مشتقات بورس تهران

بورس کالا و انرژی

بورس کالا بازاری است که معاملات آن به جای سهام شرکت‌ها، روی کالاها انجام می‌شود. البته هر نوع کالایی امکان ورود به این بازار را ندارد و عموما کالاهای خام و فراوری نشده در بورس کالا عرضه می‌شوند. این بازار از چهار بازار فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی تشکیل شده است. از جمله کالاهایی که در این بازار عرضه می‌شوند، می‌توان به سیمان، شمش طلا، مس، قیر، خودرو و . اشاره کرد..

خدمات کارگزاری آگاه در بورس کالا

• قرار دادن اطلاعات کاملی از کالا در اختیار کاربران پس از عرضه هر محصول
• آموزش نحوه خرید در بورس کالا به صورت کامل و مشاوره‌ بر��ی تعیین قیمت خرید محصولات به کاربران
• تحلیل بازارهای داخلی و جهانی در بازه‌های زمانی مختلف
• برآورد میزان تقاضا، روند قیمتی بازار و اطلاع‌رسانی در این زمینه

بورس انرژی

بورس انرژی هم بخشی از بورس کالا به حساب می‌آید. در این بازار حامل‌های انرژی و اوراق بهادار آن‌ها مانند نفت و مشتقات آن، برق، گاز، زغال‌سنگ، محصولات پتروشیمی و. معامله می‌شوند. بورس انرژی ایران در سال 1391 با هدف ارزش‌گذاری صحیح و تعیین قیمت منصفانه و از بین رفتن انحصار این بازار تشکیل شد. در بازار جهانی امکان معامله در بورس انرژی برای افراد حقوقی و حقیقی فراهم است اما در ایران تنها افراد حقوقی می‌توانند در این معاملات شرکت کنند.

خدمات کارگزاری آگاه در بورس انرژی

• ارائه خدمات عرضه و پذیرش شرکت‌ها
• برگزاری دوره‌های آموزشی بورس انرژی برای کاربران
• ارائه خدمات مشاوره‌
• پشتیبانی سفارشات خرید و فروش کاربران
• استفاده از ابزارهای متنوع تامین مالی برای ذی‌نفعان

آدرس دفتر مرکزی

تهران- خیابان نلسون ماندلا(آفریقا)- بالاتر از میرداماد- بن بست پیروز - پلاک 13

مشتقات بورس تهران

گروه بورس– یکی از مهم ترین مزایای بازار سهام نقدشوندگی بالااست. نسبتی که توضیح دهنده توانایی بازار در جذب معاملات بزرگ بدون ایجاد نوسان شدید در قیمت ها بوده و می مشتقات بورس تهران توان با تقسیم جمع ارزش معاملات یک بازار بر متوسط ارزش کل آن بازار در یک دوره زمانی آن را محاسبه کرد. در این میان بررسی های «دنیای اقتصاد» از نسبت مزبور در بازارهای مختلف سهام در سطح دنیا نشان می دهد بورس تهران فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. به مشتقات بورس تهران طوری که در زمانی که نسبت گردش مالی به طور میانگین در بورس های پیشرفته بیش از 100 درصد است، در بازار سهام کشورمان نسبت مزبور تنها 15درصد است.

برخی از خدمات سایت، از جمله مشاهده متن مطالب سال‌های گذشته روزنامه‌های عضو، تنها به مشترکان سایت ارایه می‌شود.
شما می‌توانید به یکی از روش‌های زیر مشترک شوید:

در سایت عضو شوید و هزینه اشتراک یک‌ساله سایت به مبلغ 700,000ريال را پرداخت کنید.
همزمان با برقراری دوره اشتراک بسته دانلود 100 مطلب از مجلات عضو و دسترسی نامحدود به مطالب روزنامه‌ها نیز برای شما فعال خواهد شد!
پرداخت از طریق درگاه بانکی معتبر با هریک از کارت‌های بانکی ایرانی انجام خواهد شد.
پرداخت با کارت‌های اعتباری بین‌المللی از طریق PayPal نیز برای کاربران خارج از کشور امکان‌پذیر است.

به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی همه کاربران به متن مطالب خریداری نمایند!

مشتقات بورس تهران

• صفحه اصلی /
• فروشگاه /
• ویژگی‌های قراردادهای اختیارمعامله در بورس اوراق بهادار تهران

ویژگی‌های قراردادهای اختیارمعامله در بورس اوراق بهادار تهران

توضیحات

مرکز مالی ایران از سال 1396 اقدام به برگزاری دوره جامع آموزشی قراردادهای اختیارمعامله نموده است. این دوره جامع بر اساس سرفصل‌های آموزشی بورس مشتقات شیکاگو ( CBOE ) بومی شده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های خاص بازار سرمایه ایران که در این دوره گنجانده شده بحث سازوکار معاملات اختیارمعامله سهام است. این بخش توسط نگار نظری مسوول اداره ابزارهای مالی در بورس تهران ارائه شده است. در این جزوه آموزشی پس از بررسی کلی مشتقات، اقدامات اجرایی و توسعه‌ای، مشخصات قراردادهای اختیارمعامله سهام، نحوه تعریف نماد معاملاتی در بازار اختیار، نمای بازار، نحوه تسویه اختیارمعامله، برنامه‌های آتی بورس اوراق بهادار تهران و مسائلی از این دست بیان شده است.

