فروش اوراق اختیار فروش

هم‌چنین بر طبق این اطلاعیه، هر سهامدار حقیقی در یک روز نمی‌تواند بیشتر از ۱۰۰ هزار سهم را درخواست نماید؛ اما حداقلی برای آن تعریف نشده است درحالی‌که برای اشخاص حقوقی شرایط کاملاً متفاوت است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟(ویدئو+مثال کاربردی)

برای بیمه سهم ها در بورس ایران یکی از راه های پیشنهادی استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی است. اما آیا خرید این اوراق واقعا سهم های شما را بیمه میکند؟ برای دانستن پاسخ این سوال با ما همراه باشید.

مقدمه

بازار سرمایه همگام با تحولات دنیای جدید به‌پیش می‌رود و متناسب با نیازهای تازه جامعه، اقدام به طراحی ابزارهای نوین جهت پاسخ‌گویی به این نیازها می‌کند. یکی از این ابزارهای نوین، اوراق اختیار فروش تبعی است. برخی افراد پس از بررسی سهمی تمایل دارند نسبت به خرید سهم مربوطه اقدام کنند اما از سویی نگران ریزش قیمت سهم در روزها و ماه‌های آینده در اثر هیجانات و نوسانات بازار هستند. شرکتی که ناشر سهم مربوطه است و ازلحاظ بنیادی قوی است و به سهم خود ا اطمینان دارد، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند.

به این معنی: با توجه به اطمینانی که من به سهم خودم دارم، حاضرم سهمم را به‌نوعی بیمه کنم. با انتشار اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، تعهد می‌دهد که در تاریخی در آینده که مشخص کرده، سهم شرکت خودش را به قیمتی معین، بخرد. خریدار با خرید اختیار فروش تبعی، خیالش راحت می‌شود که سهمش پایین تراز قیمتی که ناشر تضمین کرده نخواهد آمد. اگر در آن زمان قیمت سهمش پایین‌تر از قیمتی بود که خود شرکت تعهد کرده، از حق اختیار فروش تبعی‌اش استفاده می‌کند و سهم را به ناشر (که تعهد داده) باقیمتی که از قبل مشخص‌شده، می‌فروشد. خریدار اختیار فروش تبعی، اگر قیمت سهم بالاتر از مبلغی بود که خود ناشر تعهد کرده، چون سود بیشتری می‌برد، از حقش صرف‌نظر می‌کند.

البته استفاده از این اختیار فروش تبعی شرایط خاص خودرا دارد که در ادامه مقاله به آن‌ها اشاره می‌شود.

ازجمله مواردی که در ادامه مقاله اشاره می‌شود:

فرایند انجام اختیار فروش تبعی چیست؟

تفاوت اختیار فروش تبعی با اختیار فروش چیست؟

این‌که اختیار فروش تبعی چه مزایا و چه معایبی دارد؟

به چه نکات مهمی در اختیار فروش تبعی باید توجه کرد؟

برای کسب اطلاعات مهم درزمینه اختیار فروش تبعی، با ادامه مطالعه مقاله همراه ما باشید. همچنین شما عزیزان می توانید جهت تکمیل اطلاعات خود، از ویدئوی این صفحه نیز که از مجموعه آموزش های شخصی دکتر درخشی است نیز دیدن کنید. اگر همچنان به دنبال اطلاعات بیشتر هستید، پیشنهاد می کنیم از دوره آموزش بورس جامع دکتر درخشی نیز دیدن کنید.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی، قراردادی دوطرفه است که بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد خریدار اختیار فروش تبعی حق دارد (البته مجبور نیست و تعهدی ندارد و مختار است.) مقدارمشخصی از دارایی درج‌شده در قرارداد را باقیمت مشخص و در تاریخ مشخصی بفروشد.

در مقابل، فروشنده اختیار فروش تبعی، در مقابل این حق اختیار فروش تبعی که به خریدار اعطا کرده (در هنگام انعقادقراداد) مبلغی دریافت می‌کند.

