درک مفهوم معاملات مشتقه

برای مشاهده ارزش معاملات هر نماد می‌توانید به سایت tsetmc.com مراجعه نمایید.

لیکوئیدشدن (LIQUIDITY) به چه معناست؟

در لغت به معنای سیالیت یا حالت میعان یا شناوری و تسویه پذیری و قابلیت تبدیل شدن به پول را میگویند.

در اصطلاح نقد‌شوندگی یا شناوری، معیاری است برای سنجش میزان در دسترس بودن یک دارایی که بتوان آن را تبدیل به دارایی دیگری، یا تبدیل به وجه نقد یا هر نوع ارز (فیات یا ارز دیجیتال یا …) کرد.

↵ برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله “مقایسه پول فیات و ارز دیجیتال” مراجعه کنید.

به عبارتی در هر جامعه‌ای میتوان کالاهایی را یافت که نسبت به کالا های دیگر از ارزش نقدشوندگی بالاتری برخوردارند و در هر بازاری بعضی دارایی ها از دارایی های مشابه از نقد شوندگی بالاتری برخوردار هستند.

میزان جذابیت یک کالا بر اساس نیاز های افراد آن جامعه نسبت به آن تغییر پذیر است و شما میتوانید یک کالا را بر اساس نیاز نگهداری و یا بر اساس میزان نقد شوندگی آن سریعتر تبدیل به ارز نمایید.

به طور مثال در دوران بیماری کرونا دارو های این بیماری برای داروخانه ها شدیدا نقد شونده هستند، در واقع نقد شوندی، سهولت تبدیل شدن یک دارایی یا کالا یا ارز دیجیتال به پول نقد می‌باشد.

به طور کلی وقتی حرف از نقد شوندگی می‌زنیم دو نوع نقدشوندگی داریم که یک مورد مربوط به بازار‌ها و دیگری دارایی های مربوطه است که در ادامه به آن می‌پردازیم

لیکوئیدیتی در بازار

بازارها هم مانند دارایی ها دارای نقدشوندگی می‌باشند و هرچقدر میزان نقد شوندگی در بازار بالاتر باشد یا به اصطلاح بازار لیکوئیدتر باشد، میزان خطر پذیری در آن بازار کمتر است.

زمانی که در یک بازار تعداد خریداران و فروشندگان زیادی وجود دارد، میزان شناوری بازار بالاتر است و به اصطلاح بازار نقد شوندگی بالاتری دارد. به طور مثال در بازار املاک وقتی نقد شوندگی پایین است که خریدار کافی برای ملک مورد نظر شما نباشد و به اصطلاح بازار دچار رکود شده و به عبارتی توانایی لازم برای تامین نقدینگی مورد نیاز معاملات در حوزه املاک وجود ندارد.

در بازار ارزهای دیجیتال هم وقتی بازار دارای نقد شوندگی مناسب است که خریدار کافی برای هر یک از ارزهای خریداری شده توسط شما وجود دارد.

هر چقدر یک بازار دارای نقد شوندگی بالاتر باشد و به اصطلاح لیکوئیدتر باشد، میزان خطر پذیری آن بازار کمتر است.

نقد شوندگی دارایی

دارایی نقد شونده به دارایی گفته می‌شود که به سرعت قابلیت تبدیل شدن به پول نقد و هر نوع ارز قابل معامله را داشته باشد.

نقد شوندگی در بازار ارز های دیجیتال

اگر ارز دیجیتال مد نظر شما نقد شوندگی مناسبی داشته باشد به راحتی تبدیل به یک استیبل کوین می‌شود یا شما میتوانید به سرعت آن را به فروش رسانده یا تبدیل به یکی از ارزهای فیات کنید و اگر ارز مورد نظر شما به اندازه کافی لیکوئید باشد ، معامله شما هر چند بزرگ نمیتواند تاثیرزیادی روی نوسانات بازار بگذارد.

بازار رمز ارزها از ارز های با نقد شوندگی بالا و بعضا پایین تشکیل شده اند شت کوین ها( Shitcoins) معمولا دارای نقد شوندگی کم یا حتی بدون نقد شوندگی می‌باشند.لیکوئیدیتی بازار یا همان میزان شناوری بازار ارز های دیجیتال را میتوان میزان سرعت مورد نیاز برای یک ارز تا تبدیل شدن آن به یک دارایی یا ارز دیگر نیز بیان کرد.

میزان نقد شوندگی هر یک از ارزهای دیجیتال به عواملی بستگی دارد که از جمله آنها می‌توان به حجم 24 ساعت گذشته آن ارز و میزان مارکت کپ و فاصله قیمتی بین عرضه و تقاضا بیان کرد که هر چقدر این فاصله عرضه و تقاضا کمتر باشد آن ارز دارای نقدشوندگی بالاتری میباشد.

اطلاعات هر یک از ارز‌های بازار را می‌توان در سایت coinmarketcap پیدا کرد.

میزان بالا بودن نقد‌شوندگی یک دارایی در یک بازار می‌توان موجب موارد درک مفهوم معاملات مشتقه ذیل گردد:

1.بالا بودن لیکوئیدیتی می‌تواند امنیت بالاتر یک بازار را تضمین کند.

2.هر چقدر یک بازار لیکوئیدتر باشد، نوسانات آن کنترل‌شده‌تر و منطقی‌تر است.

3.لیکوئید بودن بالاتر نشان از گسترده بودن تعداد کسانی است که در یک بازار مشارکت دارند می‌باشد.

عوامل موثر بر نقد‌شوندگی

1. حجم معاملات 24 ساعته ( Valume 24hr )
2. 2. بالاتر بودن تعداد صرافی ها که در لیست سایت نامبرده شده وجود داره و امن ترین آنها معمولا نقد شوندگی بالاتری نسبت به بقیه دارند
3. 3. میزان مارکت کپ یا ارزش بازار ارزهای دیجیتال و ارز یا دارایی مد نظر ( هر دو از عوامل مهم می‌باشند)
4. 4.نزدیک بودن فاصله بین عرضه و تقاضا نشان میدهد به ازای هر فروشنده یک خریدار در قیمت های بسیار نزدیک به سفارشات فروش وجود دارد که نشان از لیکوئید بودن بازار دارد.

اصطلاح لیکوئید شدن در ارز های دیجیتال چیست؟

در صرافی ارزهای دیجیتال در بازار فیوچرز میتوان هم از صعود قیمت‌ها و هم از ریزش قیمت‌ها کسب سود نمود ، در واقع در هنگام ریزش می‌توان با باز کردن معاملات فروش ( short ) و در روند های صعودی با باز کردن معاملات خرید( Long ) در بازار معاملاتی هم جهت روند باز کرد و از هر دو جهت بازار بهره برد.

زمانی که در مورد بازار فیوچرز صحبت میکنیم در واقع در معاملات فروش ارزی در اختیار معامله‌گر‌ها نیست و صرافی ها به صورت استقراضی ارز فروش رفته را در اختیار معامله‌گران قرار میدهند ، حال اگر پوزیشن باز شده بر خلاف جهت حرکت و روند بازار حرکت کند طبیعی است که معامله گر دچار ضرر می‌شود و چون باید قرض گرفته شده از صرافی را صاف کند لذا صرافی قبل از انجام معامله وجهی را به عنوان وجه تضمین از معامله گر ها اخذ میکند.

اگر میزان ضرر معامله گر از میزان وجه تضمین بیشتر شود صرافی نمیتواند ضرر های معامله گران را بر عهده بگیرد لذا قبل از آن که مقدار ضرر بیشتراز وجه تضمین در اختیار صرافی شود ، صرافی معامله را بسته و وجه را به عنوان وجه تضمین خود برمی‌دارد که در اصطلاح می‌گویند معامله لیکوئید شده است.