اوراق بهادار مشتقه و انواع آن

در بازار انواع اوراق قابل معامله هستند که باعث جذابیت بازار سرمایه شده‌اند. اوراق ابزارهای مالی هستند که فرصتی را برای سهام داران، سرمایه گذاران، نهادهای مالی و شرکت‌ها فراهم می‌کند تا در راستای اهداف خود سرمایه‌گذاری کنند.
در رابطه با اوراق مشتقه قوانین زیادی نیز وضع شده است. ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه برای کنترل ریسک سرمایه‌گذاری استفاده می شوند . مهم‌ترین ابزار مشتقه عبارت‌اند از: قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای معاوضه.
در این مطلب به تعریف و معرفی انواع اوراق مشتقه خواهیم پرداخت. در معامله اوراق مشتقه شاید برای شما سؤالاتی از قبیل سؤالات زیر پیش آمده باشد که تمایل به دانستن جواب آن‌ها دارید. ما مشتقات بورس تهران در این مطلب سعی کردیم به بررسی سؤالات و پاسخ به آن‌ها بپردازیم.

تعریف قرارداد آتی (Future contract) چیست؟

قراردادهای آتی، توافقنامه‌های قانونی در مورد دارایی های استاندارد با قیمتی مشخص برای انجام در یک‌زمان معین در آینده می‌باشد.

قراردادهای مشتقه در کجا معامله می‌شود؟

این قراردادها در بورس‌های آتی معامله می‌شوند که دقیقاً از نظر مکان، زمان و فعالان بازار مشخص شده است. به دلیل فناوری‌های نوین ارتباطی، این مبادلات رایانه‌ای است. عرضه و تقاضا در اینجا از طریق یک شبکه الکترونیکی جریان می‌یابد و شما می‌توانید از هرجایی در تجارت شرکت کنید.

چه کسی می‌تواند در بورس‌های آتی معامله کند؟

از نظر تئوری، هرکسی می‌تواند در معاملات آتی شرکت کند. با این حال، برای برآورده کردن برخی از الزامات که ممکن است در مبادلات متفاوت باشد نیازهای شخصی و همچنین در افتتاح حساب اوراق بهادار تجربه، هدف و وضعیت مالی متقاضی نقش دارد. پیش‌نیازهای فنی این کار داشتن یک حساب در یک بانک و داشتن قرارداد در کارگزاری است.

در بازار مشتقه ساعات و روزهای معاملاتی چه زمانی است؟

در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 لغایت 17 و روزهای پنج شنبه از ساعت 10 لغایت 16 معامله انجام می‌شود.

فر آیند انجام معاملات اوراق مشتقه در بورس کالا به چه صورت انجام می‌شود؟

متقاضیان اوراق بهادار پس از مراجعه به کارگزاری و ثبت‌نام برای اخذ کد معاملاتی، قرارداد کد معاملاتی اوراق مشتقه را باید امضا کنند. پس از افتتاح حساب در بورس کالا و معرفی حساب بانکی و دریافت کد معامله در بورس کالا، سفارش‌های خریدوفروش خود را می‌توانید در سامانه مشتقات بورس تهران معاملات ثبت کنید.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان و ایران

ابزارهای مالی ستون فقرات اقتصادهای مدرن هستند. ریشه و تاریخچه اوراق مشتقه در جهان به تجارت در بین‌النهرین در هزاره چهارم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در آن زمان شاه فرمانی را تصویب کرد که اگر باران ناکافی و در نتیجه محصول ناکافی باشد، وام دهندگان باید از بدهی‌های خود به کشاورزان چشم‌پوشی کنند. به‌این‌ترتیب اگر حوادث خاصی غیر منتظره رخ می‌داد، افراد حق داشتند به راحتی از تعهدات خود خارج شوند!

پس از فروپاشی امپراتوری روم، قراردادهای تحویل کالاها در آینده همچنان در امپراتوری بیزانس در مدیترانه شرقی مورد استفاده قرار گرفت و در قانون شرع در اروپای غربی زنده ماندند. در دوره رنسانس، بازارهای مالی در ایتالیا و کشورهای توسعه‌نیافته پیچیده‌تر شدند.

سال 1848 تولیدکنندگان گندم در شیکاگو به بازاری نیاز داشتند که بتوانند محصول خود را به صورت نقد به متقاضیان گندم به فروش رسانند. به این ترتیب امکان دریافت وجه نقد بابت خرید کالا را در آینده فراهم کردند.

