آشنایی با نسبت P/E

فرمول محاسبه ی سود هر سهم (EPS)

با مفهوم P/E آشنا شویم

● مقدمه
نسبت (P به E) از اولین اصطلاحاتی است که سرمایه گذاران در بورس با آن آشنا می شوند .
P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از افزارهای قدیمی و عموما" پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است. هر چند محاسبه ی P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا" دشوار می نماید . در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان ها ی دیگر کاملا" بی معنا جلوه می کند .

تجزیه و تحلیل سهام

از این رو ، غالبا" سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می گیرند و درتصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می دهند .
در بخش های بعدی این مقاله ابتدا به تشریح و تبیین P/E می پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می کنیم ، و سرانجام به شرایطی می پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود .
● P/E چیست ؟
P/E کوتاه شده ی نسبت price(P یاقیمت سهم) به Earning Per Share( EPS یا سود هرسهم) است . همان گونه که از نام آن پیدا است ، برای محاسبه ی P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می شود :
قیمت سهم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = P/E
سود هر سهم
غالبا" P/E در تاریخ هایی محاسبه می شود که شرکت ها اطلاعات EPS (معمولاٌ سه ماهانه) را افشاء می کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می شود بعضا" P/E دنباله دار نیز می گویند . اما گاهی از EPSبرآوردی برای محاسبه P/E استفاده می شود،اینEPS معمولاٌ معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می شود. محاسبه ی P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده ی سال است . تفاوت عمده ای بین این سه نوع وجود ندارد اما بایدبدانید که از محاسبات داده های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیل گران مالی استفاده کنید .
مشکل بزرگ محاسبه ی P/E مربوط به شرکت هایی است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند . در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه آشنایی با نسبت P/E های متفاوتی وجود دارد . برخی قائل به وجود P/E منفی هستند ، گروهی در این حالت P/E را صفر می دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد .
به لحاظ تاریخی دربورس اوراق بهادار تهران عموماٌ میانگینP/E در دامنه ی۲/۳ تا ۲/۱۳تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا" بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد . درحال حاضر میانگین P/E کل شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران حدود۲/۸ می باشد. همچنینP/E بین شرکت ها و صنایع می تواند کاملا" متفاوت باشد .
● کاربرد P/E
به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می گویند . به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذلران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم( که شرکت تولیدمی کند) بپردازند .
الف) رشد سود
آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت ها است . قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش و رشد آینده ی شرکت است . اما توجه کنید که اندازه ی سود (EPS ) معمولا" مبتنی بر سود های (EPSهای) گذشته است .
اگر شرکتی انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد نماید . در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوش بینی بازار از آینده ی رشد یک شرکت را باز تاب می دهد .
اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها یا سال های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد . شرکتی با P/E بالا باید سود های فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد .
مثالی از شرکت ایران خودرو آشنایی با نسبت P/E گویای این بحث است .
ب) ارزانی یا گرانی
P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری سهم است . مثلا" به شرط پایداری سایر متغیرها ، سهمی با قیمت ۲۰۰ ریال و P/E برابر ۱۰ بسیار گران تر از سهمی با قیمت۲۰۰۰۰وP/E برابر۱۰ است . توجه کنید که محدودیت هایی در این مثال وجود دارد . شما نمی توانید P/E های دو شرکت کاملا" متفاوت را برای ارزش گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است : ۱) نرخ رشد شرکت و ۲) صنعت.
۱) نرخ رشد شرکت
آیااندازه ی رشد گذشته ی شرکت ها می تواند معرف نرخ های انتظاری از رشد آینده باشد ؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه گذاران برای پیش بینی سود (EPS ) و محاسبه ی P/E از نرخ های رشد گذشته استفاده می کنند .
۲) صنعت
مقایسه ی شرکت ها تنها در صورتی فایده منداست که به یک صنعت تعلق داشته باشند ، مثلا" شرکت های صنعت . عمدتا" دارای ضرایب P/E پایین هستند چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند . از طرف دیگر شرکت های صنعت . به دلیل انتظار رشداز P/E های بالایی برخوردارند .
● دام های کاربرد P/E
تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند . همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است .اما علاوه براین دام های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره ی برخی از آنها بحث می شود .
● حسابداری
سود یک اندازه ی حسابداری است که در محاسبه اش از اقلام غیر نقدی نیز استفاده می شود . معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می شوند . این اصول در گذر زمان تغییر می کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است . از این رو محاسبه ی سود ( EPS) بسته به چگونگی دفتر داری و حسابداری می تواند به صورت های متفاوت ارائه شود . در نتیجه مقایسه ی سودها (EPS ها ) با یک دیگر گاهی به مقایسه ی سیب و پرتقال می ماند .
● تورم
در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالا یی را تجربه می کند طبعاٌ کالاها و هزینه های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت ها کم نمایی می شود . بنابراین در زمان های تورمی P/E ها عموما" پایین تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می بیند . بررسی P/E همانند تمامی نسبت ها ، در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است . تورم این بررسی را دشوارمی کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندی کم تری برخوردارند .
● تفسیری دیگر
P/E پایین لزوما" بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است . بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده ی نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد . سهمی که قیمتش پایین می آید معمولا" دلیلی دارد .
عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کم تر از سود انتظاری اش خواهد بود . این مساله P/E دنباله دار بازتابی ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد .
● تنها به اتکای P/E سهام نخرید
یکی از پر بسامد ترین اشتباهاتی که سرمایه گذاران غیر حرفه ای مرتکب می شوند خرید سهام صرفا" به اتکای P/E بالا یا پایین است . توجه کنید که ارزش یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص های ساده ای مانند P/E آشنایی با نسبت P/E ساده انگارانه و نادرست است . P/E بالا ممکن است به معنی بیش نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا" به سرعت پایین نیاید . ضمنا" توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کم نمایی شده باشد ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید .
درهر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است . به عبارت دیگر هر چند کلیدی برای معمای ارزش گذاری سهام است اما تمام آن نیست . از این رو توصیه می شود که سرمایه گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه گذاری رایزنی نمایند . پاسارگاد نیک آماده است تا سرمایه گذاران علاقمند را با قواعد سرمایه گذاری آشنا سازد .
●● نتیجه گیری
P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ی ارزش سهم نمی گوید اما برای مقایسه ی شرکت های آشنایی با نسبت P/E یک صنعت ، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت فایده مند است .
به یاد بسپارید که :
الف ) P/E یک نسبت است و از تقسیم P (PRICE یا قیمت روز سهم ) به E (EPS یا سود هر سهم ) به دست می آید .
ب) سه نوع EPS به نام های EPS دنباله دار ، آینده و میانگین وجود دارد .
ج) به لحاظ تاریخی ، میانگین P/E ها در بازه ی ۲/۳ – ۲/۱۳ آشنایی با نسبت P/E قرارمی گیرد .
د) به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود بپردازند .
ه) تفسیر بهتری از P/E این است که آن بازتاب خوشبینی بازار از آینده ی رشد یک شرکت است .
و) P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری یک سهم است .
ز) بدون در نظر گرفتن نرخ های رشد صنعت ، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بی معناست .
ح) تغییر در اصول حسابداری شامل وجود چندین روش مجاز برای سود (EPS ) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار می کند .
ط) P/E ها عموما" در زمان تورم حاد پایین تر می آیند .
ی) تفاسیر بسیاری پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد .
ه) تنها به اتکای ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید .

سود هر سهم (EPS) و هرآنچه باید پیرامون آن بدانیم

فرض کنیم می‌خواهیم سهام یک شرکت بورسی را بخریم یا سهامی که اکنون داریم بفروشیم. با مشاهده‌ی چه متغیری روی تابلوی tsetmc می‌توانیم به ارزش‌گذاری سهم و پیش‌بینی سوددهی یا ضرردهی یک شرکت بورسی در آینده بپردازیم؟

ازآنجاکه بزرگ‌ترین هدف هر کسب‌وکاری بالابردن سود خالص و رساندن سرمایه‌گذاران و سهام‌داران به بیشترین سود است، پرداختن به مبحث سود خالص، نحوه‌ی تقسیم سود و تخصیص آن به هر واحد سرمایه‌گذاری، به‌طور خاص درمورد شرکت‌های سهامی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری که از تجمیع سرمایه‌های عمومی تشکیل شده‌اند، بسیار ضروری می‌نماید. در این مقاله به یکی از مهم‌ترین موضوعاتی خواهیم پرداخت که می‌تواند معیار مناسبی برای ارزش‌گذاری یا ارزش‌یابی سهام شرکت‌ها باشد. این مفهوم چیزی نیست جز سود خالص هر سهم یا eps. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

محاسبه‌ی سود خالص و اثر آن بر سود سهام (EPS):

در هر دوره با افزودن سود (زیان) ناخالص (حاصل از فعالیت اصلی شرکت) به سود (زیان) غیرعملیاتی (حاصل از فعالیتی غیر از فعالیت اصلی شرکت)، سپس کسر سایر هزینه‌ها اعم از مالی، بیمه و مالیاتی از عدد باقیمانده می‌توان به سود (زیان) خالص شرکت در پایان آن دوره‌ی مالی رسید. به‌صورت بسیار ساده‌شده می‌توان سود خالص را از این فرمول محاسبه نمود:

کل درآمدها (اعم از درآمد فروش و درآمد غیرعملیاتی) – کل هزینه‌ها (بهای تمام‌شده، هزینه‌های ثابت، بیمه، مالی و مالیات) = سود خالص

سود خالص یکی از معیارهای ارزش‌گذاری قیمت قابل معامله‌ی سهام و عملکرد شرکت است که نشان می‌دهد شرکت در طی دوره تا چه میزان از منابع و سرمایه‌های موجود به‌درستی استفاده نموده است و ادامه‌ی فعالیت شرکت سودده خواهد بود یا منجر به زیان خواهد شد.

پس از رسیدن به سود خالص می‌توان میزان سود به‌دست‌آمده به‌ازای هر برگ سهام (eps) را نیز محاسبه نمود تا هر شخص بداند به‌ازای هر واحد سرمایه‌گذاری در شرکت مذکور، در پایان دوره چه میزان سود از سرمایه‌ی خود حاصل کرده یا خواهد کرد.

فرمول محاسبه ی سود هر سهم (EPS)

نحوه‌ی محاسبه‌ی سود هر سهم بسیار ساده است. برای این کار کافیست سود خالص شرکت را بر تعداد کل سهام آن تقسیم کنید.

فرمول محاسبه ی سود هر سهم (EPS)

همان گونه که فرمول سود هر سهم یا eps می‌بینید، EPS از تقسیم کل سود خالص پایان دوره، بر تعداد سهام جاری (منتشر شده و موجود در دست سهام‌داران) به‌دست می‌آید که نشان می‌دهد شرکت به‌ازای هر واحد سرمایه‌گذاری، در این دوره چه میزان سود ساخته و نصیب سرمایه‌گذاران خود ساخته است.

نکته: ازآنجاکه تعداد سهام موجود در بازار می‌تواند در طول زمان تغییر کند، برای محاسبه‌ی دقیق‌تر EPS، توصیه می‌شود از میانگین وزنی تعداد سهام در طول دوره استفاده گردد، نه صرفاً تعداد سهام موجود در زمان محاسبه (پایان دوره).

از فرمول یادشده می‌توان برای محاسبه‌ی سود محقق شده (TTM EPS) یا سودی را که در آینده برای هر واحد سرمایه‌گذاری تخمین زده می‌شود (EPS FORWARD) محاسبه نمود. در ادامه به تفاوت این دو دیدگاه که به‌اصطلاح EPS گذشته‌نگر و eps آینده‌نگر نامیده می‌شوند و کاربرد هر یک از آنها می‌پردازیم.

TTM EPS یا eps گذشته‌نگر چیست؟

در تابلوی بورس، در کنار عدد EPS عبارت TTM را مشاهده می‌کنیم که مخفف Trailing Twelve Months به معنای «پس از 12 ماه» است. این عبارت نشان می‌دهد رویکرد محاسبه‌ی عدد پیش روی ما با رویکرد گذشته‌نگر یعنی بر پایه‌ی کل سود (زیان) خالص محقق‌شده در 12 ماه اخیر، تقسیم بر میانگین سهامِ منتشر شده‌ی موجود در بازار محاسبه گردیده است. این رویکرد برای محاسبه‌ی سود تقسیمی بین سهام‌داران و به‌عنوان معیاری برای بهینه بودن یا نبودن عملکرد شرکت طی دوره‌های گذشته کاربرد دارد.

تحلیل EPS گذشته نگر

در رویکرد گذشته‌نگر بهتر است علاوه بر TTM EPS، به روند سوددهی یا زیان دهی شرکت در بازه‌های مالی کوتاه‌مدت‌تر (۳ماهه) نیز توجه داشته باشیم زیرا ممکن است در روش TTM زیان‌های رخ‌داده در ۳ماهه یا ۶ ماهه‌ی ابتدایی دوره، روند مثبت و رشد عملکرد شرکت را طی دوره‌‌های اخیر از نظر پوشانده، در کل شرکت را به زیان‌دهی معرفی نماید و موجب تصمیم سهام‌دار برای خروج از سرمایه‌گذاری گردد. یا ممکن است شرکت تحت‌تأثیر سودهای ناشی از سرمایه‌گذاری در دوره‌های قبل، تا اواسط دوره‌ی ۱۲ماهه سودده بوده، اما طی یکی دو دوره‌ی 3 ماهه‌ی اخیر عملکردی زیان‌ده داشته است، اما با نگاه صِرف به میانگین سود 12 ماهه‌ی اخیر (TTM EPS) از روند نزولی عملکرد شرکت غفلت نمود.

