجرا از طریق تلفن مذاکره شده و یا برخی اوقات از طریق سایت‌های اینترنتی اعلام می شود. این گونه معاملات، معامله دو طرفه نامیده می شوند، چراکه دو طرف معامله از قیمتی که در یک مقطع زمانی توسط تلفن ارائه می‌شود، مطلع می گردند.
۲) بازار معاملاتی الکترونیکی:
این بازار تقریباً شبیه معاملات الکترونیکی در بورس است؛ اما به این دلیل بازارهای فرابورسی خوانده می شود که از استاندارد کمتری برخوردار بوده و فاقد قرارداد طراحی شده و معاملات مشتقه شفاف است.
۳) بازار معاملاتی بهینه:
بازار معاملاتی اخیر ترکیبی از دو بازار پیشین اوراق بهادار مشتقه اوراق بهادار مشتقه بوده و معامله گر بر اساس آنها به معاملات الکترونیکی می پردازد. معامله گر قیمت خرید و فروش خود را انحصاراً به اطلاع فعالان بازار می رساند. معامله‌گر در این شکل معامله به‌عنوان طرف معامله در هر قرارداد عمل می‌کند، بنابراین نصف ریسک اعتباری(نوسانات منفی در قیمت) در بازار به او برمی گردد.
● تشریح انواع قراردادهای مشتقه:
۱) قرارداد آتی ( Futures Contracts ):
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص( تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص ( تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص( تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمایند . خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می دهند. در این نوع قرارداد، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی شود ولی هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می سپارند. برخی از قراردادهای آتی قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند. لذا این نوع قراردادها به عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
۲) پیمان آتی (Forward Contracts ) - اصطلاحی که سازمان بورس به کار میبرد- :
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیر رسمی بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیر رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص( توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمایند . خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید.
این قرارداد ها در بازارهای غیررسمی یا خارج از بورس صورت می گیرند و معمولاً به علت اعتبار بالای دو طرف معامله کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت می شود.
۳) قراردادهای سلف (Bai-Salaf ):
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می گیرند. در این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویل دهنده کالا پرداخت می شود، یعنی تحویل دهنده کالا در ابتدا پول را می گیرد و در سررسید کالا را تحویل می دهد.
معاملات سلف به نوعی در شمار قراردادهای آتی قرار می گیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوت هایی وجود دارد. از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام می شود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند. بنابراین دو طرف معامله می توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود به صورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق اوراق بهادار مشتقه پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را به عنوان ودیعه از هر دو طرف در هنگام عقد قرارداد دریافت می کند، در حالی که در قرارداد سلف اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیماً نسبت به دیگری مسئول است. قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است، اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند.
۴) قراردادهای استصناع(Bai - Istisna ) :
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص(توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمایند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید.
این قرارداد در بازار غیررسمی (خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می گیرد. در این قرارداد کل مبلغ مورد معامله به صورت قسطی تا سررسید به تحویل دهنده کالا پرداخت می شود.
۵) قراردادهای معاوضه‌ای ( Swap Contracts ) :
قراردادی است که در ان دو طرف متعهد هستند که برای اوراق بهادار مشتقه مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه نمایند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی گردد. این دارایی‌ها می توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و غیره یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام و غیره باشند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمایند. این قرارداد به صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می گیرند.
۶) قراردادهای اختیاری (Option Contracts ):
الف) اختیار خرید (Call Option ):
قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می کند که تا زمانی مشخص(تعیین شده توسط بازار رسمی بورس)، دارایی رسمی مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری نماید؛ این صرفاً یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده ، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نماید، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به عبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد می شود، این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی می شود. صاحب اختیار خرید(خریدار) فکر می کند که قیمت دارائی بالا می رود و فروشنده اختیار خرید فکر می‌کند که قیمت دارائی پایین می آید. این قرارداد به صورت رسمی در بورس‌های دنیا به روی دارایی‌های واقعی و مالی معامله می شوند. چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمت‌های بازار، از حق خود استفاده نماید، حالتی ایجاد می شود که به آن درون پولی (in The money) اطلاق می شود.
ب) اختیار فروش(Put option) :
قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار این حق را پیدا می کند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار بفروشد. این صرفا یک حق یا امتیار فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نماید، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به عبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد می شود؛ این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی می شود. صاحب اختیار فروش(خریدار) فکر می کند که قیمت دارائی پایین می رود و فروشنده اختیار فروش فکر می کند که قیمت دارائی بالا می رود. این قراردادها بصورت رسمی در بورس‌های دنیا به روی دارایی‌های فیزیکی و مالی معامله می شوند.
اگر قرارداد اختیار معامله به گونه ای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا می تواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی»، می نامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز می باشد.

تدوین:
داود سورانی - کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه تهران
خبرنگار اقتصادی سرویس مسائل راهبردی ایران

ابزارهای مشتقه

با پیشرفت معاملات در بازار سرمایه مقام ناظر بازار ابزارهای متنوعی را جهت توسعه معاملات در بازار سرمایه طراحی و ارایه کرده است. شرکت داتکس نیز با تلاش شبانه روزی خود در نظر دارد تا با طراحی و تولید این ابزار ها بر اساس دستورالعمل های سازمان بورس و اوراق بهادار و تامین مجوز های لازم، سبد خدماتی کارگزاری را تکمیل کند و برای ارایه کامل خدمات و محصوصلات با کیفیت در کنار صنعت کارگزاری ایستاده است .

• معاملات قرارداد های آتی سهام
• معاملات قرارداد های اختیار معامله
• معاملات قرارداد های فروش استقراضی
• معاملات قرارداد های آتی شاخص

قراردادهای فروش استقراضی

معاملات قراردادهای آتی

شرکت داتکس ارائه دهنده راه حل جامع معاملات بر خط جهت پوشش نیازهای کاربران، مدیریت دارایی، سفارشات خرید و فروش، اختصاصی سازی سیستم و عملیات های مدیریتی می باشد. با این مجموعه از راه حل ها و خدمات و عکس العمل به موقع نسبت به نیازهای فزاینده و تغییرات در مقررات و دستورالعمل ها، بنگاه های مالی و کارگزاری ها را قادر خواهیم کرد تا با دستیابی به سرعت عمل بالاتر نه تنها بخشی از ریسک های غیر عملیاتی خود را پوشش دهند بلکه در کنار هم به توسعه بیشتر سهم بازار فکر کنیم.