سایت cryptometer یک مرجع برای آن است که ببینید در 24 ساعت گذشته چقدر از سرمایه معامله گران به تفکیک صرافی های مختلف لیکوئید شده است.

بازار ارزهای دیجیتال به نوسانات بسیار زیاد شهرت دارد که این نوسانات هم به عنوان فرصت برای گرفتن سود های دائمی است هم به منزله ی تهدید برای معامله گران تلقی میشود و ممکن است باعث لیکوئید شدن سرمایه سرمایه گذاران فاقد دانش در بازار های مالی منجر شود

لذا بهترین کاری که میتوان کرد آموزش صحیح است که به وسیله آن بتوان به سود های مستمر دست پیدا کرد و جلوی ضرر های خود را گرفت.اگر به دنبال آموزش ارزهای دیجیتال در فضای مجازی یا آموزش حضوری در مشهد هستید ما به شما آکادمی آینده را پیشنهاد می‌کنیم.

معاملات مشتقه ، معاملات آتی ( Future ) و معاملات همیشگی ( Perpetual ) و معاملات مارجین ( Margin) باعث بالا رفتن نقدینگی بازار شده و نوسانات در ارزهای دیجیتال را بسیار بیشتر کرده است.

این نوع سرمایه گذاری ها به صورت استقراضی انجام میشود و در واقع شما از صرافی خود مقدار ارزی که می‌خواهید به فروش برسانید را قرض کرده و این باعث میشود مقدار دارایی درگیر شما نیز بیشتر باشددر قبال قرضی که از صرافی خود میگیرید ، مقداری وثیقه در اختیار صرافی به عنوان وجه تضمین قرار می‌دهید و این وجه تضمین به عنوان بیمه برای صرافی عمل می‌کند.

چنانچه معامله بسته شده بر خلاف جهت انتظار شما حرکت کرد صرافی به عنوان خسارت وارد شده وثیقه شما را برداشت و معاملات شما را می‌بندد.

شما می‌توانید با معاملات اهرم دار(با مفهوم اهرم آشنا شوید) وارد معامله شوید و اهرمی که صرافی در اختیار شما می‌گذارد می‌تواند سود و زیان شما را چند برابر کند.

به طور مثال اگر شما 100$ وارد یک معامله کنید و با اهرم X5 معامله را باز کنید ، در واقع سود و زیان شما روی 5*100 یعنی بر اساس 500 دلار محاسبه و پرداخت میشود همچنین اگر فقط 10% در یک معامله ضرر کنید ، با ضریب اهرم 5 در واقع 50 درصد دچار ضرر شده اید.

فرمول محاسبه سود و ضرر

سود و ضرر = سرمایه وارد شده * درصد حرکت قیمت * اهرم وارد شده

حال اگر بازار در خلاف جهت معامله شما حرکت کند وقتی به طور مثال با اهرم 4 وارد معامله شده اید کافی است که 25 % ضرر کنید و کل پول شما از بین میرود و به اصطلاح لیکوئید می‌شوید. 25*4 = 100%

حد ضرر( Stoploss) چیست؟

معامله‌گران حرفه‌ای برای اینکه دچار ضررهای غیر منطقی نشوند و سرمایه آنها لیکوئید نشود از حد‌ضرر استفاده می‌کنند . در واقع حد ضرر یک حد روانی است که هر معامله گر توان از دست دادن مقدار خاصی از سرمایه خود را دارد ، بهتر است همیشه بر اساس استراتژی معاملاتی خاص خود حرکت کنید و حد ضرر معقولی برای خود انتخاب کنید تا معامله شما اگر براساس انتظار شما حرکت نکرد معامله با خوردن حد ضرر به صورت اتومات بسته شود .هدف از گذاشتن حد ضرر پایین آوردن مقدار ضرر‌های معامله‌گر است.به شما پیشنهاد میکنیم مقاله روشهای کنترل ریسک در سرمایه‌گذاری را برای درک بهتر این مفهوم مطالعه کنید.

اگر به دنبال یک استراتژی مطمعن معاملاتی هستید ما آموزش ارز دیجیتال آکادمی آینده را به شما نشان خواهیم داد.

نتیجه‌گیری

به طور کلی در هر بازاری که سرمایه گذاری می‌کنیم و در هر نوع دارایی خاصی ، بهتر آن است که در ابتدا میزان ریسک‌های سرمایه‌گذاری آن بازار و همچنین دارایی را برآورد کنیم .

هر دارایی دارای یک ضریب نقد شوندگی است که می‌تواند معیار مناسبی برای آن باشد که شما تصمیم به خرید ، نگهداری و فروش آن بگیرید.

لیکوئیدیتی ( Liquidity ) میزانی درستی است برای آنکه بتوان فهمید یک دارایی را تا چه زمانی میشود نگه داشت هر چقدر میزان نقد شوندگی دارایی بالاتر باشد امنیت سرمایه‌گذاری ما بالاتر خواهد رفت.

در حوزه ارزهای دیجیتال حتما معیارهای صحبت شده در این مقاله را در سایت coinmarketcap بررسی کنید و در صورت بالا بودن نقد شوندگی وارد پوزیشن خرید یا فروش خود شوید( برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید به مقاله “مارکت کپ(Market Cap) یا درک مفهوم معاملات مشتقه ارزش بازار چیست؟” مراجعه کنید.

برای خودتان حدضرر(stoploss) تعیین کنید و با استراتژی درست وارد معاملات خود شوید. یادمان باشد یک استراتژی خوب هم به تحلیل بنیادی می‌پردازد و هم از نظر تکنیکالی یک سهم یا ارز را بررسی می‌کند. حتما با کادر آموزشی آکادمی آینده در ارتباط باشید تا راه درست را به شما نشان دهند.

اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله یا آپشن امکان جالبی را برای تریدرها فراهم می‌کند. در واقع شما با خریداری این قرارداد اختیار استفاده از آن را خریداری می‌کنید. این نوع قرارداد بسیار قدیمی است و گویا به زمان یونان باستان باز می‌گردد. در این مقاله می‌کوشیم تا مفهوم و اجزاء آن را بررسی کرده و همچنین مزایا و معایب آن را برشمریم.

قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله توافقی است که طی آن حق خرید و فروش یک دارایی در قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی مشخص به تریدر واگذار می‌شود. با اینکه این قرارداد شبیه به قرارداد آتی (Futures Option) است اما تریدرهایی که قرارداد اختیار معامله خریداری می‌کنند مجبور نیستند مواضع خود را تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه است که می‌تواند مبتنی بر طیف وسیعی از دارایی‌های پایه از قبیل سهام و رمزارزها باشد. این قرارداد همچنین می‌تواند از شاخص‌های مالی مشتق شود. قرارداد اختیار معامله معمولا جهت پوشش ریسک در مواضع موجود و معاملات سفته‌بازی (Speculative Trading) به کار می‌رود.

حجم روزانه معاملات آپشن بیت کوین در صرافی های مختلف

نحوه کارکرد اختیار معامله

دو نوع اختیار معامله وجود دارد که به اختیار فروش و خرید (Puts and Calls) مشهور است. اختیار خرید (Call options) حق خرید دارایی پایه و اختیار فروش (Put options) نیز حق فروش دارایی را به صاحب قرارداد اعطا می‌کند. بدین ترتیب معامله‌گران هنگامی اختیار خرید را انتخاب می‌کنند که انتظار داشته باشند قیمت دارایی افزایش یابد و متقابلا زمانی اختیار فروش را بر می‌گزینند که انتظار کاهش قیمت داشته باشند. همچنین ممکن است معامله‌گران با امید به ثبات قیمت‌ها از اختیار خرید و فروش جهت شرطبندی در نوسانات بازار استفاده کنند.

