بورس ایران چگونه به رکود جهانی گره خورده است؟
دنیای معدن: به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی در تصمیم‌گیری‌ها کمتر به بازار سرمایه توجه می‌شود و نقش کلیدی بازار در کنترل نقدینگی، تأمین مالی، سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای شفاف نادیده گرفته می‌شود.
به گزارش دنیای معدن، شرایط بازار سهام از زوایای مختلف قابل بررسی است که در گفت‌وگوی تفضیلی با علی جبل عاملی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، اوضاع فعلی و راهکارهایی که می‌تواند از سوی سیاست‌گذاران برای بهبود روند معاملات و بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران در پیش گرفته شود را مورد واکاوی قرار داده‌ایم.
علی جبل عاملی به بررسی وضعیت بازار سهام از بعد خارجی پرداخت و گفت: در بعد خارجی با وجود ارتباط کم با بازارهای جهانی و نیز تحریم‌های روزافزون، متأثر از رکود تورمی هستیم که این موضوع کشورها را درگیر خود کرده و با توجه به کامودیتی محور بودن بازار سرمایه ایران، نخستین جایی که از این بحران تأثیر می‌پذیرد شرکت‌های بزرگ حاضر در بازار سرمایه خواهد بود.
جبل عاملی خاطرنشان کرد: درست است که در ظاهر رکود در اروپا و آمریکا به دلیل عدم انجام صادرات و نیز مبادلات تجاری تأثیر زیادی بر اقتصاد کشور نمی‌گذارد اما به دلیل انجام مبادلات وسیع ایران با چین به طور حتم رکود حاکم در چین به طور مستقیم اثرگذار بر اقتصاد ایران خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: به نظر می رسد رشد اقتصادی در کشور چین برای سال ۲۰۲۲ در خوش‌بینانه‌ترین حالت به ۴ درصد و در حالت واقع بینانه به ۲.۸ درصد برسد که می‌تواند معادل ۵ درصد تورم و نیز ١٠ درصد افزایش بیکاری باشد.
وی افزود: این امر در کنار سیاست‌های پولی انقباضی از جمله افزایش نرخ بهره در دنیا و چین، زمینه‌ساز کاهش سرعت در رشد اقتصادی و نیز کاهش تقاضا می‌شود که این مساله به مراتب تاثیرگذار بر فروش و صادرات شرکت‌ها خواهد بود.
کاهش قیمت کامودیتی ها بر اثر افزایش شاخص دلار
جبل عاملی با بیان اینکه قیمت کامودیتی‌ها طبق تجربیات گذشته در اثر رکود تورمی و نیز افزایش شاخص دلار کاهش می یابد، افزود: با توجه به اینکه بخش زیادی از صادرات شرکت‌های بزرگ از طریق شرکت‌های کامودیتی محور انجام می‌شود؛ بنابراین این مساله، سودآوری این شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مگر آنکه افزایش نرخ ارز متاثر از انتظارات تورمی و تورم افزایش یابد و بتواند بخشی از این زیان را جبران کند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه نکته که تا بازگشت اقتصاد بهبود وضعیت بازار سرمایه چین به مدار رونق، نباید انتظار جهش در بازار کامودیتی‌ها را داشت، گفت: نکته دیگر هم ادامه جنگ اوکراین، چگونگی ادامه آن و نیز رویکرد قدرت به تایوان است که می‌تواند معادلات ایران را در جهت مثبت و چه منفی در حوزه سیاست و انرژی بهم بریزد.
وی ادامه داد: در این میان به نظر می‌رسد که با رصد این بحران بهبود وضعیت بازار سرمایه باید آمادگی لازم در سیاست‌گذاری و نیز بنگاه‌داری، مدنظر قرار گیرد.
کم توجهی به بازار سرمایه از سوی ذینفعان
جبل عاملی در بخش دوم این گفتوگو به تحولات بازار از نگاه داخلی پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی در تصمیم‌گیری‌ها کمتر به بازار سرمایه توجه می‌شود و نقش کلیدی بازار در کنترل نقدینگی، تأمین مالی، سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای شفاف نادیده گرفته می‌شود.