سود پیش‌بینی‌شده به‌ازای هر سهم (forward EPS) چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

در رویکرد آینده‌نگر EPS نگاه به‌سوی آینده‌ی سهم است نه گذشته‌ی آن؛ در واقع در این روش سود قابل پیش‌بینی به‌ازای هر سهم (forward earning per share) به اطلاع سهام‌داران موجود و سهام‌داران بالقوه می‌رسد تا دیدگاه شفافی برای خرید یا فروش سهام موردنظر به آنان ارائه دهد.

همان‌طور که گفتیم در محاسبه‌ی EPS از سود خالص محقق‌شده استفاده می‌کردیم اما در محاسبه‌ی forward EPS از سود خالصی که پیش‌بینی می‌شود شرکت بتواند تا پایان دوره بسازد، تقسیم بر تعداد سهام موجود و بالقوه برای انتشار تا پایان دوره استفاده می‌کنیم؛ پس forward EPS بالاتر یعنی پتانسیل رشد بیشتر سهم در آینده.

از طریق محاسبه‌ی EPS forward تخمین می‌زنند که یک کسب‌وکار قادر است در پایان دوره چقدر سود به‌ازای هر سهم خود ایجاد نماید، در نتیجه EPS forward را به‌عنوان شاخص سوددهی یک کسب‌وکار در دوره‌های پیشِ رو موردتوجه قرار می‌دهند. این عدد همان معیاری است که اغلب برای تخمین قیمت قابل معامله‌ی سهم، ارزش‌گذاری آن روی تابلوی بورس و حد رشد سهم در تحلیل بنیادی استفاده می‌شود. EPS بالاتر نشان‌دهنده ارزش بیشتر سهام شرکت است زیرا اگر سرمایه‌گذاران فکر کنند شرکتی سوددهی بیشتری نسبت به قیمت سهم دارد، برای خرید سهام آن پول بیشتری می‌پردازند.

نکاتی در محاسبه‌ی forward EPS

• ازآنجاکه تعداد سهام موجود در بازار می‌تواند در طول زمان تغییر کند، برای محاسبه‌ی دقیق‌تر forward آشنایی با نسبت P/E EPS، توصیه می‌شود از میانگین وزنی تعداد سهام در طول دوره یعنی تعداد سهام موجود و بالقوه برای انتشار استفاده گردد.
• در این محاسبه باید نرخ تنزیل سود بانکی را هم در نظر گرفت، زیرا سهام وقتی ارزش خواهد داشت که پیش‌بینی گردد حداقل میزانی بیش از نرخ سود بانکی سوددهی داشته باشد، در غیر این صورت انگیزه‌ای برای سهام‌داری وجود نخواهد داشت.
• درصورتی‌که شرکت دارای ساختار مالی پیچیده‌ای است، لازم است عوامل بنیادی مؤثر بر صنعت، بدهی‌های قابل تبدیل، ضمانت‌نامه‌ها و عملیات ادامه‌دار نیز در معادلات در نظر گرفته شود، بدین ترتیب محاسبه‌ی سود تخمینی، دقیق‌تر خواهد بود. واضح است که هر چه سود تخمینی به‌ازای هر سهم در ابتدای سال شفاف‌تر باشد، در طول دوره نیاز کمتری به تغییر و تعدیل آن وجود خواهد داشت و اعتماد سهام‌دار نیز به سوددهی شرکت بیشتر خواهد شد.

سود نقدی (DPS) و ارتباط آن با EPS چیست؟

شاید این سؤال برای شما پیش آید که آیا EPS همان سودی است که به‌صورت نقدی به سهام‌داران پرداخت می‌شود؟ در شرکت‌های سهامی که دارایی آن‌ها متشکل از سرمایه‌گذاری چندین سرمایه‌گذار (سهامی خاص) یا عده‌ی کثیری از عموم مردم (سهامی عام) است، کل سود خالص حاصل‌شده در هر دوره بین سهام‌داران تقسیم نمی‌گردد و بخشی از آن در پایان هر دوره بر مبنای رأی اکثریت سهام‌داران یا سهام‌دار عمده‌ی شرکت در مجمع سالانه به‌عنوان سود انباشته برای توسعه‌ی کسب‌وکار ذخیره می‌گردد و آنچه باقی می‌ماند به‌عنوان سود قابل تقسیم نقدی اعلام می‌گردد.
با تقسیم کل سود قابل پرداخت نقدی بر تعداد سهام موجود در بازار، به عدد سود نقدی به‌ازای هر سهم (Dividend Per Share) می‌رسیم.
شرکت‌های سهامی اغلب پس از تشکیل مجمع تصمیم می‌گیرند چه میزان از سود خالص را به‌عنوان سود انباشته ذخیره و چه میزان را به‌عنوان سود نقدی تقسیمی (DPS) بین سهام‌داران توزیع کنند. مجمع گاه حتی کل سود خالص را به سود انباشته اختصاص داده، مبلغی برای تقسیم به‌صورت نقدی بین سهام‌داران در نظر نمی‌گیرد؛ این اتفاق اغلب در شرکت‌های نوپا و استارتاپی رخ می‌دهد که نیاز به افزایش سرمایه‌ی زیادی برای تحقیق و توسعه دارند.
برای آشنایی بیشتر با DPS و جزئیات آن می‌توانید به مقاله‌ی سود نقدی به‌ازای هر سهم (DPS) چیست؟ مراجعه فرمایید.

نکاتی در تفسیر EPS (مزایا و معایب)

EPS معیار خوبی برای سنجش عملکرد یک شرکت در کوتاه‌مدت نیست زیرا هزینه‌ی فرصت سرمایه را در نظر نمی‌گیرد و ممکن است با اقدامات کوتاه‌مدت دست‌کاری شود (بالاتر یا پایین‌تر نمایش داده شود)؛ یا برخی ضمانت‌نامه‌ها یا وام‌ها ممکن است طی دوره‌های بعدی نقد شوند و سود خالص شرکت را افزایش دهند که اقساط یا هزینه‌‌های آنها در سود و زیان این دوره محاسبه‌ شده است آشنایی با نسبت P/E و EPS این دوره متأثر از آن است. پس برای تفسیر صحیح EPS باید دیدگاهی بلندمدت و جامع به عملکرد گذشته و آینده‌ی شرکت داشت و حداقل یک دوره‌ی دوازده‌ماهه تا تحقق EPS صبر نمود تا سودهای انباشته که به چرخه‌ی کسب‌وکار بازگشته‌اند و در محاسبه‌ی EPS لحاظ نشده بودند (EPS پایین‌تر نشان داده شده بود)، به سوددهی برسند.