این مبلغ به ازای هر برگ اختیار فروش تبعی یک ریال است. فروشنده اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد متعهد است که اگر خریدار اختیار فروش تبعی در سررسید قرارداداختیارفروش تبعی، تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را داشته باشد

(به‌شرط رعایت مفاد قرارداد)، نسبت به خرید اختیار فروش تبعی طبق قرارداد اقدام کند و وجه مربوطه را به خریدار اختیار فروش تبعی بپردازد. زمانی افراد، اقدام به خرید اختیار فروش تبعی می‌کنند که پیش‌بینی‌شان از قیمت سهم این است که در آینده کاهشی خواهد بود و به این وسیله خودرادرمقابل کاهش قیمت آتی سهم، بیمه می‌کنند.

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم مساوی یا بالاتر از قیمت اختیار فروش تبعی باشد، از اعمال اختیار فروش تبعیشان، امتناع می‌کند و تنها چیزی که از دست می‌دهد مقدار وجه اولیه ایست که بابت خرید این اختیار فروش تبعی پرداخته است. (که آن‌هم بسیار ناچیزاست.)

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم کمتر فروش اوراق اختیار فروش از قیمت اختیار فروش تبعی بود، درواقع پیش‌بینی شما درست از آب درآمده و شما می‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی کنید و فروشنده نیز طبق مفاد قرارداد ملزم به خرید اختیار فروش تبعی باقیمت اعمال و واریز وجه به‌حساب شما است.

تفاوت اختیار فروش تبعی و اختیار فروش چیست؟

بین اختیار فروش تبعی و اختیار فروش سه تفاوت وجود دارد:

تفاوت اول: در خرید اختیار فروش تبعی شما در تعداد خرید، محدودیت دارید، درحالی‌که در اختیار فروش، شما محدودیتی در تعداد خرید ندارید.

تفاوت دوم: برای خرید اختیار فروش تبعی، شما حتماً باید سهم پایه را به همان تعداد بخرید ولی در اختیار فروش شما الزامی به خرید سهم پایه ندارید.

تفاوت سوم: از الزامات خرید اختیار فروش تبعی، این است که تازمان سررسیداختیارفروش تبعی، شما حق فروش آن را ندارید درواقع بازار ثانویه ندارد ولی اختیار خرید دارای بازار ثانویه است و شما می‌توانید درهرزمانی اقدام به فروش آن کنید.

نحوه خرید اختیار فروش تبعی چگونه است؟

روند کار به این شیوه است که ابتدا اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر اعلام عمومی می‌شود.

شرایطی که در این اطلاعیه باید موردتوجه قرار گیرد مواردزیرهستند:

1-حداکثر مقدار هر سفارش

2-قیمت هر سفارش که یک ریال است.

3-قیمت اعمال اختیار فروش تبعی

4-سررسید اختیار فروش تبعی

در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام فملی موارد زیر وجود دارد: حداکثر میزان هر سفارش 100 هزار ورقه است قیمت هر سفارش یک ریال تعیین‌شده است. قیمت اعمال 14400 ریال است. سررسید اختیار فروش تبعی 06/11/1400 است. دوره معاملاتی هم از 07/11/1399 تا 6/11/1400 است.

اگر شما قصد خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی را داشته باشید، شما باید در همان مدت دوره معاملاتی (7/11/1399) ابتدا اقدام به خرید تعداد 10 هزار سهم پایه -که همان فملی است – کنید. (به قیمت تابلو روزانه) سپس اقدام به خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی با نماد هفملی 011 کنید و بابت آن 10 هزارریال می‌پردازید. (به ازای هر اختیار فروش خرید یک ریال می‌پردازید.)

شما با این خرید تا تاریخ سررسید اختیار فروش تبعی فملی (که 06/11/1400 است.) حق فروش 10 هزارسهم فملی و همچنین اختیار فروش تبعی آن را ندارید. (البته اگربخواهید از این حق استفاده کنید.) باید در روز سررسید اختیار فروش تبعی، معادل اختیار فروش تبعی سهم پایه داشته باشد تا بتوانید حق اعمال را داشته باشید.