قرارداد اختیار معامله حداقل شامل چهار جزء است: مقدار، تاریخ انقضا، قیمت اِعمال (Strike price) و قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium). مقدار سفارش به تعداد قراردادهایی که معامله می‌شود اشاره دارد. تاریخ انقضا، تاریخی است که پس از سررسید آن تریدر نمی‌تواند از اختیار معامله استفاده کند. قیمت اِعمال، قیمتی است که دارایی در آن فروخته و یا خریده خواهد شد. و پرمیوم یا قیمت قرارداد نیز قیمت معاملاتی قرارداد اختیار معامله است. این قیمت نمایانگر مبلغی است که که سرمایه‌گذار برای به دست آوردن قدرت انتخاب باید بپردازد. در نتیجه خریداران قرارداد را بر اساس قیمت قرارداد از فروشندگان خریداری می‌کنند. قیمت پرمیوم دائم در حال تغییر است زیرا هر چه می‌گذرد به تاریخ انقضا نزدیک‌تر می‌شود.

اگر قیمت اِعمال از قیمت بازار کمتر باشد، تریدر می‌تواند دارایی را با تخفیف خریده و بعد از احتساب قیمت قرارداد از اختیار معامله استفاده کرده و کسب سود کند. اما اگر قیمت اِعمال بیشتر از قیمت بازار باشد، تریدر هیچ دلیلی برای استفاده از اختیار معامله ندارد و قرارداد بلا استفاده محسوب می‌گردد. اگر از اختیار معامله استفاده نشود تریدر صرفا به اندازه قیمت قرارداد ضرر می‌کند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که گرچه خریداران قادرند تا بین استفاده کردن و یا استفاده نکردن از اختیار خرید و فروش انتخاب کنند اما این مساله در مورد فروشندگان به تصمیم خریداران بستگی دارد.

پس اگر خریدار قرارداد اختیار خرید بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است دارایی را به فروش رساند. این یعنی فروشندگان نسبت به خریداران در معرض ریسک بیشتری قرار دارند. در حالی که زیان خریداران صرفا به مبلغ پرداختی قیمت قرارداد محدود می‌شود، فروشندگان بسته به قیمت بازاری دارایی مستعد مقدار زیان بیشتری هستند.

برخی از قراردادهای اختیار معامله (Option contract) حق استفاده از آن را پیش از تاریخ انقضا به معامله‌گران اعطا می‌کند. این نوع قرارداد معمولا به قرارداد اختیار معامله آمریکایی مربوط می‌شود. نمونه اروپایی اختیار معامله تنها می‌تواند در تاریخ انقضا استفاده شود. لازم به ذکر است که این عناوین ارتباطی با مکان جغرافیایی آنها ندارد.

عوامل موثر در قیمت قرارداد اختیار

مبلغ قیمت قراداد تحت تاثیر چند عامل قرار دارد. برای ساده‌سازی فرض می‌کنیم که قیمت قرارداد اختیار حداقل به 4 مولفه بستگی دارد: قیمت دارایی پایه (underlying asset’s price)، قیمت اِعمال (strike price)، مدت زمان باقی مانده تا تاریخ انقضا، بی‌ثباتی (volatility) یا تلاطم بازار (یا شاخص). این چهار جزء هر کدام تاثیرات متفاوتی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند که در جدول زیر نمایان است.

قیمت قرارداد اختیار فروش	قیمت قرارداد اختیار خرید
کاهش می‌یابد	افزایش می‌یابد	افزایش قیمت دارایی
افزایش می‌یابد	کاهش می‌یابد	قیمت اِعمال بالاتر
کاهش می‌یابد	کاهش می‌یابد	کاهش زمان
افزایش می‌یابد	افزایش می‌یابد	بی‌ثباتی

طبیعتا قیمت دارایی و قیمت اِعمال تاثیر معکوسی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند. در مقابل زمان کمتر به معنی قیمت پایین‌تر برای هر دو نوع قرارداد اختیار معامله است. دلیل اصلی آن این است که با کمتر شدن زمان باقی مانده و نزدیک شدن به زمان انقضا، احتمال اینکه تریدرها بتوانند از قرارداد به نفع خود بهره گیرند کمتر می‌شود. از طرفی دیگر، افزایش سطح بی‌ثباتی معمولا باعث افزایش قیمت قرارداد اختیار معامله می‌شود. به همین جهت، قیمت قرارداد نتیجه ترکیب عوامل و فاکتورهای فوق است.

اختیار معامله یونانی

اختیار معامله یونانی‌ ابزاری است که برای اندازه‌گیری برخی از عوامل موثر بر قیمت قرارداد طراحی شده‌ است. این حروف مقادیری آماری هستند که جهت اندازه‌گیری ریسک یک قرارداد خاص به کار رفته و بر اساس متغیرهای مبنایی متفاوتی طرح ریزی شده اند. در پایین برخی از این حروف یونانی به همراه شرح مختصری از آنچه اندازه‌گیری می‌کنند، آمده است:

• دلتا (δ): مقدار تغییر قیمت قرارداد اختیار معامله را در ارتباط با قیمت دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. برای مثال دلتای 0.6 اشاره دارد به اینکه قیمت قرارداد به ازای هر 1 دلار تغییر قیمت دارایی به اندازه 0.6 دلار تغییر خواهد کرد.
• گاما (γ): نرخ تغییر دلتا در طول زمان را اندازه‌گیری می‌کند. در نتیجه اگر دلتا از 0.6 به 0.45 تغییر کند، مقدار گاما 0.15 خواهد شد.
• تتا (θ): تغییر قیمت را در رابطه با هر روزی که از مدت قرار داد می‌گذرد اندازه‌گیری می‌کند. این حرف نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به تاریخ انقضا، قیمت قرارداد چه مقدار تغییر می‌کند.
• وگا (𝛎): نرخ تغییر قیمت قرارداد را بر حسب 1 درصد تغییر بی‌ثباتی دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. افزایش در مقدار وگا نمایانگر افزایش قیمت قرارداد خرید و فروش است.
• رو (ρ): تغییرات قیمت قرارداد را در رابطه با نوسانات نرخ بهره اندازه می‌گیرد. افزایش نرخ بهره معمولا سبب افزایش اختیار خرید و کاهش اختیار فروش می‌شود. به همین جهت «رو» برای اختیار خرید عددی مثبت و برای اختیار فروش عددی منفی است.

چگونه و کجا از اختیار معامله استفاده کنیم؟

پوشش ریسک (Hedging)

قرارداد اختیار معامله به صورت گسترده‌ای به عنوان ابزار پوشش ریسک (Hedging) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونه بارز استفاده از استراتژی پوشش ریسک برای تریدرها خرید اختیار فروش ارز دیجیتالی است که نگهداری می‌کنند. اگر ارزش کلی ارزدیجیتالی که نگهداری می‌شود به سبب کاهش قیمت تنزل پیدا کند، استفاده از اختیار فروش می‌تواند زیان وارد شده را کاهش دهد.