به‌علاوه در تحلیل EPS شرکت‌ها باید در نظر داشته باشیم که سود محقق شده ناشی از فعالیت‌های مستمر و اصلی شرکت است. برای مثال در ارزش‌‌گذاری شرکت‌ها با استفاده از EPS اگر یک شرکت تولیدی سودی ناشی از فروش یک زمین شناسایی کرده باشد، آن سود به معنای موفقیت شرکت در خلق ارزش ناشی از فعالیت‌های اصلی نیست.

از سوی دیگر صِرف درنظرگرفتن EPS بالاتر نمی‌توان حکم به عملکرد بهتر یک شرکت داد، زیرا لازم است سود به‌دست‌آمده به‌ازای هر سهم در مقایسه با قیمت آن سهم در نظر گرفته شود. قطعاً 50 تومان سود برای سهمی 100 تومانی بسیار ارزشمندتر از 50 تومان سود برای سهمی 1000 تومانی است. پس ملاک صحیح‌تر برای تشخیص ارزشمندی یک سهم بر اساس میزان سوددهی آن، معیار P به E یعنی مقیاس قیمت (Price) به میزان سوددهی آن (EPS) است.

نسبت P/E (price/earnings ratio) و ارتباط آن با سود هر سهم چیست؟

تناسب بین قیمت سهم و سود سهم (نسبت P/E)، احتمالاً پرکاربردترین شاخص در بحث ارزش اوراق بهادار است که قیمت سهم را به میزان سوددهی هر سهم (EPS) مرتبط می‌کند. نسبت P/E بالاتر نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران به دلیل انتظارات رشد در آینده، حاضرند امروز قیمت بالاتری برای سهم بپردازند. در این فرمول P به معنای قیمت سهم (price) و E همان EPS است که میزان سوددهی به‌ازای هر سهم را نشان می‌دهد. باید در نظر داشته باشید که P/E شرکت‌ها متناسب با سایر شرکت‌های صنعت سنجیده می‌شود؛ به تعبیری دیگر P/E شرکتی در صنعت تکنولوژی نباید با P/E شرکتی در صنعت فولاد مقایسه شود.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

در این مقاله دانستیم که سود خالص چگونه محاسبه می‌شود و نقش آن در تعیین EPS چیست؛ همچنین دانستیم اصطلاح سود تقسیمی به‌ازای هر سهم (DPS) به سودی اشاره دارد که شرکت در پایان یک دوره‌ (فصلی یا ۱۲ماهه) پس از کسر مبالغ مجاز برای اندوخته‌ها و پس‌اندازها (سود انباشته)، به‌ازای هر سهم جاری موجود در بازار واقعاً به سهام‌داران خود پرداخت می‌کند، پس در بسیاری از شرکت‌ها DPS از EPS بسیار کمتر است و گاه نمی‌توان آن را به‌عنوان درآمد چشمگیری در نظر گرفت.
همچنین دانستیم EPS معیار ارزش‌گذاری سهم بر اساس سود تحقق‌یافته و Forward EPS معیاری برای تخمین بازه‌ی رشد یا نزول قیمت آتی سهم، پیش از پایان دوره و تحقق واقعی سود، بر اساس اطلاعات در دسترس از عملکرد گذشته‌ی شرکت و پیش‌بینی‌های آتی مدیران از سوددهی شرکت است؛ این عدد مبنای قیمت‌گذاری سهم روی تابلوی بورس و معاملات خریداران و فروشندگان سهم، تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی خواهد بود.
همان‌طور که گفته شد هنگام سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سهامی، عده‌ای صرفاً از نوسان‌گیری سود (یا ضرر) می‌کنند و به دنبال سود نقدی در پایان دوره یا حتی در بلندمدت‌تر بهره‌بردن از سود انباشته نیستند. اما عده‌ای که دیدگاه بلندمدت (چندین ساله) نسبت به سرمایه‌گذاری در شرکت دارند باید بر اساس سودده یا زیان‌ده بودن شرکت مدنظر در سال‌های گذشته، رویکرد شرکت نسبت به میزان برداشت بخشی از سود خالص به‌عنوان سود انباشته، طرح‌های توسعه‌ای شرکت و سیاست تصمیم‌گیری شرکت برای میزان سود نقدی تقسیمی بین سهام‌داران تصمیم‌گیری کنند.

با مقایسه‌ی عملکرد شرکت مدنظر در سال‌های گذشته و نیز با شرکت‌های مشابه، به این نتیجه برسند که آیا برای بلندمدت تصمیم به نگهداری سرمایه در آن شرکت دارند یا بهتر است منتظر تشکیل مجمع نشده، به سود حاصل از نوسانات قیمت سهام بسنده نموده، با خروج به‌موقع سرمایه‌ی خود پیش از توقف در مجمع، آن را در زمینه‌های سودده دیگری سرمایه‌گذاری نمایند.
در صورتی خود صاحب کسب‌وکاری هستید یا به سرمایه‌گذاری یا شراکت در کسب‌وکاری علاقه دارید، برای آشنایی بهتر با مفاهیمی چون نحوه‌ی محاسبه‌ی سود و زیان و عوامل مؤثر آشنایی با نسبت P/E بر آن از جمله‌ بهای تمام‌شده، سود ناخالص، هزینه‌های غیرعملیاتی، سود غیرعملیاتی و در آخر سود یا زیان خالص می‌توانید از دیگر مقالات مربوط به مبحث سود در سایت آکادمی دانایان استفاده نمایید.

آشنایی با نسبتهای مالی مهم و اساسی

نسبت، کلمه‌ای که خیلی‌ها با شنیدنش عصبانی و یاد خاطرات تلخ مدرسه و ریاضیات میفتن اما وقتی این موضوع به سرمایه‌گذاری می‌رسد دیگر یادگیری آن تبدیل به امری مهم و ضروری می‌شود. در واقع نسبتهایی وجود دارند که یادگیری و فهم کامل آنها میتواند کمک شایانی به سرمایه‌گذار کند.

آموزه‌های کلیدی

تحلیل بنیادی با خارج کردن اطلاعات از صورتهای مالی شرکتها نسبتهای مختلفی را محاسبه میکند.

معمولا ۶ نسبت وجود دارد که از آن برای بررسی سهام و انتخاب آنها جهت سرمایه‌گذاری استفاده میشود.

این ۶ نسبت شامل:

1. Return on Equity (ROE) / نسبت بازگشت سرمایه
2. Debt-Equity Ratio / نسبت بدهی و حقوق صاحبان سهام
3. Price-Earnings (P/E) Ratio / قیمت به درآمد
4. Earnings per Share (EPS) / سود هر سهم
5. Quick Ratio / نسبت آنی
6. Working Capital Ratio / سرمایه در گردش

در ادامه به توضیحات مربوط به هر نسبت خواهیم پرداخت.