نحوه اعمال اختیار فروش تبعی چطور است؟

در زمان سررسید اختیار فروش تبعی با سه احتمال مواجه می‌شویم:

1 و 2: قیمت سهم پایه، مساوی یا بالاتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

3: قیمت سهم پایه، کمتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

در حالتی که در سررسید، قیمت سهم پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، بنابراین اعمال اختیار فروش تبعی منطقی نیست. شما از اختیار فروش تبعی خود صرف‌نظر می‌کنید و تنها چیزی که از دست می‌دهید هزینه ایست که موقع خرید این حق پرداختید. (بسیار ناچیزاست.)

در حالت بعدی، اگر در سررسید، قیمت سهم پایه، پایین‌تر از قیمت اعمال فروش تبعی باشد؛ شما می‌توانید از این حق خود استفاده کنید و با تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی از کارگزاری، شرکت فروشنده (شرکت ناشر) اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد اقدام به خرید اختیار فروش تبعی شما باقیمت اعمال کرده و درنهایت مبلغ مربوطه را به‌حساب شما واریز می‌کند.

مزایای اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی دارای مزایایی است که برای برخی افراد می‌تواند مهم باشد. ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی:

1-تضمین اصل و سود سرمایه است.

2-کاهش یافتن ریسک سرمایه‌گذاری و همچنین حمایت سهامدار عمده از سهم است.

3-افزایش اعتماد بیشتر سهامداران به سهامی که اختیار فروش تبعی دارند.

4-عدم فروش سهام در بازار ریزشی و کم شدن هیجانات بازار

به علت بلوکه شدن سهم تا سررسیداختیارفروش تبعی (البته درصورتی‌که فرد بخواهد تا سررسید اختیار فروش تبعی با سهم بماند و از این حق استفاده کند.)

معایب اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی در کنار مزایایش، دارای معایبی نیز هست.

برخی معایب اختیار فروش تبعی به شرح زیر است:

1-بعد از تاریخ اعمال، تعهد عرضه‌کننده عملاً تمام می‌شود.

2-نبود بازار ثانویه برای معامله و این‌که تا پایان سررسید نمی‌توانید نسبت به فروش اختیار فروش تبعی اقدام کنید. (به قولی صاحب اول و آخرش خودتان هستید!)

3-وجود محدودیت در تعدادخریدبرای هر فرد (کد عملیاتی)

4-حتماً برای داشتن و خریدن حق اختیار فروش تبعی، باید سهم پایه راهم به همان تعداد بخرید.

در تاریخ 27/7/1400، اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شرکت مخابرات ایران با نماد (اخابر) توسط ناظر اعلام عمومی گردید.

شرایطش به شرح زیر بود:

ا-حداکثر هر سفارش، 100 هزار سهم است.

2-قیمت اختیار فروش تبعی یک ریال است.

3-قیمت اعمال: 10834 ریال

4-سررسید اختیار فروش تبعی:27/01/1402

5-دوره معاملاتی:27/7/1400 تا 27/1/1402

تصمیم شما خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی سهام شرکت مخابرات ایران است.

در روز 27 مهر 1400 که اختیار فروش تبعی توسط ناشر عرضه‌شده، قیمت سهم اخابر در بازه 7800 تا 8170 ریال نوسان داشته است. شما برای خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی، مجبورید معادل آن (10 هزار) سهم پایه که همان سهام شرکت مخابرات ایران با نماد اخابر هست، بخرید. فرض کنید قیمت خرید شما 8000 ریال باشد. شما 10 هزار سهم اخابر به قیمت هر سهم 8000 ریال می‌خرید و حدود 80 میلیون ریال می‌پردازید. برای خرید اختیار فروش تبعی هم باید 10 هزاریال دیگر پرداخت کنید.