برای مثال فرض کنید آلیس با امید به افزایش قیمت بازار، 100 اتریوم خریداری می‌کند، هر کدام به قیمت 500 دلار. علاوه بر آن آلیس برای پوشش ریسک ناشی از احتمال سقوط قیمت تصمیم می‌گیرد با پرداخت 480 دلار به عنوان قیمت اِعمال و پرداخت 20 دلار به ازای هر اتریوم به عنوان قیمت قرارداد، اختیار فروش خریداری کند. اگر بازار نزولی شود و قیمت اتریوم به 350 دلار کاهش یابد، می‌تواند از اختیار فروش خود برای کاهش زیان حاصل شده استفاده کرده و هر اتریوم خود را به جای 350 دلار به قیمت 480 دلار بفروشد. اما اگر بازار صعودی شود نیازی به استفاده از قرارداد اختیار نخواهد داشت و تنها به اندازه قیمت قرارداد زیان خواهد کرد.

در این سناریو، آلیس در قیمت 520 دلار (500 دلار + 20 دلار به ازای هر اتریوم) به نقطه سر به سر می‌رسد (هزینه و درآمد برابر است و سود و زیانی وجود ندارد)، در حالی که زیان وی به 4000 دلار محدود می‌شود (2000 دلار بابت قیمت قرارداد اختیار فروش و 2000 دلار نیز بابت فروش اتریوم در قیمت 48 دلار )

معاملات سفته‌بازی (Speculative trading)

قرارداد اختیار معامله (Option contract) به صورت گسترده‌ای در معاملات سفته‌بازی (Speculative trading) هم به کار می‌رود. برای مثال تریدری که باور دارد قیمت یک دارایی افزایش می‌یابد، می‌تواند اختیار خرید خریداری کند. اگر قیمت دارایی از قیمت اِعمال پیشی گیرد، تریدر می‌تواند از اختیار خرید استفاده کرده و آن را با تخفیف بخرد. هنگامی که قیمت دارایی بیشتر یا کمتر از قیمت اِعمال است، سبب می‌شود قرارداد سودآور باشد و گفته می‌شود که قرارداد اختیار معامله در سود قرار دارد (in-the-Money). همچنین اگر در زیان باشد گفته می‌شود که اختیار معامله خارج از سود است(out-of-the-Money).

استراتژی‌های اصلی

تریدر می‌تواند حین معاملات آپشن طیف وسیعی از استراتژی‌ها را بر مبنای چهار موضع اصلی به کار گیرد. در مقام خریدار می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش خریداری کند. و به عنوان فروشنده نیز می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش بفروشد. همان طور که اشاره شد، فروشندگان مجبورند هنگامی که نگهدارنده قرارداد تصمیم دارد تا از آن استفاده کند، دارایی را بخرند و یا بفروشند.

استراتژی‌های معاملاتی متفاوت آپشن بر اساس ترکیبات متنوع اختیار خرید و فروش وضع شده‌اند. اختیار فروش حمایتی (Protective Puts)، اختیار خرید تامینی (Covered call)، اختیار معامله دو لنگه (Straddle) و اختیار معامله مسدود (Strangle) نمونه‌های اصلی این استراتژی‌ها هستند.

• اختیار فروش حمایتی (Protective Puts): عبارت است از خرید قرارداد اختیار فروش یک دارایی‌ در حالتی که فرد از قبل مالک دارایی است. این استراتژی در مثال قبل توسط آلیس استفاده شد. این استراتژی به بیمه سبد (Portfolio Insurance) نیز معروف است زیرا سرمایه‌گذار را در برابر روند نزولی بازار محافظت می‌کند و در عین حال در صورتی که قیمت دارایی افزایش یابد از پهنه ریسک محافظت می‌کند.
• اختیار خرید تامینی (Covered call): عبارت است از فروش قرارداد اختیار خرید یک دارایی که فرد از پیش مالک آن است. این استراتژی برای ایجاد درآمد اضافی ناشی از نگهدارای دارایی‌، توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر قرارداد استفاده نشود، سرمایه‌گذاران از قیمت قرارداد کسب عایدی می‌کنند. اگر به خاطر افزایش قیمت بازار از قرارداد استفاده شود، سرمایه‌گذاران مجبور میَ‌شوند تا مواضع خود را ترک کنند.
• اختیار معامله دو لنگه (Straddle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش یک دارایی واحد با قیمت اِعمال و تاریخ انقضا یکسان. این استراتژی به تریدر اجازه می‌دهد که به اندازه‌ حرکت قیمت دارایی سود برد. به عبارتی ساده در این حالت تریدر بروی نوسانات و بی‌ثباتی بازار شرطبندی می‌کند.
• اختیار معامله مسدود (Strangle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش که هر دو خارج از سود قرار دارند (مثلا قیمت اِعمال برای اختیار خرید بالاتر از قیمت بازار و برای اختیار درک مفهوم معاملات مشتقه فروش پایین‌تر از قیمت بازار است). اساسا اختیار معامله مسدود شبیه به اختیار معامله دو لنگه است اما هزینه کمتری نسبت به آن دارد. به هر حال برای آنکه اختیار معامله مسدود سودآور باشد، به سطح بالایی از بی‌ثباتی و تلاطم نیاز است.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار

مزایا:

• مناسب برای پوشش دادن ریسک‌های بازار
• انعطاف بیشتر در معاملات سفته‌بازی
• لحاظ کردن چندین ترکیب و استراتژی معاملاتی، به همراه الگوهای منحصر به فرد ریسک به پاداش
• مستعد برای کسب سود از تمامی روندها از جمله صعودی، نزولی و خنثی (رنج)
• می‌تواند هنگام اتخاذ موضع در کاهش هزینه‌ها به کار رود.
• امکان استفاده همزمان در چندین معامله

معایب:

• درک نحوه سازوکار و محاسبه قیمت آپشن همیشه آسان نیست.
• ریسک‌ بالایی دارد به خصوص برای فروشندگان قرارداد
• در مقایسه با گزینه‌های متعارف استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تری دارد.
• بازار معاملات آپشن اغلب سطح نقدینگی پایینی دارند و این امر باعث می‌شود که جذابیت کمی برای اکثر تریدرها داشته باشد.
• قیمت قرارداد اختیار معامله به شدت بی‌ثبات است و هر چه به تاریخ انقضا نزدیک شود بیشتر کاهش می‌یابد.

قرارداد اختیار چه تفاوت‌هایی با قرارداد آتی دارد؟

قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله هر دو از ابزار مشتقه هستند و از این رو موارد استفاده مشترکی دارند. علیرغم شباهت ‌شان به یکدیگر، یک تفاوت عمده در تسویه سازوکار آن‌ها وجود دارد.

بر خلاف اختیار معامله، قرارداد آتی هنگامی اجرا می‌شود که تاریخ انقضا آن سپری شده باشد، به این معنی که طرفین قرارداد از لحاظ قانونی مجبورند دارایی‌های پایه را با هم مبادله کنند. از طرفی دیگر، قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) صرفا به اختیار و صلاحدید تریدر نگهدارنده قرارداد استفاده می‌شود. اگر خریدار قرارداد بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است تا دارایی پایه را معامله کند.

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) نوعی ابزاره مشتقه است که با استفاده از آن حق خرید و فروش یک دارای پایه در قیمتی مشخص و تاریخ انقضایی معین به تریدر داده می‌شود. در واقع وقتی تریدر احساس کند که قیمت یک دارایی در آینده افزایش پیدا می‌کند می‌تواند از اختیار خرید کسب سود کند و هنگامی که انتظار دارد که قیمت کاهش می‌یابد از اختیار فروش استفاده می‌کند. این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش.

قرارداد آپشن حداقل دارای 4 جزء می‌باشد: مقدار، قیمت اِعمال، قیمت قرارداد و تاریخ انقضا. اختیار معامله که در مواردی از قبیل پوشش ریسک، معاملات سفته‌بازی و استراتژی‌های معاملاتی به کار می‌رود.