Working Capital Ratio / سرمایه در گردش

این نسبت این موضوع را معین میکند که آیا شرکت توان پرداخت بدهیهای خود را با داراییهای در اختیار دارد یا خیر؟ این نسبت یکی از شاخصهای سلامت مالی میباشد چرا که میتوان با اندازه‌گیری آن متوجه این موضوع شد که شرکت توانایی پرداخت بدهیهای خود را در یک سال دارد یا خیر. این نسبت اختلاف بین دارایهای جاری شرکت و بدهیهای شرکت را نشان میدهد.

اندازه‌گیری و بررسی سلامت یه شرکت یا سهام شرکتی که شما قصد سرمایه گذاری را در آن دارید شامل بررسی این نکته که شرکت مورد نظر چقدر طول میکشد که داراییهای خود را تبدیل به پول کرده تا تعهدات را بپردازد که این نسبت با تقسیم داراییهای حال حاضر و بدهیهای حال حاضر به دست می‌آید. حال اگر دو کمپانی هر دو دارای سرمایه در گردش به نسبت ۱.۲ باشند. هر شرکتی که دارای پول نقد بیشتری باشد در این بخش موقعیت بهتری را خواهد داشت.

Quick Ratio / نسبت آنی

از دیگر نسبتهای نقدینگی میتوان به نسبت سریع یا آنی اشاره کرد. نسبت آنی معمولاً به مراتب سنجش بهتری از توانایی مالی یک مؤسسه را نشان میدهد. نسبت آنی از تقسیم داراییهای جاری پس از کسر موجودی کالا بر بدهی جاری به دست می‌آید. این نسبت نشان میدهد که وضعیت پول نقد شرکت برای پرداخت بدهیها (به این دلیل که تبدیل موجودی به پول نقد ممکن است زمان گیر باشد) چقدر است.

Earnings per Share (EPS) / سود هر سهم

وقتی شما سهامی را خریداری میکنید در واقع شما دارید در سود یا ضرر آینده آن شرکت سهیم میشوید. ای پی اس درآمد خالص به دست آمده از هر سهم از سهام عادی یک شرکت را اندازه‌گیری می‌کند. تحلیلگران یک شرکت درآمد خالص را بر میانگین وزنی سهام عادی منتشره در یک سال تقسیم میکنند. اگر یک شرکت هیچ درآمدی نداشت یا حتی منفی بود بنابراین سود هر سهم هم منفی خواهد بود.

Price-Earnings (P/E) Ratio / قیمت به درآمد

این نسبت منعکس کننده ارزیابی سرمایه‌گذاران از درآمدهای آینده است. برای بدست آوردن این نسبت شما باید قیمت هر سهم را برنسبت سود هر سهم یا EPS تقسیم کنید. برای مثال اگر معامله سهام در یک روز در قیمت ۱۳۸۵۰ بسته شده و EPS آن در حدود ۲۵۴ است نسبت PE چیزی در حدود ۵۴ می‌شود.

Debt-Equity Ratio / نسبت بدهی و حقوق صاحبان سهام

چه روشی را پیش میگیرد اگر سهام یا شرکت مورد علاقه شما بیش از حد مقروض باشد. این میتواند باعث شود که شرکت حاشیه امن خود را کاهش دهد و دیگر چشم‌انداز خوبی نسبت به پرداخت بدهیها وجود نداشته باشد، هزینه‌های ثابت خود را افزایش دهد، درآمد موجود برای سود سهام افرادی مانند شما را کاهش داده و حتی باعث بحران مالی شود.

نسبت بدهی و حقوق صاحبان سهام یا D/E حاصل جمع بدهی معوق بلندمدت و کوتاه مدت شرکت و تقسیم آن با ارزش خالص سهام سهام‌داران بدست می‌آید که با سنجیدن آن با نسبت ایده‌ال از شرایط سهام خودمان مطلع میشویم.

Return on Equity (ROE) / نسبت بازگشت سرمایه

سهامداران عادی می‌خواهند بدانند که سرمایه آنها چقدر در مشاغلی که سرمایه‌گذاری می‌کنند سودآور است برای همین از این نسبت استفاده میکنند. ROE بعنوان معیار ارزیابی کارآیی مدیریت شرکت در رابطه با استفاده از دارایی‌های شرکت برای بدست آوردن سود محسوب می‌شود. ROE بصورت درصد مشخص می‌شود و در صورتیکه درآمد خالص و دارایی هر دو اعدادی مثبت باشند، میتواند برای شرکت محاسبه گردد. درآمد خالص قبل از پرداخت سود سهام به سهامداران عادی و بعد از اینکه سود سهام به صاحبان سهام ممتاز و بهره‌ها به وام دهندگان پرداخت شد، محاسبه میشود.

در آخر

نسبت‌های بالا می‌تواند به شما در انتخاب بهترین سهم برای سرمایه‌گذاری کمک کند. ده‌ها نسبت مالی وجود دارد که در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی و تحلیل بنیادی سهام شرکتها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در اینجا ما فقط ۶ مورد از رایج‌ترین و اساسی‌ترین آنها را به طور مختصر بیان کرده‌ایم. به یاد داشته باشید که یک شرکت را نمی‌توان به درستی تنها با یک نسبت جداگانه ارزیابی یا تحلیل کرد – همیشه نسبتها و معیارها را ترکیب کنید تا تصویری کامل از چشم‌اندازهای شرکت به دست آورید.

تحلیل P/E و EPS

درمقاله قبلی درباره استراتژی سودآوری سهم که یکی از پارامترها در تحلیل بنیادی میباشد صحبت کردیم در این مقاله قصد داریم درباره EPS یا مقدار سود هر سهم صحبت کنیم که محاسبه این مقدار وابسته به مقدار TTM هر سهم می باشد. یعنی باید ابتدا مقدار TTM را محاسبه کرد و سپس از حاصل آن میتوان EPS را بدست آورد و در نهایت میتوانیم با مقدار EPS، مقدار P/E را محاسبه کنیم.
EPS یا سود هر سهم چگونه محاسبه میشود؟
EPS یا سود هر سهم عبارت است از سود و زیان خالص شرکت(TTM) ، تقسیم بر تعداد کل سهام شرکت.

مزیت محاسبه EPS بر اساس TTM این است که از اطلاعات واقعی سود و زیان شرکت که در صورت های مالی ارائه شده است، برای محاسبه سود هر سهم استفاده می شود.
ما میتوانیم روی نمودار TTM مقدار صعود یا نزول مقدار ESP را نیز ببینیم، زیرا با توجه به فرمول بالا، با کم یا زیاد شدن TTM مقدار EPS نیز تغییرمیکند و متناسب با آن نمودار حرکت میکند.