وی تصریح کرد: واقعیت این است که سرمایه‌گذاران خاطره خوشی از وضعیت بازار سهام در سال ۱۳۹۹ ندارند و به حق نسبت به آن معترض هستند؛ بر همین اساس باید اقداماتی برای بازگشت اعتماد و دلجویی آنها انجام شود و اجازه ندهیم تا سوداگری در سایر بازارها جای سرمایه گذاری در سهام، اوراق و صندوق ها را بگیرد.
افزایش سود بانکی؛ تاثیرگذار بر نوسان اخیر معاملات بورس
جبل عاملی افزایش سود بانکی را دیگر عامل تاثیرگذار بر نوسان اخیر معاملات بورس عنوان کرد و گفت: این موضوع روند بازار سهام را تحت فشار قرار داده و اکنون شاهد پرداخت سود ۲۲ درصدی به سپرده‌های یکساله در برخی بانک‌ها هستیم که پیش از این هیچگاه درگیر بازی نرخ سود نمی‌شدند.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: به اعتقاد بنده لازمه این روزها، اجرای سیاست های پولی - انقباضی است اما این اقدام باید مشروط به اجرای صحیح آن و نیز با در نظر گرفتن مصالح بازار سرمایه باشد.
وی به اجرای سیاست‌های مالی تاکید کرد و افزود: مهمترین اقدام در این زمینه رصد تراکنش های مشکوک با هدف سفته بازی در بازارهای غیر مولد و نیز اخذ مالیات از سوداگرانی است که بدون هیچ ریسکی در فضای غیر شفاف به فعالیت می‌پردازند.
ورود کمیسیون اقتصادی مجلس به وضعیت بازار سرمایه
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه در حوزه تخلفات بازار سرمایه با هیچ کس تعارف نداریم و صرف نظر از دولت‌ها با متخلفان برخورد می‌کنیم، گفت: با تصویب طرح تحقیق و تفحص از سازمان بورس، روند جدید ارزیابی عملکرد بازار سرمایه در کشور آغاز شد.
محمدرضا پور ابراهیمی داورانی در گفتوگو با خبرگزاری خانه ملت، با اشاره به تصویب تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار در نشست علنی امروز مجلس، گفت: با تصویب طرح تحقیق و تفحص، روند جدید ارزیابی عملکرد بازار سرمایه در کشور آغاز شد و به زودی بررسی تمام گزارش‌های مبتنی بر عملکرد ناصحیح در حوزه بازار سرمایه در دستورکار قرار می‌گیرد.
نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در جریان تحقیق و تفحص از بازار سرمایه، وضعیت فعلی نیز بررسی می‌شود، افزود: یکشنبه هفته آینده، نشست مشترک کمیسیون اقتصادی مجلس و وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان بورس و اعضای شورای عالی بورس به منظور بررسی وضعیت نابسامان بازار سرمایه و عدم تصمیم سریع دولت برای بهبود شرایط برگزار می‌شود.
وی اضافه کرد: امیدواریم هرچه سریعتر همزمان با برنامه نظارتی و طرح تحقیق و تفحص از بورس، دولت سیزدهم اقدامات پایه‌ای، کوتاه مدت و رویکردی را در دستورکار قرار دهد تا خروجی این اقدامات موجب بهبود بازار سرمایه شود.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه در حوزه تخلفات بازار سرمایه با هیچ کس تعارف نداریم و صرف نظر از دولت‌ها با متخلفان برخورد می‌کنیم، تصریح کرد: هدف ما سلامت بازار سرمایه برای حضور مردم، ایجاد شرایط رقابتی و جلوگیری از رانت است.
لزوم بسترسازی مناسب برای ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه
معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس با تشریح چالش‌های بازار سرمایه در سال‌های اخیر بر لزوم بسترسازی مناسب برای ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه و در نتیجه تامین مالی در نظام اقتصادی کشور تاکید کرد.