قرارداد آتی شبیه به آپشن است با این تفاوت که زمان استفاده از آتی بعد از تاریخ انقضاست ولی در آپشن تا پیش از سررسید قابل استفاده است. علاوه بر این در قرارداد آتی اختیاری وجود ندارد و در سررسید طرفین قرارداد مجبور به مبادله هستند.

در حال حاضر معاملات مشتقه ارزهای دیجیتال در صرافی های آنلاین زیادی قابل انجام است. مانند صرافی بایننس، Huobi Global، صرافی Bybit، صرافی اوکی اکس، صرافی بیت مکس و … البته بیشترین معاملات آپشن بیت کوین تا سال 2020 در صرافی Deribit انجام شده است.

تفاوت ارزش مفهومی (Notional Value) با ارزش بازار (Market Value)

ارزش مفهومی و ارزش بازار هر دو ارزش یک اوراق بهادار را توصیف می کنند. ارزش مفهومی بیانگر این است که یک اوراق بهادار از لحاظ نظری چه مقدار از ارزش کل را در اختیار دارد. به عنوان مثال از طریق قراردادهای مشتقه یا تعهدات بدهی. از سوی دیگر، ارزش بازار، قیمت یک اوراق بهادار در حال حاضر را نشان میدهد که می توان با آن یک اوراق بهادار را در بورس یا از طریق یک کارگزار خرید و فروش کرد.

تفاوت ارزش مفهومی با ارزش بازار

ارزش مفهومی و ارزش بازار هر دو ارزش یک اوراق بهادار را توصیف می کنند. ارزش مفهومی بیانگر این است که یک اوراق بهادار از لحاظ نظری چه مقدار از ارزش کل را در اختیار دارد. به عنوان مثال از طریق قراردادهای مشتقه یا تعهدات بدهی. از سوی دیگر، ارزش بازار، قیمت یک اوراق بهادار در حال حاضر را نشان میدهد که می توان با آن یک اوراق بهادار را در بورس یا از طریق یک کارگزار خرید و فروش کرد.

ارزش بازار همچنین برای اشاره به ارزش بازار یک شرکت سهامی عام استفاده می شود و با ضرب تعداد سهام موجود در قیمت فعلی سهم، تعیین می شود.

نکات مهم

• ارزش مفهومی بیانگر کل ارزشی است که توسط یک موقعیت معاملاتی یا تعهدات معاملاتی کنترل می شود، به عنوان مثال، چه مقدار ارزش توسط یک قرارداد مشتقه نشان داده می شود.
• ارزش بازار نشان دهنده قیمت اوراق بهاداری است که توسط خریداران و فروشندگان بازار از طریق عرضه و تقاضا تعیین می شود.
• به عنوان مثال، یک قرارداد اختیار خرید به نمایندگی از 100 سهم از سهام XYZ با قیمت اعتصاب 40 دلار ممکن است در بازار با 1.20 دلار در هر قرارداد معامله شود (100 x 1.20 دلار = ارزش بازار 120 دلار)، اما ارزش مفهومی 4000 دلار (100 x 40 دلار) را نشان دهد.

ارزش مفهومی

ارزش فرضی کل دارایی پایه اوراق بهادار به قیمت لحظه ای آن است. ارزش مفهومی بین مقدار پول سرمایه گذاری شده و مقدار پول مرتبط با کل معامله تمایز قائل می شود. ارزش مفهومی با ضرب واحدهای یک قرارداد در قیمت لحظه ای محاسبه می شود.

به عنوان مثال، فرض کنید یک سرمایه گذار می خواهد یک قرارداد آتی طلا بخرد. قرارداد آتی 100 اونس طلا برای خریدار هزینه دارد. اگر قراردادهای آتی طلا با قیمت 1300 دلار معامله شوند، ارزش یک قرارداد آتی طلا 130000 دلار است.

از ارزش مفهومی می توان در معاملات آتی و سهام استفاده کرد. اما بیشتر به پنج روش زیر دیده و مورد استفاده قرار می گیرد: نرخ بهره معامله، بازده کل معامله، قراردادهای اختیار معامله سهام، اکسچنج ارزهای خارجی و بازار مشتقات ارزهای خارجی، و صندوق های قابل معامله در بورس (ETF).

در نرخ بهره معامله ها، از ارزش مفهومی برای بدست آوردن میزان بهره استفاده می شود. با بازده کل معامله، ارزش مفهومی به عنوان بخشی از محاسباتی که نرخ مبادله را تعیین می کند، استفاده می شود. در قراردادهای اختیار معامله سهام، ارزش مفهومی به ارزشی اشاره دارد که توسط قرارداد اختیار معامله کنترل می شود. با مبادلات ارزی و مشتقات ارز خارجی، ارزش مفهومی برای ارزش گذاری ارزها استفاده می شود.

نکته: ارزش مفهومی ارزش کل یک موقعیت معاملاتی است، در حالی که ارزش بازار قیمتی است که می‌توان با آن خرید و فروش انجام داد.

ارزش بازار

ارزش بازار با ارزش مفهومی، بسیار متفاوت است. ارزش بازار، قیمت اوراق بهاداری است که خریداران و فروشندگان بازار بر سر آن به توافق میرسند. ارزش بازار اوراق بهادار با تعیین عرضه و تقاضای اوراق بهادار محاسبه می شود. برخلاف ارزش مفهومی که ارزش کل اوراق بهادار را بر اساس مشخصات قرارداد آن تعیین می کند، ارزش بازار قیمت یک واحد اوراق بهادار است.

به عنوان مثال، فرض کنید که معاملات آتی شاخص S&P 500 با قیمت 2،700 دلار معامله می شود. ارزش بازار یک واحد از شاخص S&P 500، حدود 2700 دلار است. برعکس، ارزش مفهومی یک قرارداد آتی شاخص (S&P) 675،000 دلار (2700*250 دلار) است زیرا یک قرارداد آتی شاخص (S&P) 250 واحد از شاخص را تحت تأثیر قرار می دهد.

ارزش بازار یک شرکت، نشانه خوبی از ذهنیت سرمایه گذاران از چشم انداز تجاری آن است. محدوده ارزش بازار در بازار بسیار زیاد است، از کمتر از 1 میلیون دلار برای کوچکترین شرکت ها تا صدها میلیارد دلار برای بزرگترین و موفق ترین شرکت های جهان.

ارزش بازار می تواند در طول دوره های زمانی، نوسان زیادی داشته باشد. ارزش بازار همچنین به طور قابل توجهی تحت تأثیر چرخه تجاری است. ارزش‌های بازار ممکن است در طول بازارهای نزولی که همراه با رکود هستند، سقوط کنند و اغلب در طول بازارهای صعودی که یکی از ویژگی‌های توسعه اقتصادی هستند، افزایش می‌یابند.

سخن آخر

ارزش بازار و ارزش مفهومی هر کدام مبالغ مختلفی را نشان می دهند که درک آنها برای سرمایه گذاران مهم است. ارزش مفهومی، عبارت است از مقدار ارزشی که توسط یک تعهد یا قرارداد نشان داده می شود. برای مثال، یک قرارداد اختیار معامله که 1000 بوشل گندم را در اختیار دارد یا یک اوراق قرضه شرکتی با ارزش اسمی در سررسید 1000 دلار. با این حال، ارزش بازار این تعهدات به دلیل عرضه و تقاضا و شرایط حاکم بر بازار متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، اگر قرارداد اختیار معامله نقدشوندگی پایینی داشته باشد، ارزش بازار آن ممکن است نزدیک به صفر باشد، یا اگر نرخ بهره به طور قابل توجهی افزایش یابد، ارزش بازار اوراق قرضه کمتر از 1000 دلار خواهد بود.