طبق این قرارداد فروشندگان مقدار مشخصی از کالای معین را در تاریخ سررسید مشخص به خریداران با قیمت مشخص به فروش می‌رسانند. نوآوری‌ها در بازار مالی مدرن تا حد زیادی بر اساس ایده مشتقات از قدیم بوده است. آنچه به‌عنوان یک ایده ساده در دوران باستان آغاز شد بعداً در دوره تجارت هیئت تجاری شیکاگو به قراردادهای استاندارد تبدیل شد. اکنون به ابزارها و قراردادهای پیچیده مالی تبدیل شده است. بازار مشتقه در ایران از سال 1387 آغاز شد، بنابراین پیشینه خیلی زیادی ندارد. در بورس کالای ایران بازار مشتقه شامل مفتول مس، سکه طلا، شمش طلا می‌باشد آغاز شد که به‌تدریج گسترش یافت.
دلیل گسترش سریع اوراق مشتقه این است که مشتقات نیازهای زیادی از افراد و مشاغل در سراسر جهان را برآورده می‌کنند.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه دارایی می باشد که قیمت آن از دارایی دیگری بدست می آید. خود مشتقه یک قرارداد بین دو یا چند طرف است و قیمت اوراق مشتقه را از نوسانات دارایی اساسی به دست می‌آورند.

متداول‌ترین دارایی‌های اساسی برای مشتقات شامل سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، نرخ بهره و شاخص‌های بازار هستند. این دارایی‌ها معمولاً از طریق کارگزاری‌ها خریداری می‌شوند.

ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه را می‌توان برای اهداف مختلفی استفاده کرد، از جمله بیمه دارایی یا حفظ ارزش دارایی در برابر نوسانات قیمت‌ها.

در اصل از اوراق مشتقه برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود.

به طور مثال سوداگری که انتظار دارد یورو در مقایسه با دلار گران شود، می‌تواند با استفاده از مشتقی که با ارزش یورو افزایش می‌یابد، سود کسب کند.

انواع اوراق مشتقه:

انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که می‌توانند برای مدیریت ریسک، سوداگری و استفاده از موقعیت استفاده شوند. مشتقات یک بازار رو به رشد است و محصولی را ارائه می‌دهد که تقریباً متناسب با هرگونه نیاز یا پذیرش ریسک باشد.

1-قراردادهای آتی (futures):

قراردادهای آتی، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده در تاریخ آینده است. قراردادهای آتی قراردادهای مالی مشتقه ای هستند که در بورس انجام می‌شود. این مشتقات بورس تهران قرارداد طرفین را ملزم می‌کنند که دارایی را در تاریخ و قیمت آینده از پیش تعیین شده معامله کنند.

به عبارتی در این قرارداد فروشنده متعهد به فروش کالا در زمان آینده و به قیمت تعیین شده طبق قرارداد است و خریدار نیز متعهد به دریافت کالا می‌باشد. جهت ضمانت برای انجام تعهد، طرفین وجهی را به عنوان حسن انجام معامله نزد اتاق پایاپای ودیعه می‌گذارند. در این قرارداد این احتمال وجود دارد که هم خریدار و هم فروشنده در آیند دره معرض خطر ریسک‌پذیری قرار داشته باشند. به عنوان مثال، در قرارداد آتی معاملات نفت وست تگزاس در CME به طور مثال 1000 بشکه نفت است.

اگر قیمت نفت از 62.22 دلار به 80 دلار در هر بشکه افزایش یابد، معامله‌گر خریدار در قرارداد آتی با موقعیت معاملاتی بلند مدت 17780 دلار سود کسب می‌کند. در این مثال معامله‌گر فروشنده در قرار داد، 177780 دلار ضرر خواهد کرد.
[(80 دلار 62.22- دلار) X 1000 = 17780 دلار]
تمام قراردادهای آتی با تحویل دارایی پایه منقضی نمی‌شوند. بسیاری از مشتقات به‌صورت نقدی تسویه می‌شوند، این بدان معناست که سود یا زیان در معامله صرفاً یک جریان نقدی حسابداری به‌حساب کارگزاری معامله‌گر است. در حال حاضر قراردادهای آتی زعفران، زیره سبز، پسته از جمله کالاهایی هستند که در بورس کالای ایران معامله می‌شوند. قراردادهای سلف و معاملات آتی بسیار شبیه به هم هستند زیرا قراردادهایی بین دو طرف برای خرید یا فروش یک دارایی اساسی در آینده است.

2-قراردادهای سلف

قراردادهای سلف ساده‌ترین و قدیمی‌ترین شکل انواع اوراق مشتقه است که امروزه در دسترس است. قرارداد سلف چیزی جز توافق برای فروش در آینده نیست. در این معامله قیمت معامله در حال حاضر تعیین می‌شود اما کالا در آینده تحویل می‌شود.