درواقع: پرداختی شما یکی بابت خرید خود سهم پایه است (8 میلیون تومان) و دیگری هم بابت خرید اختیار فروش تبعی است. (هزار تومان)

تصور بفرمایید امروز 27/1/1402 است وشمامی‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را به کارگزاری ارسال کنید. قیمت سهم در این تاریخ می‌تواند یکی از سه حالت زیر باشد:

1-قیمت سهم اخابر:9000 ریال است.

2-قیمت سهم اخابر: 10834 ریال است.

3-قیمت سهم اخابر: 15000 ریال است.

در حالت دوم و سوم شما از انجام اختیار فروش تبعی صرف‌نظر می‌کنید.

در حالت اول که قیمت اخابر به 9000 ریال رسیده و قیمت اعمال شما رقم 10834 ریال است، اقدام به اعمال اختیار فروش تبعی می‌کنید و شرکت ناشر مجبور و متعهد است که 10 هزار سهم شمارا در قیمت 10834 ریال بخرد اگرچه که قیمت تابلوی سهم اخابر 9000 ریال باشد و شما از این معامله سود کرده‌اید.

(توجه شود: از 27/7/1400 تا 27/1/1402 سرمایه شما در سهم اخابر بلوکه‌شده است وشماسهمتان را نگه‌داشته‌اید.)

نکات مهم اختیار فروش تبعی:

1-تقسیم سود در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت پایه و همچنین افزایش سرمایه شرکت پایه، باعث تعدیل قیمت اعمال و تعداد اوراق اختیار فروش می‌شود.

نمونه تعدیل بعدازتعیین سودنقدی بعدازمجمع عمومی عادی سالیانه سهم فملی

نمونه تعدیل اختیار فروش تبعی شرکت فملی بعد از افزایش سرمایه

2-توقف و بازگشایی نماد معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی به‌طور هم‌زمان با توقف و بازگشایی دارایی پایه در بازار انجام می‌شود.

3-درصورتی‌که در " تاریخ اعمال" نماد معاملاتی سهم پایه، بسته باشد، بورس تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را تا روز بازگشایی نماد معاملاتی سهم پایه به تعویق خواهد انداخت مشروط به این‌که مدت تعویق حداکثر 7 روز کاری گردد.

درصورتی‌که تا پایان روز هفتم کاری بعد از تاریخ اعمال، کماکان نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد اوراق اعتبار فروش تبعی بر اساس آخرین قیمت پایانی سهم پایه تسویه می‌شود.

خلاصه و نتیجه‌گیری:

وقتی‌که بازار منفی می‌شود و در دل سهامداران ترس می‌افتد، سهامدار عمده که قصد دارد از سهامش حمایت کند، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند. اوراق اختیار فروش تبعی بااختیارفروش متفاوت است.

سهامدار عمده با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، اعلام می‌کند من سهمم را ضمانت می‌کنم. من سهمم را بیمه می‌کنم.

شرکت ناشر (سهامدار عمده شرکت) می‌گوید:

شما سهم شرکت من را بخر اگر قیمتش پایین آمد، من در این قیمتی که مشخص می‌کنم و باهم توافق می‌کنیم (که به آن قیمت اعمال می‌گویند) سهم را از شما می‌خرم و شما نگران پایین آمدن قیمت سهم از این مبلغ نباشید.

در اوراق اختیار فروش تبعی، همانگونه که دکتر درخشی در ویدئو اشاره کردند، دو پارامتر خیلی مهم است.

یک مورد قیمت اعمال است.

مورد دیگر تاریخ اعمال است.

شرکت ناشر می‌گوید قیمت سهام بانک صادرات الآن 390 تومان است اگر در اسفندماه امسال، قیمت سهم به 300 تومان رسید، من ضمانت می‌کنم در قیمت 375 در آن زمان از شما خرید کنم.

به این قیمت 375 تومان قیمت اعمال گفته می‌شود.

