ویژگی های قراداد سلف

قرارداد جعاله بانکی

قرارداد جعاله در حقوق بانکی

ماده 561 قانون مدنی در تعریف جعاله ویژگی های قراداد سلف اعلام می دارد: جعاله عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی؛ اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین. اما قرارداد جعاله در حقوق بانکی تا حدی متفاوت از جعاله مذکور در قانون مدنی است. منظور از جعاله در حقوق بانکی ،التزام شخص جاعل یا کارفرما به ادای مبلغ یا اجرت معلوم در مقابل انجام عمل معین، طبق قرارداد است.

قرارداد جعاله بانکی

تفاوت جعاله در حقوق بانکی و جعاله در قانون مدنی

همانطور که از ماده 561 قانون مدنی استفاده می شود، عامل در قرارداد جعاله موضوع ماده اخیر الذکر ممکن است معین باشد یا غیر معین. جعاله ای که در آن شخص معینی مخاطب قرار می گیرد و جاعل انجام عمل از سوی همین شخص را اراده می کند، جعاله خاص نامیده می شود. در صورتی که جاعل، شخص معینی را مخاطب قرار نداده باشد و به اصطلاح، عامل غیر معین باشد، جعاله به صورت عام واقع شده است.

مهم ترین تفاوت جعاله بانکی و جعاله در قانون مدنی این است که بانک ها مجاز به انعقاد جعاله عام نیستند. قانون گذار در مقررات بانکی امکان انعقاد قرارداد جعاله به نحو عام را به وسیله حذف عبارت “اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین” از میان برداشته است.

ممنوعیت انعقاد جعاله عام، قرارداد جعاله بانکی را به عقد اجاره اشخاص نزدیک می کند و مرز بین این دو قرارداد را از بین می برد؛ چرا که تفاوت مهم جعاله و اجاره اشخاص در این بود که عامل در جعاله می تواند معلوم باشد یا نامعلوم اما اجیر در قرارداد اجاره اشخاص الزاما باید مشخص باشد. هر چند قرارداد جعاله بانکی به ترتیبی که بیان شد شباهت زیادی به عقد اجاره اشخاص پیدا کرده اما وجوه افتراق موجود میان آن دو، این دو قرارداد را کاملا از یکدیگر تفکیک نموده که شرح آن از موضوع این بحث خارج است.

انعقاد قرارداد جعاله بانکی

انعقاد قرارداد جعاله بانکی معمولا به این صورت است که متقاضی به عنوان جاعل یا کارفرما با مراجعه به بانک اعلام می نماید مایل است بانک انجام عملی را به نفع او بر عهده بگیرد و در مقابل اجرت آن را دریافت نماید. در صورت موافقت بانک با درخواست مشتری، قرارداد جعاله منعقد می شود اما معمولا شرایط این قرارداد توسط بانک تعیین می شود و مشتری چاره ای جز قبول این شرایط ندارد. به عبارت دیگر شرایط انعقاد قرارداد جعاله پیشتر توسط بانک تعیین شده و متقاضی تنها می تواند تصمیم بگیرد به آن ملحق شود یا خیر و راه مذاکره و تغییر شرایط قراردادی بسته است.

اگر مشتری شرایط بانک را پذیرفته و قرارداد جعاله اولیه را با بانک منعقد نماید، بانک معمولا قرارداد جعاله ثانویه ای را به امضا می رساند. چرا که بانک غالبا امکانات لازم جهت انجام عمل مورد تقاضا ویژگی های قراداد سلف را در اختیار ندارد و به عنوان جاعل اقدام به انعقاد قرارداد جعاله ثانویه با اشخاص حقیقی و حقوقی می نماید.

همانطور که پیشتر مورد اشاره واقع شد جعاله منعقد شده میان بانک و مشتری همواره ار نوع جعاله خاص است و عامل، همان شعبه از بانک اعتبار دهنده است که مشتری به آن مراجعه کرده است.