3-قراردادهای اختیار معامله (options)

قراردادهای اختیارات به آن دسته از قراردادهایی گفته می‌شود که حق خرید یا فروش یک دارایی اساسی را فراهم می‌کنند، اما تعهدی برای انجام آن وجود ندارد. طبق این قرارداد طرفین معامله متعهد می‌شوند که دارایی را با قیمت مشخص و در سررسید معین معامله کنند. دو نوع اختیار معامله وجود دارد:

در این قرارداد خریدار این اختیار را دارد که در دوره سررسید یا تاریخ سررسید با توجه به نوع اختیار، اختیار خود را اعمال کند. یعنی خریدار می‌تواند متعهد به خرید خود نباشد، اما درصورتی‌که خریدار به تعهد خود پایبند باشد، فروشنده موظف به فروش می‌باشد.

برای قرارداد اختیار معامله نیاز است به کارگزاری مراجعه کنید تا دسترسی شما را در سامانه افزایش دهند.

4-قرارداد معاوضه یا تاخت (swaps)

معاوضه نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله یک نوع جریان وجه نقد با نوع دیگر در آینده بین دو شرکت با دو نوع نحوه پرداخت (از بدهی یا دارایی) که عمدتاً خارج از بورس و به صورت غیررسمی مشتقات بورس تهران است انجام می‌شود. کلمه سوآپ به معنای معاوضه، معامله پایاپای (ارز)، مبادله است.

به عنوان مثال یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تبدیل وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت استفاده کند یا بالعکس. قرارداد معاوضه می‌تواند برای مبادله ریسک نرخ ارز یا خطر عدم پرداخت وام یا جریان‌های نقدی ناشی از سایر فعالیت‌های تجاری انجام شود.

سواپ (Swaps) شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا از خطرات ارزی در میان سایر خطرات جلوگیری کنند. قراردادهای سوآپ معمولاً در صرافی معامله نمی‌شوند. این قراردادهای خصوصی است و بین دو طرف انجام می‌شود. در حال حاضر تنها قراردادهای قابل معامله در بازار ایران، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای آتی می‌باشد.

مزایای اوراق مشتقه:

جای تعجب نیست که ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه تأثیر قابل توجهی بر بازار مالی دارند زیرا مزایای بی شماری را برای بازارهای مالی فراهم می‌کنند. همان‌طور که در توضیحات بالا هم گفته شد، انواع اوراق مشتقه می‌توانند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایه‌گذاران باشند.

از قراردادهای مشتقه برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت استفاده می‌شود. ارزش اوراق مشتقه با ارزش دارایی اساسی مرتبط است. بنابراین ارزش این قراردادها به ارزش دارایی‌های اساسی بستگی دارد.

به عنوان مثال، یک سرمایه گذار ممکن است یک قرارداد مشتقه خریداری کند که ارزش آن در جهت مخالف ارزش دارایی سرمایه گذار متعلق به آن حرکت کند. به این ترتیب، سود حاصل از قرارداد مشتقه ممکن است ضررهای دارایی اساسی را جبران کند.

• تعیین قیمت دارایی اساسی

از مشتقات غالباً برای تعیین قیمت دارایی اساسی استفاده می‌شود. تقریبا قیمت کالاها از طریق قیمت‌های عقد قراردادهای آینده مشخص است.

به عنوان مثال، قیمت لحظه‌ای معاملات آتی می‌تواند به عنوان تقریبی قیمت کالا باشد.

در نظر گرفته شده است که مشتقات باعث افزایش کارایی بازارهای مالی می‌شوند. با استفاده از قراردادهای مشتقه، این قراردادها برای تکثیر بازده دارایی استفاده می‌شود. این امر امکان دستیابی به ارزش اقتصادی منصفانه و صحیح کالای اساسی را فراهم می‌کند، زیرا این قراردادها از طریق آربیتراژ اصلاحات قیمت را به همراه دارد. به این ترتیب بازار از نظر قیمت کارآمد می‌شود و تعادل حاصل می‌شود.

• دسترسی به دارایی‌ها یا بازارهای غیرقابل‌دسترسی

مزیت مهم دیگر اوراق مشتقه این است که دسترسی به بازار و دارایی‌های غیرقابل‌دسترس را برای مردم فراهم می‌کند. با استفاده از سوآپ نرخ بهره، یک شرکت ممکن است نرخ سود مطلوب‌تری نسبت به نرخ بهره موجود از وام مستقیم به دست آورد.

تجارت این ابزارها شامل هزینه معاملاتی کم است که برای سرمایه‌گذاران مفید می‌باشد. این اوراق به عنوان یک ابزار مدیریت ریسک و محافظت در برابر نوسانات قیمت عمل می‌کند. هزینه معاملات در اوراق مشتقه در مقایسه با سایر اوراق بهادار (مانند سهام یا بدهی) کمتر است.

• کسب سود از نوسان قیمت سهم

با استفاده از اختیار معامله، شخص می‌تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه، از نوسان قیمت آن منتفع شود.