به گزارش ایبِنا به نقل از خبرگزاری خانه ملت، موسی شهبازی قیاسی معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تشریح نشست عصر دیروز (سه شنبه ۲۸ اردیبهشت) که با موضوع آسیب شناسی تامین مالی از مسیر بازار سرمایه و بررسی چالش ها و راهکارهای مناسب که با حضور نمایندگان مجلس برگزار شد، گفت: در این نشست تعدادی از ارکان بازار سرمایه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. همچنین وضعیت بازار سرمایه از گذشته تاکنون و چالش های آن تبیین شد.
وی ادامه داد: بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان تامین مالی بنگاه ها در اقتصاد ایران طی سال های اخیر در حالی مورد توجه قرار گرفته که الزامات، قواعد و سازوکارهای لازم برای استفاده حداکثری از این پتانسیل تامین مالی پیش بینی نشده است.
شهبازی با اشاره به تامین مالی از طریق بازار سهام اظهار کرد: بنگاه ها برای اینکه از بازار سرمایه تامین مالی کنند، عرضه اولیه ایجاد می شود که در این میان چالش های جدی را به ویژه در مدت اخیر که بازار سرمایه بیشتر مورد اقبال مردم قرار گرفته بود، به وجود آورد، در عین حالی که سازوکارهای ورود شرکت ها به بازار سرمایه تسهیل نشد، اطلاع رسانی های لازم و بستر مورد نیاز نیز برای ورود بنگاه ها ایجاد نشده بود.
معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ادامه داد: وجود نقدینگی زیاد در بازار، موجب عدم ورود شرکت ها و در نتیجه ایجاد حباب در بازار سرمایه شد، به همین دلیل تامین مالی مناسب از طریق بازار سرمایه با ورود شرکت ها ایجاد نشد.
وی افزود: بخش دوم در بازار سرمایه به انتشار اوراق مالی اسلامی مربوط می شود که روش دیگر تامین مالی شرکت هاست. در این زمینه نیز در سال های گذشته با چالش های متعددی روبرو بودیم، چرا که برای بنگاه هایی که می خواهند از طریق انتشار صکوک و اوراق مالی اسلامی، منابع جذب کنند، بستر و سازوکار مناسبی وجود ندارد و چالش اساسی آن نیز قیمت گذاری دستوری در بازار اوراق و ثابت نگه داشتن نرخ بود که مانع ورود شرکت ها شد.
شهبازی تصریح کرد: از طرفی دولت با حجم بسیار بالا در بازار اوراق وارد و عملا تمامی منابع را جذب و مانع ورود بخش خصوصی به بازار شد. از طرفی دولت برای جبران کسری بودجه بهبود وضعیت بازار سرمایه سالانه، انتشار اوراق و نرخ آن را افزایش می داد که عملاً شرکت ها برای تامین مالی باید نرخ بالاتری نسبت به نرخ دولت پیشنهاد می دادند تا اوراقشان به فروش برسد. این امر نرخ تامین مالی در اقتصاد را افزایش داده و از طرفی بخش واقعی اقتصاد با افزایش نرخ تامین مالی با مشکل تولید و عدم تامین مالی مناسب مواجه شد.
معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی گفت: تعامل بانک مرکزی با وزارت اقتصاد و بانک ها درخصوص نهاد ضمانت اوراق محقق نشد و با خلأ نهادهایی که باید برای بازار اوراق و شرکت های آن ضمانت ایجاد کنند، مواجه شدیم، لذا بانک ها این ضمانت را برعهده گرفته که هزینه زیادی را نیز برای ضمانت اخذ می کردند. این هزینه بر نرخ سود اوراق تاثیر گذاشته و عملاً نرخ تامین مالی شرکت ها را افزایش داد، به همین دلیل بخش واقعی و بنگاه ها نتوانستند از طریق اوراق به درستی تامین مالی کنند و صرفاً دولت ها برای جبران کسری بودجه به این حوزه ورود کردند.