رجوع از جعاله

از منظر قانون مدنی، جعاله تعهدی است جایز و مادامی که عمل موضوع قرارداد به اتمام نرسیده، هر یک از طرفین می توانند از قرارداد رجوع کنند. اگر جاعل بخواهد در اثناء عمل رجوع نماید، باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد.

در قراردادهای جعاله بانکی مرسوم است که جاعل (مشتری)، حق رجوع خود را ساقط می کند. به عبارتی عامل (بانک) می تواند عمل مورد تقاضا را به اتمام برساند و جاعل نیز ملزم به ایفاء تعهدات قراردادی خود از جمله پرداخت اجرت می باشد و رجوع جاعل در اثناء عمل مسموع نیست.

موضوع قرارداد جعاله بانکی

وفق ماده 2 بخشنامه اجرایی جعاله، بانک ها مي توانند به منظور ايجاد تسهيلات لازم براي گسترش امور توليدي، بازرگاني و خدماتي با تنظيم قرارداد به عنوان عامل يا عندالاقتضا به عنوان جاعل مبادرت به انعقاد قرارداد جعاله نمايند.

وظایف بانک در انعقاد قرارداد جعاله

بانك ها موظفند قبل از اقدام به انعقاد قرارداد، عمليات موضوع جعاله را در حد نياز بررسي و از اجراي قرارداد و برگشت جعل اطمينان حاصل نمايند. در صورتي كه اعطاي تسهيلات از طريق جعاله براي اجراي طرح هاي توليدي و يا خدماتي صورت گيرد، بانكها مكلفند طرح مورد قرارداد را از لحاظ فني، مالي و اقتصادي(در حد نياز بانك) بررسي و ارزيابي نمايند.

اعطای وکالت به مشتری در قرارداد جعاله بانکی

برخی بانک ها ضمن قرارداد جعاله به مشتری وکالت می دادند تا به نیابت از بانک، موضوع جعاله را مطابق شرایط قراردادی انجام دهد. این عمل مخالف مقتضای ذات قرارداد جعاله محسوب شده و به موجب بخشنامه بانک مرکزی، واگذاری انجام عملیات جعاله از طریق اعطای وکالت به جاعل ممنوع اعلام شد.

مدت قرارداد جعاله بانکی

مدت انجام و تصفيه مطالبات ناشي از جعاله حداكثر دو سال تعيين مي گردد. مدت انجام جعاله در مورد طرح هاي توليدي و خدماتي از شمول حكم فوق الذکر مستثني و به تشخيص هيئت مديره هر بانك تعيين خواهد شد. عدم رعایت ضوابط فوق می تواند منجر به ابطال قرارداد جعاله بانکی شود.

اجرت بانک در قرارداد جعاله بانکی

جعل دريافتي توسط بانك ها بايد علاوه بر پوشش هزینه های انجام شده مربوط، حاوي سود معين براي بانك باشد. حداكثر و يا حداقل ميزان سود توسط شوراي پول و اعتبار تعيين خواهد شد. دريافت و يا پرداخت جعل طبق قرارداد، توسط بانك ها دفعتا واحده و يا به دفعات به اقساط مساوي و يا غير مساوي در سررسيد و يا سررسيدهاي معين بلامانع است.

موارد کاربرد قرارداد جعاله

اموری که می تواند موضوع قرارداد جعاله واقع شود بسیار متنوع است و امکان شمارش همه آنها وجود ندارد؛ اما انعقاد قرارداد جعاله برای تعمیر و احداث ساختمان، گشایش اعتبارات اسنادی، صدور ضمانتنامه بانکی و خرید و فروش سهام را می توان به عنوان مهم ترین کاربرد های قرارداد جعاله بانکی بر شمرد.

انعقاد قرارداد جعاله برای تعمیر و احداث ساختمان

موضوع بیشتر قراردادهای جعاله بانکی را تعمیر و احداث ساختمان تشکیل می دهد. از آنجا که بانک ها توانایی، تخصص و امکان لازم برای انجام چنین عملیاتی را ندارند معمولا طی قرارداد جعاله ثانوی انجام موضوع را به سایر اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار می نمایند.