ابزار مشتقه چیست و در بورس چه کاربردی دارد؟

ابزار مشتقه یک اصطلاح مالی است که از یک طبقه دارایی مشتق می‌شود و ارزش واقعی خود را از دارایی‌های اصلی می‌گیرد. اگر به دنبال تنوع بخشیدن به سبد سهام خود هستید؛ مشتقات ایده خوبی هستند به شرطی که از قبل به درک کاملی از آن داشته باشید زیرا مشتقات ریسک بالاتری دارند و فرایند آن‌ها پیچیده‌تر است. این مقاله از آکادمی حامی سرمایه مشهد، برگزار کننده دوره های آموزش بورس در مشهد، درباره نحوه عملکرد مشتقات صحبت کردیم و همچنین راجع به رایج‌ترین انواع قراردادهای مشتقه، مزایا و خطرات معاملات آن‌ها را بحث کرده‌ایم.

ابزار مشتقه چیست؟

برای پاسخ به این سؤال که ابزار مشتقه چیست باید گفت قراردادی مالی بین دو یا چند نفر و یا بین یک خریدار و یک فروشنده است و از یک سری دارایی با ارزش مشتق شده است. به بیانی ساده‌تر این قراردادی است که برای تجارت هر نوع دارایی استفاده می‌شود که این دارایی‌ها می‌توانند گندم، نفت و یا طلا حتی ابزارهای مالی مثل اوراق قرضه سهام و… باشند. قیمت این نوع قراردادها از بالا و پایین شدن قیمت دارایی که از آن مشتق شده‌اند ناشی می‌شود.

تریدرها ممکن است ابزار مشتقه را در ساختار خریدوفروش عادی یعنی کارگذاری‌ها، بروکرها و… معامله کنند و یا در خارج از بستر این کار را انجام دهند. درواقع ابزارهای مشتقه‌ که در ساختار اصلی معامله می‌شوند ایمن‌تر هستند و ریسک کمتری دارند.

محصولات و خدمات بازار مشتقات چه هستند؟

همان‌طور که گفته شد بازار مشتقات از هر نوع دارایی برای استخراج ارزش استفاده می‌کنند. با رشد این نوع بازار از لحاظ ریسک، محصولات و خدمات بازار مشتقات را می‌توان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد که این چهار نوع عبارت‌اند از قرارداد آتی (Futures contract)، پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)، قرارداد اختیار معامله (Option contract)، قرارداد معاوضه یا سوآپ (Swap).

قرارداد آتی (Futures contract)

قرارداد آتی در بازار ابزار مشتقه به‌صورت دوطرفه است. یک طرف معامله خریدار یک دارایی را در تاریخی در آینده خریداری و در طرف درگیر معامله شخصی دارایی را در آن زمان به فروش می‌رساند. زمان خرید و فروش دارایی در آینده است و وقتی قیمت خرید یا فروش تأیید شود در آن زمان خریدار باید خرید را انجام دهد و فروشنده باید بفروشد حتی اگر قیمت دارایی برخلاف نظرشان باشد. در این نوع معاملات می‌توان از اهرم نیز استفاده کرد و دارایی خود را چندبرابر کرد و در نتیجه سود شما افزایش میابد اما در صورت ضرر، ضرر شما نیز زیادتر از حد معمول خواهد بود.

در این نوع ابزار مشتقه باید میزانی ودیعه نزد کارگذاری نگهداری شود سپس در صورت ضرر اگر ودیعه شما به زیر 75 تا 50 درصد ودیعه اولیه برسد شما کال مارجین خواهید شد. در نتیجه از شما درخواست می‌شود پول بیشتری به‌عنوان ودیعه واریز کنید. از آنجایی که معاملات درون کارگذاری و یک ساختار خریدوفروش انجام می‌شود معاملات صد درصد انجام می‌شود و هیچ طرف از معامله نمی‌تواند از معامله خود جا بزند.

پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)

این نوع قرارداد نیز مشابه قرارداد آتی در ابزار مشتقه است اما فرق آن این است که در پیمان آتی یا فروارد در محیط خارج از بورس و کارگزاری انجام می‌پذیرد. از این رو این نوع قرارداد ریسک بیشتری نسبت به قرارداد آتی دارد زیرا هریک از طرفین قرارداد ممکن است قادر نباشد به قرارداد خود عمل کند و در نهایت موجب ورشکستی دو طرف شود.

قرارداد اختیار معامله (Option contract)

این نوع قرارداد ابزار مشتقه نیز همانند قرارداد آتی عمل می‌کند و تفاوت آن این است که برخلاف قرارداد آتی معامله‌گر می‌تواند قرارداد خود را قبل از زمان تعیین شده به فروش برساند. به بیانی دیگر به معامله‌گر اختیار خرید یا فروش اعطا می‌کند.

از نظر زمان‌بندی فروش دو سبک امریکایی و اروپایی وجود دارد. در سبک آمریکایی قادر هستید از حق اختیار در قرارداد خود در هر زمانی قبل از روز انقضا استفاده کنید ولی در سبک اروپایی فقط در روز انقضا قادر به اجرا هستند.

برای مثال اگر معامله‌گری پیش‌بینی کند که قیمت سهمی در آینده بالا می‌رود و سهم را به قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. اما او از ریسک پایین آمدن می‌ترسد از این رو از ابزار مشتقه استفاده می‌کند یک اختیار فروش بر روی قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. پس از رسیدن زمان انقضا قرارداد قیمت هر سهم به 40 دلار سقوط کرده است ولی معامله‌گر می‌تواند از اختیار فروش خود استفاده کرده و سهم را به قیمت 50 دلار به فروش رساند. او فقط میزان پولی که در ازای خرید اختیار فروش خریداری کرده است؛ از دست خواهد داد.

قرارداد سوآپ (Swap)

سوآپ یکی از انواع متداول ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله جریان نقدی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تغییر از وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت یا برعکس استفاده کند.

مثلاً شرکت A وامی با نرخ بهره متغیر 6 درصد دریافت می‌کند. در حال حاضر نرخ بهره 6 درصد است اما ممکن است کم یا زیاد شود. شرکت A برای پوشش ریسک تمایل به نرخ بهره ثابت دارد از این رو با شرکت B معامله می‌کند. معامله به این صورت انجام می‌شود که شرکت A نرخ بهره ثابت 7 درصد به B پرداخت می‌کند و B نرخ بهره متغیر بانک را می‌پردازد. اگر نرخ بهره متغیر به 5 درصد برسد A به‌اندازه 2 درصد ضرر کرده است ولی اگر این میزان به 8 درصد برسد A به‌اندازه 1 درصد سود کرده است.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

در بازار ابزار مشتقه بسته به استراتژی تریدر و میزان ریسکی که او متحمل می‌شود، میزان سوددهی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله از جمله قراردادهایی هستند که ریسک کمتری دارند. بسته درک مفهوم معاملات مشتقه به نوع بازار انتخابی شرایط سوددهی بازار مشتقات نیز تحت‌تأثیر قرار می‌‍گیرد.

حجم معاملات بازار مشتقات

بازار ابزار مشتقه یکی از بزرگ‌ترین بازارها است و یک بازار بسیار غول‌پیکر به‌حساب می‌آید. دلیل آن این است که در این بازار هر نوع دارایی معامله می‌شود و همین موضوع این بازار را غول‌پیکر کرده است. برخی حجم این بازار را ۱۰ ۲۴ تخمین زده‌اند که این میزان برابر 10 برابر کل تولید ناخالص ملی جهان به‌حساب می‌آید. البته برخی محققان این عدد را مبالغه می‌دانند.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی

از آنجایی که از ابزار‌ مشتقه برای بیمه کردن سرمایه نیز استفاده می‌شود. استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی نیز رایج است به این صورت که در بحران اقتصادی سال‌های 2007 تا 2009 در امریکا فشار زیادی برای انتقال مشتقات به بازار بورس انجام شد.