وی یکی از چالش های کلان بازار سرمایه را دخالت غیرکارشناسی دولت ارزیابی کرد و افزود: دولت بدون ایجاد زیرساخت مناسب مردم را به بازار سرمایه سوق داد که منجر به بروز مشکلاتی برای مردم شد.
شهبازی با اشاره به راهکارهای بهبود وضعیت بازار سرمایه اظهار کرد: باید در حوزه بازار سرمایه، قواعد اصلاح و سازوکارهای تصمیم گیری این بازار بازنگری جدی صورت گیرد. از طرفی مداخلات دستوری در بازار سرمایه باید کنار بهبود وضعیت بازار سرمایه گذاشته شود و بدون اینکه قواعد و سازوکارها را اصلاح کنیم، نباید ورود غیرکارشناسی برای اصلاح بازار داشته باشیم. همچنین لازم است برای ورود شرکت ها به بازار عرضه اولیه، تسهیل گری صورت گیرد و قواعد سختگیرانه کنار گذاشته شود.
معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ادامه داد: باید تلاش کنیم اعتماد از دست رفته را به بازار سرمایه بازگردانیم تا این بُعد تامین مالی در نظام اقتصادی را برای بخش واقعی اقتصاد مهیا سازیم.
حمایت دولت از بازار سرمایه شاخص را ریزشی کرد!
به گزارش منیبان، روز شنبه جلسه‌ای بین رئیس سازمان بورس، وزیر اقتصاد و حقوقی‌های بازار سرمایه برگزار شد و در نهایت قرار شد با مصوبه‌ای بلند مدت از بازار سرمایه حمایت شود. اما در اینجا یک سوال مطرح می‌شود که چرا در یکسال اخیر دولت از بورس حمایت نکرده است؟
یکی از مهمترین وعده‌های اقتصادی دولت سیزدهم حمایت از بازار سرمایه و سهامداران بود. وعده‌ای که رئیسی بارها آن را در برنامه‌های انتخاباتی خود مطرح کرد. جز رئیسی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم هم وعده‌های متعددی درباره بهبود شرایط بازار سرمایه داده است. وعده‌هایی که یا به آن عمل نشده و یا در صورت اقدام، شرایط بازار سرمایه را سخت‌تر کرده است.
جلسه روز گذشته خاندوزی با فعالان بازار سرمایه این سوال را مطرح می‌کند که اگر حمایت دولت از بورس جواب می‌دهد چرا دولت یکسال تمام بازار سرمایه را به حال خود رها کرده و اگر این حمایت‌ها، به ضرر بازار است، چرا دوباره تکرار شده است؟
کارشناسان معتقدند در این یکسال دولت اقداماتی در راستای بهبود شرایط بورس انجام داده اما در مقابل اقدامات دیگری هم بوده که اثر برخی از اقدامات مطلوب را کاملا خنثی کرده است.
اگر هشت ماهه ابتدای کار دولت صرف سنجش و بررسی فضای اقتصادی شده باشد، این دولت حداقل شش ماه زمان داشت که عملکرد مثبتی در خصوص بورس انجام بدهد. اما آمارهای معاملاتی نشان می‌دهد که شاخص در حدود یک درصد افت و تنها ماه‌های ابتدای سال رشد داشت و پس از آن روند اصلاحی شاخص آغاز شد. حتی شاخص کل بورس در شهریور ماه بازدهی منفی ۴٫۹ درصدی را ثبت کرد.
شاخص کل بورس تهران روز ۱۲ مرداد ماه ۱۴۰۰ یعنی روز شروع به کار دولت روی عدد یک میلیون و ۳۷۵ هزار واحدی بود و امروز ۱۷ مهر ماه این شاخص در میانه معاملات به محدوده یک میلیون و ۳۰۷ هزار واحد رسیده است.