نسبت P/E شرکت :

P/E سهم یکی از فاکتورهای تاثیر گذار در ارزش گذاری سهام یک شرکت است و به این معناست که هر یک ریال سود شرکت، چند ریال برای سهامداران شرکت ارزش دارد؟
P/E هر سهم عبارت است از قیمت پایانی سهم تقسیم بر سود هر سهم (EPS):

P/E گروه چیست؟

P/E گروه میانگین P/E شرکت هایی است که در یک صنعت هستند و محصولات مشابهی تولید می کنند.
به عنوان یک قانون کلی P/E شرکت به سمت P/E گروه میل می کند. یعنی سعی میکند به مقدار P/E گروه نزدیک شود. زیرا شرکت های هم گروه در دراز مدت تحت تاثیر عوامل محیطی یکسانی (نظیر تورم، قیمت های جهانی، سیاست های دولت و . ) هستند. از این قانون نتایج زیر در مورد P/E شرکت بدست می آید:
1- اگر P/E شرکت از P/E گروه بیشتر باشد، شرکت باید در ماه های آینده روند سودآوری(TTM) رو به رشدی داشته باشد در غیر این صورت قیمت سهام آنها سقوط خواهد کرد.
2- اگر P/E شرکت از P/E گروه کمتر باشد، با توجه به این که، مقدار P/E شرکت به سمت P/E گروه میل می کند و مقدار EPS صعودی است، قیمت سهم در آینده رشد خواهد کرد.

نتیجه :

از بین شرکت های هم گروه که با توجه به گزارشات مالی خود، روند سودآوری رو به رشدی را دارند، شرکت هایی با P/E کمتر نسبت به P/E گروه خود، بیشتر مستعد افزایش قیمت سهم در آینده خواهند بود و در اولویت قرار می گیرند. البته فراموش نشود که P/E تنها یکی از پارامترهای بنیادی سهم است و در دراز مدت تاثیرات خود را نشان خواهد داد.
در هر دو حالت فوق برای اینکه افزایش قیمت سهم را داشته باشیم، نیازمند این است که شرکت به لحاظ سوددهی(EPS) روند رو به رشدی را داشته باشد یعنی سود هر سهم روندی صعودی را طی کند.
از آنجایی که سود هر سهم از تقسیم TTM بر تعداد کل سهام شرکت بدست می آید، برای افزایش سود هر سهم باید مقدار TTM افزایشی باشد.
شما میتوانید این اطلاعات برای هر سهم را در صفحه تحلیل سهم در بخش تحلیل بنیادی مشاهده کنید

و یا در صفحه سهم های بنیادی و در لیست سهم های بنیادی نیز میتوانید این اطلاعات را برای سهم های بنیادی خود مشاهده کنید.

و همینطور در صفحه دیده بان من و در لیست سهم های دیده بان میتوانید این اطلاعات را در اختیار داشته باشید.

و در صفحه فیلتر نویسی و هشدار پیامکی در لیست سهم های منتخب خود نیز میتوانید این اطلاعات را مشاهده کنید.

P/E: یک نسبت و یک دنیا حرف!

گروه بورس- اعظم شریفی: سرمایه‌گذاران بازار سرمایه همواره در جست‌وجوی شناخت عوامل تاثیرگذار بر تعیین قیمت سهام هستند. راه‌های علمی و شناسایی مولفه‌هایی که می‌تواند پیش‌بینی واقعی در زمینه قیمت آینده سهم را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورد تا نسبت به یک سرمایه‌گذاری قابل اتکا، اطمینان حاصل کنند.

گروه بورس- اعظم شریفی: سرمایه‌گذاران بازار سرمایه همواره در جست‌وجوی شناخت عوامل تاثیرگذار بر تعیین قیمت سهام هستند. راه‌های علمی و شناسایی مولفه‌هایی که می‌تواند پیش‌بینی واقعی در زمینه قیمت آینده سهم را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورد تا نسبت به یک سرمایه‌گذاری قابل اتکا، اطمینان حاصل کنند. مهم‌ترین مبحثی که در بورس هر کشوری مطرح است و به صورت روزانه و حتی لحظه‌ای زیر ذره‌بین فعالان بازار قرار می‌گیرد، ارزندگی قیمت سهام یک شرکت است.

مفهوم ارزندگی این است که آیا قیمت سهام یک شرکت از ارزش واقعی آن بیشتر یا کمتر است؟

متغیری که سهامداران خرد بر مبنای آن حاضر به پرداخت پول هستند، سود هر سهم شرکت با فرض تداوم آن در سال‌های آینده است. به بیان دیگر، سود هر سهم اصلی‌ترین شاخصه ارزش‌گذاری سهام یک شرکت است.

علاوه‌بر سود هر سهم، یک نسبت ساده اما با اهمیت حلقه واصل بین سود و قیمت سهام است که حاصل تقسیم قیمت به سود هر سهم یا نسبت P/E است. از حاصلضرب این نسبت ساده در سود هر سهم، قیمت سهام شرکت تعیین می‌شود. اما نسبت P/E به چه عواملی بستگی دارد؟ چگونه باید آن را تحلیل کرد؟ و نسبت P/E مناسب برای سهام بورس تهران چقدر است؟ دنیای اقتصاد در گزارش پیش‌رو پاسخ این سوالات اساسی را در گفت‌وگو با کارشناسان ارشد بازار سرمایه بررسی کرده است.

نسبتی ساده اما کارآ

در این باره علیرضا کدیور، کارشناس بازار سرمایه به خبرنگار ما گفت: نسبت P/E در حقیقت عکس نسبت E/P است. نسبت E/P در واقع بیانگر میزان بازده مورد انتظار (E) از خرید یک سهم در قیمت مشخص (P) است. به بیان دیگر، نسبت P/E به نوعی عکس بازده مورد انتظار از خرید سهام یک شرکت را تشریح می‌کند. هرچه نسبت P/E یک سهم بزرگ‌تر باشد، بازده مورد انتظار از خرید سهام مزبور کمتر است و بالعکس.

علیرضا کدیور افزود: در واقع آشنایی با نسبت P/E هدف اصلی هر سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری‌های خود کسب سود با هدف جلوگیری از کاهش ارزش دارایی است. دلیل اصلی کاهش ارزش دارایی‌ها، وجود تورم در هر کشور است. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران با هدف کسب سودی دست‌کم به میزان نرخ تورم، اقدام به سرمایه‌گذاری و خرید دارایی‌های مختلف از جمله سهام می‌کنند.

وی تصریح کرد: در این میان، ممکن است سرمایه‌گذار سودی کمتر یا بیشتر از نرخ تورم از سرمایه‌گذاری خود کسب کند که در این حالت کسب سود بیشتر به معنای افزایش واقعی ثروت و کسب سود کمتر از نرخ تورم، به معنای افت واقعی ارزش پول سرمایه‌گذار است. از سوی دیگر، باید توجه داشت به دلیل ریسک موجود در خرید سهام، بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاری در بورس به میزانی جزئی بیش از نرخ تورم است. همچنین بازده مورد انتظار و میزان تحمل ریسک با توجه به روحیات سرمایه‌گذار مبنی‌بر ریسک‌پذیر یا ریسک‌گریز بودن نیز می‌تواند متغیر باشد به این صورت که P/E یک سهم برای سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر بالاتر از سرمایه‌گذار ریسک‌گریز است.