معایب اوراق مشتقه

انواع اوراق مشتقه با معایب مختلفی نیز همراه هستند، برخی از آنها بسیار قابل توجه است. مشتقات منجر به عواقب فاجعه بار در طی بحران مالی 2008-2007 شد زیرا منجر به کاهش سریع ارزش اوراق بهادار با پشتوانه رهنی و اعتبار مبادله پیش فرض شد که به نوبه خود یکی از عوامل اصلی سقوط مؤسسات مالی و اوراق بهادار بود. برخی از معایب قابل توجه ابزار مشتقه عبارت‌اند از:

قراردادهای مشتقه به دلیل قیمت ناپایدار ی زیاد اوراق بهادار اساسی ابزاری با ریسک بالا هستند. قیمت اوراق بهادار اساسی مانند سهام یا فلزات به سرعت در حال تغییر است زیرا مشتقات بیشتر در بازار آزاد معامله می‌شوند. علاوه بر این، قراردادها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ارزش گذاری آنها برای سرمایه‌گذاران بسیار پیچیده است؛ بنابراین، خطر ذاتی بسیار بالایی نیز وجود دارد.

• ویژگی‌های سوداگرانه:

مشتقات ابزاری هستند که غالباً از ابزار سوداگری در بازار استفاده می‌شود. مشتقات بسیار خطرناک هستند و رفتاری غیرقابل‌پیش‌بینی دارند؛ بنابراین هرگونه حدس و گمان غیر منطقی با استفاده از مشتقات می‌تواند ضررهای هنگفتی ایجاد کند و قسمت قابل توجهی از سرمایه شما را از بین ببرد.

این یکی از مهم‌ترین اشکالات در تجارت ابزارهای مشتقه است. سرمایه گذاری در این اوراق در مقایسه با سایر اوراق بهادار مانند سهام و فلزات، به دانش و تخصص بالایی برای معامله نیاز دارد.

هرآنچه که در رابطه با اوراق مشتقه باید بدانید.

اوراق مشتقه ابزارهای مالی هستند که امروزه بسیاری از افراد با هدف به حداقل رساندن خطرات سرمایه گذاری و دستیابی به سود بالاتر، روی آنها سرمایه گذاری می‌کنند. با دانستن جوانب مثبت و منفی انواع اوراق مشتقه مالی در این مقاله اطلاعات بیشتری خواهید یافت.
ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه به چهار دسته تقسیم می‌شوند: قراردادهای سلف (Forward)، قراردادهای آتی (Futures)، قراردادهای اختیار معامله (options) و قراردادهای معاوضه (swaps). تقریباً هر دارایی یا ابزار دیگری در بازارهای مالی هم فایده و هم ضرر خود را دارد و اوراق مشتقه نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. اگر می‌خواهید از استراتژی‌های معاملات نوسان برای استفاده بیشتر از مشتقات استفاده کنید . همچنین برای تجارت مؤثر با مشتقات، نیاز به تجربه و دانش زیادی دارید.

انواع بازار‌های مالی (Types of financial markets)

در این مقاله به بررسی و توضیح انواع بازار‌های مالی می‌پردازیم.

بازار‌های مالی

بازارهای مالی به طور گسترده به هر بازاری که در آن معامله اوراق بهادار انجام می‌شود، از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات و غیره می‌گوییم. وجود این بازار‌ها به منظور کارکرد روان اقتصاد‌های کلان در سطح بین المللی بسیار مهم و حیاتی می‌باشد.

شناخت انواع بازار‌های مالی

بازار‌های مالی یک فضای فیزیکی یا پلتفرم مجازی است، که در آن امکان خرید و فروش سهام و یا سایر دارایی‌های ارزشمند فراهم می‌باشد. مثلا در بازار سهام، سهام چند شرکت خاص به طور عمومی در بین مردم خرید و فروش می‌شود. همچنین در بازار فارکس، پول رایج کشور‌های مختلف بین خریداران و فروشندگان تبادل می‌گردد. بازار‌های مالی در کشور‌هایی که اقتصاد سرمایه‌داری دارند، در سهولت امور اقتصادی نقش مهمی دارند. فعالان بازار (خریدار‌ان و فروشندگان)، با سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مختلف، سرمایه خود را در این بازار به گردش در می‌آورند.

بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی با خرید و فروش انواع مختلفی از ابزارهای مالی از جمله سهام، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات ایجاد می‌شوند. ایجاد شفافیت در بازارهای مالی به شدت مهم است. این شفافیت سازی با اطلاعاتی از قبیل گزارش‌های فروش،‌ وام‌ها،‌ بدهی‌ها، سودها،‌ قیمت‌های لحظه‌ای و… که در پلتفرم‌های مختلف اطلاع‌رسانی شده و تحلیل‌گرها و معامله‌گر‌ها بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند ایجاد می‌شود. هم‌چنین قیمت سهام یا سایر دارایی‌هایی که در یک بازار مالی خرید و فروش می‌شود،‌ الزاماً نشان‌دهنده‌ی ارزش واقعی آن دارایی نیست و می‌تواند متفاوت باشد.

برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون ها دلار اوراق بهادار معامله می شود. بازار سهام یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر می‌سازد تا سهام شرکت های سهامی عام را معامله کنند. بازار اولیه مکانی است که شرکت ها برای اولین بار سهام خود را عرضه می کنند، که به آن عرضه اولیه عمومی (IPO) گفته می شود و با این روش سهام شرکت خود را به فروش می رسانند. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق می‌افتد، جایی که سرمایه گذاران اقدام به خرید و فروش اوراق بهاداری را که قبلاً مالک آن هستند، می‌نمایند.

نکته مهم:

قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی ممکن است لزوماً ارزش ذاتی واقعی آنها را منعکس نکند.

انواع بازار‌های مالی

بازار‌های سهام

شاید فراگیرترین بازارهای مالی، بازارهای سهامی باشند. این بازارها مکان‌هایی هستند که شرکت ها سهام خود را در آن منتشر می‌کنند و توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شوند. بازارهای سهام، یا بازارهای بورس، توسط شرکت‌ها برای افزایش سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) استفاده می‌شوند. سهام متعاقباً بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازاری که به عنوان بازار ثانویه شناخته می‌شود معامله می‌شود.

شرکت‌کنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایه‌گذاران و معامله‌گران (هم خرده‌فروشی و هم نهادی) و همچنین بازارسازان (MM) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ می‌کنند مشتقات بورس تهران و بازارهای دوطرفه را ارائه می‌کنند. خرید و فروش سهام در پلتفرم‌های مخصوصی انجام می‌شود. معامله‌گرها، هم می‌توانند به صورت حضوری در سازمان بورس و هم به صورت غیرحضوری با استفاده از پلتفرم‌های واسطه به نام «کارگزار» (Broker) در بازار سهام فعالیت کنند. کارگزاران اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل می‌کنند، همچنین کارگزار زیرساختی فراهم می‌کند تا خریدارها و فروشنده‌ها به اطلاعات لیست شرکت‌ها،‌ قیمت لحظه‌ای سهام،‌ شرکت در عرضه اولیه سهام و غیره به راحتی دسترسی داشته و معاملات خود را انجام دهند. کارگزار در ازای انجام هر معامله، درصدی از حجم معامله را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند.

سهام شرکت ها در بازارهای رسمی بورس‌( نظیر بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک) یا خارج از بورس (OTC) معامله می‌شود.

بازارهای خارج از بورس

بازار خارج از بورس (OTC) که مخفف عبارت Over The Counter Markets می‌باشد یک بازار غیرمتمرکز است، به این معنی که مکان‌های فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود، که در آن فعالان بازار اوراق بهادار را مستقیماً بین دو طرف بدون کارگزار معامله می‌کنند. در حالی که بازارهای فرابورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت های کوچکتر یا پرریسک تر که معیارهای فهرست بندی بورس ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً فرابورس هستند و بنابراین بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می دهند. به طور کلی در بازارهای (OTC) حجم نقدینگی و مقررات کمتری وجود دارد و معاملات آن شفافیت دیگر بازارهای مالی را ندارد.

بازارهای اوراق قرضه

اوراق قرضه اوراق بهاداری است که دولت‌ها یا سازمان‌ها به منظور کسب سرمایه برای اجرای پروژه‌های تولیدی، عمرانی، خدماتی و ….. منتشر می‌نمایند. این اوراق دارای تاریخ و سر‌رسید باز‌پرداخت می‌باشند. همچنین نرخ سود آنها مشخص می‌باشد که این نرخ سود از قبل توسط دولت، بانک و یا شرکت مربوطه مشخص می‌شود.

بازار‌های مشتقه

بازار‌های مشتقه اوراقی‌ است که ازیک دارایی مشتق می‌شود. به طور مثال خرید و فروش سهام شرکت‌های آمریکایی که در بورس اوراق بهادار آمریکا می‌باشند تنها برای افرادیکه به بورس آمریکا دسترسی دارند امکان پذیر می‌باشد. بنابراین امکان معامله سهام این شرکت‌ها برای سایرین وجود ندارد. از این‌رو کارگزاران ابزاری به نام مشتقه طراحی کردند که بر اساس نرخ سهام شرکت‌های مربوطه ارزش‌گذاری می شود.

با استفاده از این امکانات می‌توان روی هر چیزی مثل سهام،‌ اوراق قرضه،‌کالا، ارز رایج کشورها،‌ نرخ بهره، شاخص بازار و غیره به صورت دوطرفه معامله کرد.‌ یعنی هم از صعود و هم از نزول قیمت می‌توان به سود رسید.در حقیقت چیزی که توسط معامله‌گرها خرید و فروش می‌شود،‌ از ارزش یک دارایی دیگر مثل کالا،‌ سهام، شاخص، یا ارزدیجیتالی مثل بیت کوین مشتق شده و قیمت آن را دنبال می‌کند. پس یک دارایی مشتق‌شده به تنهایی فاقد ارزش ذاتی است و قیمت آن به ارزش یک دارایی دیگر مرتبط است.