با وجود این وضعیت همچنان از حمایت بورس سخن گفته می‌شود در صورتی که در یکسال و دوماه اخیر حمایتی از بازار انجام نشد و عملکرد شش ماهه دولت باعث شد که شرایط بازار و سهامداران بدتر شود. در شش ماهه نخست سال قیمت تک سهم‌های بازار هم افت کرده است.
روز گذشته جلسه‌ای با حضور وزیر اقتصاد، رئیس سازمان و حقوقی‌های بزرگ بازار سرمایه برگزار شد. در این جلسه احساس خاندوزی با تاکید بر ضرورت اتخاذ راهکارهای بلندمدت برای حمایت از بازار سرمایه گفت: گرچه شرایط جهانی و عوامل خارجی بر وضعیت بازار سرمایه موثر است اما مدیریت عوامل داخلی با نگاه بلند مدت نیز باید معطوف به حمایت از بازار باشد.
وی با اشاره به نگاه مثبت و حمایت رئیس جمهور از راهکارهای حمایتی از بازار سرمایه یادآور شد: برای نمونه موضوع اصلاح اساسنامه پالایشی و دارایکم و همچنین موضوع واریزی ها به صندوق تثبت بازار با گردش کاری سریع به سرانجام رسید.
همچنان سوال مهم وجود دارد که مگر در یکسال و دوماه اخیر از بازار سرمایه حمایت نمی‌شد که اکنون وزیر اقتصاد به فکر تصمیم‌های بلند مدت است. بیش از دوسال است که بورس روی مدار ریزش قرار دارد چرا در این مدت مسولان نگاه بلند مدت نداشتند و اکنون با افت بی‌سابقه ارزش دارایی مردم، به دنبال بهترین راهکار هستند؟
کارشناسان و فعالان بازار سرمایه در دو سال اخیر راهکاری زیادی برای ترمیم بورس معرفی کردند اما تا به امروز هیچ یک اجرایی نشده است. به گفته این کارشناسان بهترین راه حمایت از بورس عدم دخالت دولت در آن است. کارشناسان بهبود وضعیت بازار سرمایه معتقدند اگر دولت در بورس مداخله نکند وضعیت تالار شیشه‌ای آرام آرام ترمیم می‌شود.
به هر حال با بررسی وضعیت گذشته بورس و جلسات حمایتی از بازار سهام می‌توان گفت که هیچ یک بدون توجه به توصیه‌های کارشناسی، نمی‌تواند حال بورس را بهبود دهد.
بورس ایران چگونه به رکود جهانی گره خورده است؟
دنیای معدن: به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی در تصمیم‌گیری‌ها کمتر به بازار سرمایه توجه می‌شود و نقش کلیدی بازار در کنترل نقدینگی، تأمین مالی، سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای شفاف نادیده گرفته می‌شود.
به گزارش دنیای معدن، شرایط بازار سهام از زوایای مختلف قابل بررسی است که در گفت‌وگوی تفضیلی با علی جبل عاملی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، اوضاع فعلی و راهکارهایی که می‌تواند از سوی سیاست‌گذاران برای بهبود روند معاملات و بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران در پیش گرفته شود را مورد واکاوی قرار داده‌ایم.
علی جبل عاملی به بررسی وضعیت بازار سهام از بعد خارجی پرداخت و گفت: در بعد خارجی با وجود ارتباط کم با بازارهای جهانی و نیز تحریم‌های روزافزون، متأثر از رکود تورمی هستیم که این موضوع کشورها را درگیر خود کرده و با توجه به کامودیتی محور بودن بازار سرمایه ایران، نخستین جایی که از این بحران تأثیر می‌پذیرد شرکت‌های بزرگ حاضر در بازار سرمایه خواهد بود.
جبل عاملی خاطرنشان کرد: درست است که در ظاهر رکود در اروپا و آمریکا به دلیل عدم انجام صادرات و نیز مبادلات تجاری تأثیر زیادی بر اقتصاد کشور نمی‌گذارد اما به دلیل انجام مبادلات وسیع ایران با چین به طور حتم رکود حاکم در چین به طور مستقیم اثرگذار بر اقتصاد ایران خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: به نظر می رسد رشد اقتصادی در کشور چین برای سال ۲۰۲۲ در خوش‌بینانه‌ترین حالت به ۴ درصد و در حالت واقع بینانه به ۲.۸ درصد برسد که می‌تواند معادل ۵ درصد تورم و نیز ١٠ درصد افزایش بیکاری باشد.