کدیور در پاسخ به اینکه چگونه باید این نسبت را تحلیل کرد، گفت: برای تحلیل P/E صنایع حاضر در بورس تهران، آشنایی با یک متغیر مهم دیگر که درصد رشد سالانه سود خالص شرکت است، ضروری است.

روش قابل اتکا برای سنجش ارزندگی سهام

منظور از رشد سالانه سود، میزان افزایش سود خالص شرکت‌ها در یک سال نسبت به سال قبل از آن است. مقایسه این متغیر با نرخ تورم می‌تواند بازده انتظاری سرمایه‌گذار از خرید سهام یک شرکت را مشخص کند. به عنوان مثال، اگر میزان رشد سالانه سود خالص یک شرکت خاص ۲۵درصد باشد، سرمایه‌گذار با بازده انتظاری ۲۵درصد می‌تواند امیدوار به ثبات ارزش دارایی خود و کسب بازدهی متناسب با نرخ تورم باشد.

کدیور با اشاره به اینکه نرخ رشد سود خالص، اثر کاهنده تورم را درخصوص سود شرکت خنثی می‌کند، افزود:‌ به هر میزان که رشد سود خالص سالانه شرکت کاهش یابد، بازده مورد انتظار سهامدار دچار افزایش شده و در نتیجه P/E سهم کاهش می‌یابد. در جهت عکس نیز هر قدر نرخ رشد سود سالانه افزایش یابد، بازده مورد انتظار با کاهش مواجه شده و در عمل P/E سهم مزبور افزایش می‌یابد.

کدیور درخصوص تفاوت نسبت P/E در گروه‌های مختلف بورس تهران خاطرنشان کرد: P/E صنایع مختلف به دلیل تفاوت در رشد سود خالص در دوره‌های زمانی مختلف متفاوت است. به طور مثال، شرکت‌های سنگ‌آهنی به دلیل اجرای طرح‌های توسعه از یک سو با افزایش میزان تولید مواجه بوده‌اند و از سوی دیگر به واسطه تفاوت قیمت فروش محصولات با قیمت‌های جهانی در معرض افزایش قیمت فروش محصولات قرار داشته‌اند.

از سوی دیگر، شرکت‌های سیمانی در سال‌های ۸۳ تا ۸۷ و تا قبل از آزادسازی قیمت سیمان و صادرات آن، به دلیل انتظار رشد سود خالص ناشی از این رویداد دارای نسبت‌های P/E بالایی بودند، در حالی‌ که آزادسازی قیمت سیمان و صادرات و تصحیح تصور اشتباه حاکم بر فعالان بازار مبنی بر امکان رشد چند برابری قیمت این محصول، سبب افت P/E این گروه در پی کاهش نرخ رشد سود خالص سالانه شرکت‌ها شد؛ وضعیتی که به نوعی دیگر برای گروه ساختمانی به دلیل عدم رشد سود خالص شرکت‌های این گروه طی سال‌های اخیر اتفاق افتاد.

در این میان یکی از گروه‌هایی که محاسبه P/E آن به راحتی امکان‌پذیر نیست، شرکت‌های تولیدکننده مواد خام از جمله فولادسازان، شرکت‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، شرکت‌های معدنی و . است. ویژگی منحصر به فرد این شرکت‌ها، عدم امکان محاسبه میزان رشد سود خالص سالانه است؛ چرا‌که این شرکت‌ها در زمان رشد قیمت‌های جهانی با افزایش درآمد و حاشیه سود مواجه شده و در هنگام کاهش قیمت‌های جهانی نیز با افت شدید سودآوری روبه‌رو می‌شوند.

برای این‌گونه شرکت‌ها رشد سودآوری می‌تواند در حد نرخ تورم مطرح شود، هرچند تجربه نشان داده است فعالان بازار در زمان رشد یا افت سریع و معنادار قیمت جهانی، از خود واکنش بیشتری نشان داده و P/E این شرکت‌ها را با تفاوت زیاد نسبت به میانگین P/E بورس لحاظ می‌کنند.

کدیور تصریح کرد: محاسبات ارائه شده در صورت پایین بودن نسبت سهام شناور آزاد یک شرکت و محدودیت نوسان روزانه قیمت و حجم مبنا در بورس تهران نقض می‌شود. این امر باعث می‌گردد در کوتاه‌مدت قیمت سهام یک شرکت خاص از سطح تعادلی فاصله بگیرد؛ هرچند به تجربه ثابت شده قیمت سهام شرکت‌ها با وجود کارآیی پایین بورس تهران در درازمدت به سمت ارزش واقعی میل می‌کند.

تفاوت P/E در بورس تهران با دنیا

کدیور درخصوص مقایسه P/E بورس تهران با بازارهای اروپایی نیز خاطرنشان کرد: P/E در بورس تهران براساس پیش‌بینی سود آینده محاسبه می‌شود، اما در کشورهای دیگر این نسبت براساس سود محقق شده، تعیین می‌شود. به این ترتیب می‌توان گفت نسبت P/E در بورس تهران واقعی نیست. از سوی دیگر، شرکت‌های مختلف به خصوص گروه‌های معدنی و پتروشیمی پیش‌بینی سود را در ابتدای سال محافظه‌کارانه محاسبه می‌کنند؛ اما معامله‌گران با فرض پیش‌بینی‌های سود بالاتر برای خرید سهم اقدام می‌کنند که P/E را افزایش می‌دهد.

از نظر کدیور بدون این رویکرد قطعا P/E بازار پایین‌تر خواهد بود. وی درخصوص دلایل پیش‌بینی‌های محافظه‌کارانه شرکت‌ها افزود: در بورس تهران قانون نانوشته‌ای وجود دارد که پیش‌بینی سود هر سهم را طوری اعلام کنند که تعدیل منفی نداشته باشند و بر این اساس اگر شرایط عادی وجود داشته باشد امکان تعدیل مثبت در طول سال پیش می‌آید. وی معتقد است: رویه مرسوم بازار این گونه است که به دلیل محاسبه P/E براساس پیش‌بینی سود، شرکت‌ها پتانسیل رشدی را برای قیمت سهام خود حفظ می‌کنند. این در حالی است که در هیچ کجای دنیا شرکت‌ها پیش‌بینی سود اعلام نمی‌کنند و تنها گزارش‌های عملکرد خود را ارائه می‌کنند.

کدیور در پایان تصریح کرد: تنها راه رشد منطقی قیمت سهام در بورس تهران و افزایش P/E شرکت‌ها را باید در حل مشکلات ساختاری و مزمن اقتصاد ایران به خصوص تورم جست‌وجو کرد. هرچند علاوه بر تورم، باید برای رفع مشکل رکود کنونی اقتصاد و بازگشت آن به شرایط رشد چاره‌اندیشی کرد.