بازار آتی (Futures Contracts) و همچنین (CFD) جزء بازار مشتقه می‌باشند. بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده می‌کنند. همچنین به خوبی تنظیم می‌شوند و از اتاق‌های پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده می‌کنند. بازارهای اختیار معامله، مانند بورس اوراق بهادار هیئت مدیره شیکاگو (CBOE)، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می کنند. بورس اوراق بهادار و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کند.

بازار فارکس

بازار فارکس (بازار مبادلات ارزی) بازاری است که در آن شرکت کنندگان می‌توانند خرید، فروش، پوشش ریسک و سفته بازی در مورد نرخ مبادله بین جفت ارزها را انجام دهند. به بیان دیگر بازار‌های ارزی به بازاری اشاره دارد که در آن ارز رایج کشورها مثل دلار، یورو،‌ پوند، ین،‌ کرون، فرانک و غیره با هم مبادله می‌شوند. شایان ذکر است بازار فارکس نقدشونده‌ترین بازار در جهان است. بازار ارز بیش از 5 تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام می‌دهد که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است.

بازار تبادل ارزهای خارجی یک بازار غیرمتمرکز محسوب می‌شود و از مجموعه‌ای از سیستم‌های کامپیوتری و بروکرها در سراسر جهان تشکیل شده است. از مهم‌ترین فعالان بازار بازار تبادل ارزهای خارجی می‌توان بانک‌ها، کمپانی‌های تبلیغاتی،‌ بانک‌های مرکزی، شرکت‌های مدیریت سرمایه و صندوق‌های پوشش ریسک را نام برد. هم‌چنین بروکرها (همان کارگزارها) و سایر سرمایه‌گذارها و حتی مردم معمولی نیز می‌توانند در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنند و به مبادله‌ی ارز کشورهای مختلف بپردازند.

ایرانیان می‌توانند با استفاده از برخی واسطه‌ها و بروکرهای خارجی در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنیم. کلیه‌ی دارایی‌هایی که از این طریق خرید و فروش می‌شوند در دسته‌ی CFD‌ها قرار می‌گیرند. یعنی دارایی خریداری شده ماهیت واقعی ندارد و بروکر از این راه، امکان معامله‌ی این دارایی‌ها را با ارزش لحظه‌ای واقعی برای ما فراهم می‌کند.

در صورت تمایل می‌توانید با مراجعه به وبسایت www.tahlil.school ، ویدیو آموزشی و مقاله نحوه بررسی کارگزاری‌ها(بروکر‌ها) در بازار فارکس را مشاهده و مطالعه نمایید.

بازار‌های کالا

بازارهای کالا مکان‌هایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی در آن فعالیت می‌نمایند. کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت، گاز، اعتبار کربن)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای نرم (مانند پنبه، قهوه و شکر) می‌باشند. اینها به عنوان بازارهای کالای نقطه‌ای شناخته می‌شوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله می‌شوند.

با این حال، عمده معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام می‌شود. از کالاهای لحظه ای به عنوان دارایی‌های اساسی استفاده می‌کنند. معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در فرابورس و هم در بورس‌های سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قاره‌ای (ICE) مبادله می‌شوند.

بازار‌های ارز دیجیتال

در چند سال گذشته شاهد معرفی و ظهور ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین، اتریوم و غیره هستیم. این‌ها دارایی های دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند. امروزه، صدها توکن ارزهای دیجیتال در دسترس هستند و در سراسر جهان در مجموعه‌ای از مبادلات ارز دیجیتال مستقل آنلاین معامله می شوند. این صرافی‌ها میزبان کیف پول‌های دیجیتالی هستند. به این وسیله معامله گران می‌توانند یک ارز رمزنگاری شده را با ارز دیگر یا پول های فیات مانند دلار یا یورو مبادله کنند.

از آنجایی که اکثر صرافی های رمزنگاری پلتفرم های متمرکز هستند، کاربران در معرض هک یا کلاهبرداری هستند. صرافی های غیرمتمرکز نیز در دسترس هستند که بدون هیچ مرجع مرکزی کار می کنند. این صرافی ها امکان تجارت مستقیم همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به یک مرجع واقعی مبادله برای تسهیل تراکنش ها فراهم می کنند. معاملات آتی و اختیار معامله در ارزهای دیجیتال اصلی نیز موجود است.

نمونه‌هایی انواع بازار‌های مالی

بخش های فوق روشن می کند که “بازارهای مالی” از نظر دامنه و مقیاس گسترده هستند. برای ارائه دو مثال عینی دیگر، نقش بازارهای سهام را در آوردن یک شرکت به عرضه اولیه عمومی سهام در نظر می‌گیریم.