خطرات بازار مشتقه

در بازار ابزار مشتقه خطراتی وجود دارد که ما در این بخش قصد داریم راجع به خطرات بازار مشتقه صحبت کنیم. در این بازار می‌توان از اهرم استفاده کرد. درواقع اهرم به معامله‌گر کمک می‌کند با حجم بیشتر معامله کند در نتیجه سود زیادتری نصیب معامله‌گر می‌شود. اما روی دیگر سکه بدتر است و در صورت ضرر، معامله‌گر ضرر زیادی متحمل می‌شود.

از دیگر خطرات این بازار این است که برخی از این نوع معاملات خارج از محیط کارگذاری‌ها (Over-the-counter) انجام می‌شود که این موضوع خطر جا زدن نفر مقابل را دوچندان می‌کند. خطرات این بازار می‌توان به موارد زیر خلاصه ‌کرد:

• تأثیر زیاد اهرم‌ها بر سود و ضرر
• حساس بودن به نوسانات دارایی‌های اصلی
• معاملات خارج از کارگذاری خطر جا زدن نفر مقابل را به همراه دارد
• فرایند معامله و ترید پیچیده
• ارزیابی سخت قیمت دارایی‌ها در این نوع بازار

مفهوم ابزار مشتقه

یکی از مفاهیم پرکاربرد در بازارهای مالی، ابزار مشتقه هستند که این ابزارها ارزش مستقلی ندارند و درواقع قراردادی نشئت گرفته از یک دارایی خاص هستند. این نوع قرارداد تعهد خرید و یا فروش یک دارایی را می‌دهد. به‌عنوان مثال دو شخص قرارداد خریدوفروش برای دو ماه دیگر یک دارایی فلزی با قیمت 280 دلار برای 10 سهم می‌بندند. اگر قیمت فلز به 340 دلار برسد در نهایت قرارداد با قیمت 280 دلار در پایان دو ماه بسته خواهد شد و خریدار 60 دلار سود کرده و فروشنده 60 دلار ضرر خواهد کرد.

کاربرد ابزار مشتقات

کاربرد ابزار مشتقه با توجه به نوع استفاده و اهداف معامله‌گر متفاوت است و به طور کلی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه به آن پرداخته‌ایم.

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers): پوشش ریسک زمانی رخ می‌دهد که فردی دارایی را می‌خرد و آن را طی قرارداد آتی می‌فروشد. این فرد از منافع نگهداری دارایی بهره‌مند می‌شود در حالی که بدون ریسک دارایی را در آینده می‌فروشد. اما خطر بالارفتن ارزش را برای معامله‌گر به همراه دارد.

برای مثال یک شرکت هواپیمایی بزرگ می‌داند که برای ادامه فعالیت به نفت زیادی نیاز دارد و بر اساس تجربه می‌داند قیمت در آینده افزایش خواهد یافت. درنتیجه آن‌ها یک قرارداد آتی با تأمین‌کننده نفت منعقد می‌کنند تا قیمت‌های فعلی را برای مدتی قفل کنند تا تضمین کنند هزینه ثابت می‌ماند.

سفته‌بازان (Speculators): این افراد در این بازار به دنبال ریسک هستند نه پوشش آن به صورتی که دنبال خرید قراردادی آتی به قیمت پایین است در حالی که می‌دانند قیمت آن در آینده بالاست.

آربیتراژگران (Arbitrageur): این افراد با بررسی بازارهای مختلف، به دنبال کسب سود از محل اختلاف قیمت ابزار مشتقه یکسان هستند.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

بانک BIS بررسی سالیانه حجم مبالات مشتقات در سال 2021 انجام داده است. داده‌ها نشان می‌دهند که در نیمه دوم سال 2021 مجموع مبالغ واقعی مبادله شده 600 تریلیون دلار بوده است که این رقم به طور قابل‌توجهی زیاد است و دلیل آن تنوع بازار ابزار مشتقه است.

حجم مبادلات بازار مشتقات در خارج از کارگذاری‌ها در سال 2014 در اوج خود قرار داشت و میزان آن به حدود 400 تریلیون دلار رسد اما ارزش آن در سال‌های بعد از 2014 افت داشت. البته حجم مبالات در سال 2019 افزایش داشته است ولی بعد از 2019 نیز دوباره نزول کرده است.

ماهیت مشتقات

در امور مالی اگر بخواهم این سؤال را که ماهیت ابزار مشتقه چیست پاسخ دهیم باید گفت قراردادی است بین خریدار و فروشنده که این قرارداد ماهیت اصلی خود را از یک دارایی خاص به دست می‌آورد. این مشتقات استفاده‌های گوناگونی دارند. یکی از اهداف استفاده از این نوع معاملات بیمه در برابر حرکات قیمت یک دارایی است. دارایی‌های مشتقه در محیط بورس و کارگذاری‌ها و خارج از آن (به طور مستقیم بین دو شرکت یا سازمان) مبادله می‌شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

همان‌طور که به آن اشاره شد برخی از معاملات ابزار مشتقه در محیط کارگزاری انجام نمی‌شود. به این صورت که نهادی مثل کارگزاری نظارت بر روی این نوع معاملات ندارد. از این رو هر یک از طرف معاملات می‌تواند به‌راحتی از معامله خود کنار رود در صورتی که در محیط کارگذاری چنین اجازه‌ای به او داده نمی‌شود. هرچند ممکن است این نوع معامله‌ها سود بیشتری داشته باشد ولی ریسک معامله خارج از کارگزاری نیز دارد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به طور مفصل راجع به ابزار مشتقه‌ها صحبت کردیم. همان‌طور که در مقاله به آن اشاره شد این نوع معاملات ریسک‌های زیادی دارند و نداشتن تجربه در این نوع بازارها موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود. این نوع معاملات بیشتر بین سرمایه‌داران بزرگ و شرکت‌ها رایج است. استفاده از ابزارهایی مثل اهرم در این بازار مجاز است اما نداشتن دانش استفاده از آن موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود.

درک مفهوم معاملات مشتقه

همان‌طور که می‌دانید در بازار بورس افراد همواره با چالشی مبنی بر یافتن بهترین فرصت جهت سرمایه گذاری روبرو هستند؛ از این رو روش های مختلفی جهت تحلیل بازار و رویدادهای آن طراحی شده است. جهت بهره مندی از این روش ها در ابتدا نیاز به آشنایی با اصطلاحات رایج و همچنین مفاهیم آن دارید.

از مفاهیم مهم که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، “ارزش معاملات در بورس” و به موازات آن “ارزش بازار” است؛ آشنایی با این دو مورد کمک شایانی به شما در درک بازار خواهد کرد.

مفهوم ارزش معاملات بورس و کاربرد آن

“ارزش معاملات در بورس” در اصل معیاری است جهت تخمین حجم نقدینگی در بازار و یافتن زمان مناسب سرمایه گذاری. به عبارتی شما درک مفهوم معاملات مشتقه با اطلاع از ارزش ریالی کل داد و ستدهای انجام شده در روز (تا لحظه ای که آن را مشاهده می کنید)، موفق به تخمین حجم نقدینگی همان روز می‌شوید که این مورد یکی از فاکتورهای مهم جهت یافتن بهترین زمان سرمایه گذاری است.