وی افزود: این امر در کنار سیاست‌های پولی انقباضی از جمله افزایش نرخ بهره در دنیا و چین، زمینه‌ساز کاهش سرعت در رشد اقتصادی و نیز کاهش تقاضا می‌شود که این مساله به مراتب تاثیرگذار بر فروش و صادرات شرکت‌ها خواهد بود.
کاهش قیمت کامودیتی ها بر اثر افزایش شاخص دلار
جبل عاملی با بیان اینکه قیمت کامودیتی‌ها طبق تجربیات گذشته در اثر رکود تورمی و نیز افزایش شاخص دلار کاهش می یابد، افزود: با توجه به اینکه بخش زیادی از صادرات شرکت‌های بزرگ از طریق شرکت‌های کامودیتی محور انجام می‌شود؛ بنابراین این مساله، سودآوری این شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مگر آنکه افزایش نرخ ارز متاثر از انتظارات تورمی و تورم افزایش یابد و بتواند بخشی از این زیان را جبران کند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه نکته که تا بازگشت اقتصاد چین به مدار رونق، نباید انتظار جهش در بازار کامودیتی‌ها را داشت، گفت: نکته دیگر هم ادامه جنگ اوکراین، چگونگی ادامه آن و نیز رویکرد قدرت به تایوان است که می‌تواند معادلات ایران را در جهت مثبت و چه منفی در حوزه سیاست و انرژی بهم بریزد.
وی ادامه داد: در این میان به نظر می‌رسد که با رصد این بحران باید آمادگی لازم در سیاست‌گذاری و نیز بنگاه‌داری، مدنظر قرار گیرد.
کم توجهی به بازار سرمایه از سوی ذینفعان
جبل عاملی در بخش دوم این گفتوگو به تحولات بازار از نگاه داخلی پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی در تصمیم‌گیری‌ها کمتر به بازار سرمایه توجه می‌شود و نقش کلیدی بازار در کنترل نقدینگی، تأمین مالی، سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای شفاف نادیده گرفته می‌شود.
وی تصریح کرد: واقعیت این است که سرمایه‌گذاران خاطره خوشی از وضعیت بازار سهام در سال ۱۳۹۹ ندارند و به حق نسبت به آن معترض هستند؛ بر همین اساس باید اقداماتی برای بازگشت اعتماد و دلجویی آنها انجام شود و اجازه ندهیم تا سوداگری در سایر بازارها جای سرمایه گذاری در سهام، اوراق و صندوق ها را بگیرد.
افزایش سود بانکی؛ تاثیرگذار بر نوسان اخیر معاملات بورس
جبل عاملی افزایش سود بانکی را دیگر عامل تاثیرگذار بر نوسان اخیر معاملات بورس عنوان کرد و گفت: این موضوع روند بازار سهام را تحت فشار قرار داده و اکنون شاهد پرداخت سود ۲۲ درصدی به سپرده‌های یکساله در برخی بانک‌ها هستیم که پیش از این هیچگاه درگیر بازی نرخ سود نمی‌شدند.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: به اعتقاد بنده لازمه این روزها، اجرای سیاست های پولی - انقباضی است اما این اقدام باید مشروط به اجرای صحیح آن و نیز با در نظر گرفتن مصالح بازار سرمایه باشد.
وی به اجرای سیاست‌های مالی تاکید کرد و افزود: مهمترین اقدام در این زمینه رصد تراکنش های مشکوک با هدف سفته بازی در بازارهای غیر مولد و نیز اخذ مالیات از سوداگرانی است که بدون هیچ ریسکی در فضای غیر شفاف به فعالیت می‌پردازند.
دیدگاه شما