بازارهای سهام و عرضه اولیه سهام

یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین بازار مالی، بازار سهام یا همان بورس سهام می‌باشد. در این نوع بازار، سهام شرکت‌های مشخصی توسط سرمایه‌گذارهای مشتقات بورس تهران مختلف به صورت عمومی خرید و فروش می‌شود. هدف از فروش سهام یک شرکت، افزایش میزان سرمایه و نقدینگی شرکت‌ها به منظور توسعه‌ی کسب‌وکار شرکت است. زمانی که سهام یک شرکت، اولین بار برای فروش در بازار سهام ارائه می‌شود، یک «عرضه اولیه سهام» یا (IPO) برگزار می‌شود و سرمایه‌گذارهایی که به فعالیت آن شرکت اعتقاد دارند،‌ این سهام را خریداری می‌کنند. با فعالیت شرکت و ارائه‌ی خدمات یا کالاها و توسعه‌ی آن کسب‌وکار، به مرور ارزش سهام آن شرکت افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذارها از این راه به سود می‌رسند.

IPO (عرضه اولیه) همچنین به سرمایه گذاران اولیه در شرکت فرصتی برای نقد کردن بخشی از سهام خود ارائه می‌دهد. اغلب در این فرآیند پاداش‌های بسیار خوبی دریافت می‌کنند. در ابتدا، قیمت IPO معمولاً توسط پذیره نویسان از طریق فرآیند قبل از بازاریابی تعیین می‌شود.

ابتدا سهام شرکت در بورس عرضه می‌شود و معاملات در آن آغاز می‌شود.سپس قیمت این سهام با ارزیابی و ارزیابی مجدد ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای آن سهام در هر لحظه از زمان توسط سرمایه‌گذاران و معامله‌گران، تغییر می‌کند.

سوالات متداول بازار‌های مالی

انواع مختلف بازار‌های مالی چیست؟

برخی از نمونه‌های بازارهای مالی و نقش‌های آن‌ها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. بازارهای مالی را می‌توان به بازارهای سرمایه، بازار ارزی، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای فرابورس تقسیم کرد.

بازار‌های مالی چگونه کار می‌کنند؟

علیرغم پوشش بسیاری از طبقات دارایی‌های مختلف و داشتن ساختارها و مقررات مختلف، همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار می‌کنند. این اغلب از طریق یک حراج یا مکانیزم کشف قیمت انجام می‌شود.

کارکرد‌های اصلی بازار‌های مالی چیست؟

بازارهای مالی به دلایل مختلفی به وجود آمده‌اند، اما اساسی ترین کارکرد این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی ها در یک اقتصاد مالی را فراهم کند. بازارهای مالی با اجازه دادن به بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روان‌تر می‌کنند. در عین حال به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند در افزایش سرمایه در طول زمان مشارکت کنند.

چرا بازار‌های مالی مهم هستند؟

بدون بازارهای مالی، گردش سرمایه در جوامع به طور کارآمد اتفاق نمی‌افتد. همچنین فعالیت‌های اقتصادی مانند تجارت، معامله، سرمایه گذاری و فرصت‌های رشد به شدت کاهش می‌یابد.

چه کسانی وارد بازار‌های مالی می‌شوند؟

شرکت‌ها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران استفاده می‌کنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه می‌کنند تا روی قیمت های آینده شرط بندی کنند. معامله‌گران محافظه‌کار از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسک‌های مختلف استفاده می‌کنند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه ای عمل می‌کنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع می‌کنند و برای خدمات خود کمیسیون یا هزینه‌ای دریافت می‌کنند.

شایان ذکر است داشتن دانش کافی برای ورود به بازار‌های مالی برای بهبود عملکرد توصیه می‌شود در صورت تمایل می‌توانید با مراجعه به وبسایت مدرسه تحلیل با دوره‌های آموزشی تحلیل تکنیکال آشنا شوید.

جمع بندی

در این مقاله به معرفی انواع بازار‌های مالی پرداختیم. همانطور که گفتیم بازار‌های مالی شامل بازار سهام، بازار (OTC)، بازار اوراق قرضه، بازار ارزی، بازار مشتق، بازار فارکس، بازار کالا و بازار ارز‌های دیجیتال می‌باشند. بازار فارکس دارای بیشترین حجم معاملات می‌باشد و بنابراین نقد‌شوندگی بسیار بالایی دارد. لازم به ذکر است بازار ارز‌های دیجیتال حدود یک دهه قدمت دارد و بسیار در حال رشد می‌باشد.

همانطور که بیان کردیم بازار سهام معروف‌ترین بازار مالی است و مکانی به منظور خرید و فروش سهام شرکت‌های مختلف می‌باشد. در کل می‌توان گفت بازار‌های مالی نقش بسیار مهمی در اقصاد کشور‌ها و همچنین اقتصاد جهان دارند.