نسبت لازم اما ناکافی

در همین راستا، شایان‌آرانی نیز با بیان اینکه P/E ضریبی است که نشان می‌دهد قیمت یک سهم چند برابر سود هر سهم است، گفت: ضریب P/E معرف این است که سرمایه‌گذار راغب است چند برابر سود هر سهم برای خرید یک سهم پول بدهد. این کارشناس ارشد بازار سرمایه افزود: P/E به نوعی تعیین‌کننده ارزش مناسب یا گران و ارزان بودن یک سهم است.

وی تصریح کرد: اگر شرکتی ۵=P/E را دارد یعنی سهامداران به قیمت ۵ برابر آخرین سودی که اعلام کرده، حاضر به خرید سهام آن هستند. برای اینکه بدانیم ارزش ۵ برابری قیمت به سود زیاد است یا کم، باید به میانگین صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند، توجه کنیم. اگر سهمی P/E بالاتر از صنعت یا شرکت‌های مشابه خود را داشته باشد یعنی قیمت تندی دارد و گران است. به اصطلاح با قیمت «پر» آن را می‌خرید و امکان بالا رفتن قیمت سهم در آینده، کمتر از امکان پایین آمدن قیمت این سهم است. بنابراین می‌توان گفت سهام با P/E بالاتر ریسک قیمتی بالاتری را داراست.

آرانی تصریح کرد: در نظر گرفتن P/E به عنوان ابزار دقیق، اشتباه است چراکه در تعیین قیمت یک سهم محدودیت‌ها و فرضیات زیادی را باید در نظر گرفت و P/E به تنهایی نمی‌تواند تمامی معیارهای قیمت‌گذاری یک سهم را به ما نشان بدهد.

وی افزود: خطرناک‌ترین کار این است که سرمایه‌گذاران در تعیین قیمت نهایی فقط به P/E توجه کنند. کسانی که به این ترتیب از P/E استفاده می‌کنند، فرصتی را برای معامله‌گران حرفه‌ای که به ضعف‌ها و محدودیت‌های P/E آشنایی دارند، ایجاد می‌کنند و آنها را قطعا در موقعیت مزیت برتر در معامله سهام قرار می‌دهند.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: سهامداران علاوه بر P/E باید آخرین سود نقدی، پیش‌بینی‌های آینده، ریسک‌ها و انتظارات از سرمایه‌گذاری خود را به طور دقیق ارزیابی کنند.

آرانی در خصوص دلایل اختلاف P/E صنایع مختلف گفت: در صنایع مختلف شرایط گوناگونی مطرح است، به طور مثال انتظارات از سود‌آوری صنایع در دوره‌های ۵ یا ۱۰ساله با یکدیگر فرق دارد. این در حالی است که روند صنایع در رشته‌های مختلف فرق می‌کند چون کارآیی در کنار نحوه تولیدات و صادرات آنها مشابه یکدیگر نیست.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه در پاسخ به اینکه نسبت P/E مناسب برای بورس تهران چقدر است، خاطرنشان کرد: در گذشته بورس تهران به طور متوسط همواره P/E حدود ۴ تا ۶ داشته است.

به این ترتیب بازیگران بازار و سرمایه‌گذاران با توجه به ریسک‌های بازار، همواره با P/E ۴ تا ۶ در این بازار حاضر به خرید سهام شده‌اند و P/E ۸ مرتبه‌ای کنونی نشان می‌دهد که قیمت‌ها پر است.

این در حالی است که نقدینگی فراوان، رکود مسکن و کنترل بازارهای موازی در کنار نرخ‌های کمتر از سود بانکی باعث ایجاد تقاضای مازاد در بورس شده که طبیعتا رشد نسبی قیمت سهام را در پی داشته است.

P/E را به صورت مقایسه‌ای بررسی کنید

از نظر یک کارشناس دیگر بورس، نسبت P/E دو تعریف دارد: در تعریف اول این نسبت نشان می‌دهد که یک سرمایه‌گذار چند دوره باید صبر کند تا شاهد بازگشت سرمایه خود از محل سودهایی که دریافت می‌کند (با فرض تقسیم کامل سود) باشد. در معنای دوم، P/E به ما می‌گوید سرمایه‌گذاران حاضرند برای خرید هر واحد سود چقدر پول بپردازند.

مرجان ژف افزود: از نظر ساختاری P/E کمتر به معنی ریسک کمتر و P/E بالاتر، ریسک بالاتر را نشان می‌دهد. علاوه بر این، P/E برای شرکت‌ها و صنایع مختلف با توجه به ساختار صنعت و شرکت‌ها متفاوت است و قابل مقایسه نیستند؛ اما مطالعه P/E به صورت مقایسه‌ای در مورد یک شرکت سودمند است، زیرا سرمایه‌گذاران می‌توانند عملکرد یک شرکت را در دوره‌های مختلف با هم مقایسه کنند. ژف خاطرنشان کرد: تحلیلگران روی P/E پایین خرید می‌کنند و در P/E بالا می‌فروشند. این در حالی است که در صورت ثابت بودن شرایط در یک صنعت، شرکتی که P/E پایین‌تری دارد، برای سرمایه‌گذاری ارزنده‌تر است. از نظر این کارشناس بازار سرمایه در شرایط کنونی مهم‌ترین فاکتور برای ارزش‌گذاری، استفاده از شیوه تنزیل سودهای آتی است. ژف در این خصوص به خبرنگار ما گفت: نسبت P/E نقطه ورود و خروج به سهم را نشان می‌دهد؛ ولی نمی‌تواند معیار قطعی باشد.

مدیر مطالعات آریاسهم خاطرنشان کرد: در سهامی که دارای P/E بالاتر است چون فاصله صورت و مخرج زیاد است، حباب قیمتی ایجاد می‌شود. ادامه این روند در یک مقطع زمانی ناگهان موجب هجوم فروشندگان می‌شود.

ژف درخصوص تفاوت‌های P/E در صنایع مختلف گفت: بعضی صنایع ذاتا جای رشد دارند مثل گروه سنگ‌آهن که طرح‌های توسعه تولید دارند یا در اثر افزایش قیمت‌های جهانی با رشد مواجه می‌شوند.

اما برخی صنایع که پویا نیستند و احتمال رشد سودآوری ندارند، دارای P/E پایین‌تری هستند و همواره پشت سر گروه اول در حرکت خواهند بود.وی درخصوص وضعیت فعلی ارزش‌گذاری بازار سهام گفت: در بورس تهران حباب قیمتی وجود ندارد و قیمت‌ها جذاب هستند، اما در حال حاضر عدم اعتماد در بین برخی سرمایه‌گذاران وجود دارد. هرچند ممکن است دستکاری قیمت در بعضی سهام باشد، اما در کل بازار اصلاح قیمت مناسبی صورت گرفته است.

از دیدگاه ژف در شرایط کنونی، بازار دارای P/E معقولی است؛ اما عدم اصلاح تورم در بلندمدت اثر منفی دارد و می‌تواند برگشت بازار، کاهش P/E و اصلاح قیمت‌ها را رقم بزند.