برای مشاهده ارزش معاملات هر نماد می‌توانید به سایت tsetmc.com مراجعه نمایید.

بدیهی است که افزایش ارزش سهام در یک نماد خاص، نشان دهنده افزایش سرمایه گذاری در سهم مذکور و رشد قیمت آن است؛ گفتنی است این مورد در رابطه با کل بازار سهام نیز صدق می کند؛ افزایش ارزش کل معاملات بازار، گویای ورود نقدینگی و روند مثبت بازار بوده و از طرفی برعکس این مورد نیز صادق است؛ کاهش ارزش معاملات بازار گویای زمان نامناسب جهت سرمایه گذاری خواهد بود. دقت نمایید گرچه توجه بر این مورد می تواند راهنمای شما جهت سرمایه گذاری سود ده باشد، ولی این موضوع به تنهایی کافی نبوده و استفاده از روش‌های تحلیلی دیگر در کنار آن ضروری است.

آشنایی با روش های تحلیل در بازار سرمایه

مفهوم ارزش بازار

از مفاهیم دیگری که درک آن در کنار ارزش معاملاتی حائز اهمیت است، “ارزش بازار” است؛ چراکه با بررسی ارزش معاملاتی، شما دیدگاه کوتاه مدتی جهت انجام سرمایه گذاری به‌دست می آورید. از آنجایی که روند صعودی و یا نزولی بودن سهام یک نماد معمولا نمی‌تواند برای مدت زمان طولانی ادامه یابد، لذا نیاز به دیدگاه دیگری جهت تحلیل روند سهام یک نماد برای زمان طولانی‌تر در این جایگاه حس می‌شود. نحوه محاسبه ارزش بازار برای هر نماد به شرح زیر است:

تعداد سهام کل شرکت × قیمت هر سهم (قیمت پایانی سهم در روز معاملاتی) = ارزش بازار

طبق فرمول بالا، تعیین ارزش بازار، بسته به دو پارامتر قیمت سهام و تعداد آن خواهد بود؛ به طوری که با افزایش و یا کاهش قیمت سهام، ارزش بازار آن به صورت صعودی و یا نزولی تغییر خواهد کرد و از طرفی در صورت ثابت ماندن قیمت و افزایش تعداد سهام، ارزش بازار مشمول تغییر مثبت خواهد شد؛ از این رو بسیاری از افراد تحت تاثیر این روند قرار گرفته و با افزایش ارزش بازار شرکتی، آن را بزرگ‌تر و معتبرتر پنداشته و به سرمایه گذاری در آن می پردازند. این تفکر تا حدودی صحیح بوده و می‌توان گفت ریسک سرمایه گذاری در این حالت کمتر خواهد بود؛ اما در نظر داشته باشید در شرکت های کوچک‌تر با ارزش دارایی پایین‌تر، در صورت رشد سهام، سودآوری خوبی برای سرمایه گذاران به عمل می آید.

مورد دیگر مربوط به قیمت هایی است که خرید و فروش سهام شرکت با آن صورت می گیرد. ممکن است این قیمت ها حقیقی نباشد و بارها مشاهده شده که قیمت سهامی به صورت غیر منطقی بیش از حد بالا و یا پایین است؛ از آنجایی که قیمت سهام یکی از پارامترهای محاسبه ارزش بازار است، لذا در صورت دستکاری قیمت، نمی‌توان ارزش بازار آن شرکت را معیاری جهت سرمایه گذاری (در آن زمان خاص) در نظر گرفت؛ در این شرایط می‌توانید به بررسی قیمت سهام شرکت های مشابه آن (از نظر نوع فعالیت) بپردازید تا درک بیشتری از قیمت حقیقی به دست آورید. آخرین موردی که در این بخش توجه به آن پیشنهاد می‌شود، “حجم معاملات” است. حجم معاملات به معنی تعداد کل خریداران و فروشندگان و در کل میزان فعالیت بازار است. این مورد رابطه مستقیم با قیمت سهام داشته و معمولا رشد این دو را به موازات یکدیگر می‌توان مشاهده کرد که گویای پویایی بازار در آن بازه زمانی است.

چگونه سهام ارزشمند بازار بورس را شناسایی کنیم؟

با توجه به اینکه مراجعه به “سایت مدیریت فناوری بورس تهران” جهت مشاهده ارزش معاملات ضروری است، لذا در ادامه توضیحاتی در این باره ارائه خواهد شد:
پس از ورود به سایت بلافاصله جداولی را مشاهده خواهید کرد که اطلاعات آن مربوط به بازارهای بورس و فرابورس بوده و علاوه بر توضیحات قبل، نمادهای پر بیننده و موثر بر شاخص ها و همچنین تغییرات آن‌ها نیز در این جداول قابل رویت هستند.

در تب های بعدی به ترتیب می‌توانید به بررسی موارد زیر بپردازید:

بورس اوراق بهادار تهران: این بخش خود شامل زیر مجموعه های متفاوتی است که در آن می‌توان اطلاعات کامل شاخص ها (شاخص های منتخب، برترین گروه های صنعت و …)، نوسان قیمت ها، میزان عرضه و تقاضای هر نماد، بازار ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی را مشاهده نمایید.

فرابورس ایران: زیر مجموعه های این تب غالبا همانند “بورس اوراق بهادار تهران” بوده، ولی دارای بخش های اضافه تری شامل: شرکت‌های کوچک و متوسط، بازار پایه و مشتقه است.

بورس انرژی ایران: بورس انرژی، یک بورس کالایی به حساب می آید و اطلاعات مربوط به این بازار شامل: عرضه های پیش رو و انجام شده، بازار عمده فروشی، صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله، اوراق گواهی ظرفیت و … در تب های مختلف آن قابل دسترسی است.

بورس انرژی چیست؟

شبکه کدال: کدال شبکه ای جهت درج گزارشات کلیه ناشران سهام در بازار بورس است که دسترسی به این گزارشات از طریق همین بخش و همچنین مراجعه به سایت کدال فراهم است.

معرفی سایت کدال

صندوق های سرمایه گذاری: همان‌طور که از نام آن پیدا است، می‌توانید اطلاعات صندوق های سرمایه گذاری را در این تب مشاهده نمایید.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری: راهنمای کامل

بورس کالا: آخرین تب این بخش مربوط به عرضه کنندگان کالا در بورس است که در آن می‌توان اطلاعات سلف استاندارد بورس کالا، صندوق های کالایی، گواهی سپرده کالایی، نمای بازار آتی، قیمت نمادهای فیزیکی و … را مشاهده کرد.

بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟

سخن آخر

ارزش یک معامله در بازار بورس هیچگاه با اتکا بر یک مورد خاص مشخص نمی گردد؛ در نظر داشته باشید با توجه به نوع معاملات، دیدگاه های متفاوتی جهت دریافت سود وجود دارد و بسته به آن نیز روش های تحلیل مختلف درک مفهوم معاملات مشتقه و توجه به المان های متفاوتی پیشنهاد می‌شود. مشخصا سرمایه گذاری طولانی مدت و کوتاه مدت، نوسان گیری، بورس کالا و یا اوراق بهادار و … هر کدام دارای ویژگی های خاص خود بوده و نیازمند تحلیلی متفاوت هستند. از طرفی مطالعه روش های تحلیل، بدون آشنایی با مفاهیم آن احتمالا نتیجه مثمر ثمری به همراه نخواهد داشت. در نتیجه بهترین راه، حرکت موازی در جهت “آشنایی با مفاهیم” و “آموزش دوره ها و تحلیل ها” می‌تواند باشد.