انعقاد قرارداد جعاله به منظور گشایش اعتبارات اسنادی

وارد کنندگان کالا معمولا جهت پرداخت قیمت کالاها به فروشنده خارجی اقدام به انعقاد قرارداد جعاله جهت گشایش اعتبار اسنادی می نمایند. در قراردادهای بیع بین المللی همواره این نگرانی برای خریدار وجود دارد که علی رغم پرداخت قیمت کالاها، فروشنده از ارسال کالاها امتناع نماید. از طرف دیگر فروشنده نیز برای رعایت منافع خود ترجیح می دهد تا پیش از دریافت کل مبلغ، کالاها را برای خریدار ارسال نکند؛ چرا که همواره این احتمال وجود دارد که خریدار نخواهد یا نتواند قیمت کالاها را بپردازد.

به همین جهت امکانی تحت عنوان گشایش اعتبار اسنادی ایجاد شده تا با رفع تعارض ویژگی های قراداد سلف منافع، موجب تسهیل اجرای قراردادهای بیع بین المللی کالا شود. به این ترتیب که پس از خرید کالا توسط وارد کننده، وی در قالب قرارداد جعاله از بانک می خواهد بر اساس شرایط مذکور در قرارداد خود و فروشنده کالاها، برای فروشنده اعتبار اسنادی ایجاد نماید.

بانک گشاینده گشایش اعتبار اسنادی را به بانک تاییدکننده ابلاغ می نماید، بانک تاییدکننده نیز مراتب را به اطلاع فروشنده می رساند. بدین ترتیب فروشنده از وجود اعتبار لازم جهت پرداخت قیمت کالاها اطمینان حاصل می کند و نسبت به ارسال کالاها به مقصد اقدام می نماید. فروشنده موظف است مدارک مربوط به ارسال کالاها را به بانک ویژگی های قراداد سلف تاییدکننده تسلیم نماید و بانک تاییدکننده نیز این مدارک را برای بانک گشاینده اعتبار ارسال می کند. بانک گشاینده اعتبار، خریدار را از ارسال کالاها مطلع می کند و پس از اطمینان از رسیدن کالاها، بانک تاییدکننده قیمت را به فروشنده پرداخت می نماید.ویژگی های قراداد سلف

درخواست خریدار جهت گشایش اعتبار اسنادی در قالب قرارداد جعاله صورت می پذیرد و کارمزد بانک نیز تحت عنوان جعل در قرارداد جعاله تعیین خواهد شد.

انعقاد قرارداد جعاله ویژگی های قراداد سلف به منظور صدور ضمانت نامه بانکی

مرسوم است که اشخاص برای انعقاد قراردادهای پیمانکاری و حصول اطمینان از حسن انجام کار از پیمانکار، ضمانتنامه بانکی مطالبه می کنند. بدین ترتیب در صورت تخلف پیمانکار از مفاد قرارداد، وصول خسارات به سهولت از طریق ضمانتنامه بانکی امکانپذیر است.

پیمانکاران جهت دریافت ضمانتنامه بانکی با مراجعه به بانک اقدام به انعقاد قرارداد جعاله می نمایند. عمل مورد تقاضا در این قرارداد جعاله، صدور ضمانتنامه بانکی و جعل تعیین شده در قرارداد، کارمزد بانک است.

انعقاد قرارداد جعاله به منظور خرید و ویژگی های قراداد سلف فروش سهام

اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد خرید سهام شرکت های سهامی را دارند و همچنین شرکت هایی که تصمیم به فروش سهام متعلق به خود دارند، می توانند در قالب قرارداد جعاله از بانک بخواهند تا با بهره گیری از امکانات خود عمل مورد تقاضا را برای آنان انجام داده و در مقابل، جعل را دریافت نماید.