تاریخی هم که در آن تاریخ می‌خواهد در قیمت اعمال بخرد، سررسید تاریخ اعمال گفته می‌شود. درسایت: TSETMC.COM در قسمت ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی، اختیار فروش تبعی قابل‌مشاهده است.

برخی از اختیار فروش تبعی در بورس ایران:

همصادر 108-هامید 104-هکشو 208-هکویر 109-هبساز 103-هفارس 014-هفجر 102-همبین 102

اختیارف ت ثامید-2050-20/04/01(هامید 104) یعنی چه؟

جوابش این‌چنین است:

سهم شرکت توسعه و عمران امید طی اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ثامید در تاریخ 5/4/1400 اعلام کرده است، درصورتی‌که شما اختیار فروش تبعی را بخرید، در تاریخ 20/4/1401 سهم ثامید (توسعه و عمران امید) را به قیمت 2050 ریال از شما می‌خرد. (توجه: قیمت سهم در روز اطلاعیه عرضه: بین 1645 و 1738 ریال بود)

ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی: کاهش فشار فروش سهم است. از معایبش هم این است که تا سررسید اختیار فروش تبعی امکان فروش ندارید. (یادتان باشد که قیمت خرید اختیار فروش تبعی یک ریال است.)

اوراق اختیار فروش تبعی، توسط سهامدار عمده و حقوقی‌ها منتشر می‌شود و سهامداران خرد می‌توانند بخرند. ازجمله شرایط خرید آن است که:

باید معادل اختیار فروش تبعی سهم شرکت مورداشاره را بخرید.

هر تعداد بخواهید نمی‌توانید بخرید بلکه محدودیت دارد به‌نحوی‌که برخی شرکت‌ها محدودیت 50 هزار دارد برخی دیگرمحدویت خرید 100 هزار دارد.

به دلیل نبودن بازار ثانویه قابل‌فروش نیستند و شما برای این‌که بتوانید از حق اختیار فروش تبعی خود استفاده کنید باید تا سررسید با سهم بمانید و حق فروش ندارید.

در سررسید هم اگر قیمت پایین بیاید شما می‌توانید قیمت اعمال را انجام دهید و به پولتان برسید.

برخی به‌جای این‌که اختیار فروش تبعی را بخرند، این عرضه اختیار فروش تبعی را نشانه‌ای و علامتی تلقی می‌کنند از این‌که سهم پایین تراز این قیمت نخواهد آمد و اگر دیدند که قیمت سهم از قیمت اعمال پایین‌تر آمده است، سهم را می فروشند ونمی گذارند پولشان در اختیارفروش تبعی بلوکه شود.

در این مقاله سعی شد، اختیار فروش تبعی با مثال کاربردی تشریح شود و ابعاد مهم آن تشریح شود. بسیار خوشحال خواهیم شد که نظرات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

در این مقاله تصمیم داریم تا در رابطه با اختیار فروش تبعی توضیحات کاربردی ارائه نماییم تا از این دریچه بتوانید با دید بازتری در بازار سهام به فعالیت بپردازید. پیش از شروع مطلب لازم است تا در رابطه با اوراق اختیار فروش توضیحاتی را خدمت شما ارائه کنیم.

اختیار فروش چیست؟

اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه که از آن به‌عنوان قیمت اعمال یاد می‌شود این اوراق را اعمال نماید. حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه می‌پردازند (توجه فرمایید که در این بخش در رابطه خرید اوراق اختیار فروش در بازارهای مالی دنیا صحبت می‌کنیم).

برای تفهیم موضوع یک مثال می‌زنیم:

فرض کنید شخص الف بابت ۱۰۰ سهم شرکت A که در حال حاضر قیمت ۱۰۰۰ ریال دارد اختیار فروشی را به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال در چهار ماه آینده خریداری کرده است. درنتیجه این سرمایه‌گذار هیچ سهمی از شرکت A را در حال حاضر ندارد و بابت هر سهم دارایی پایه مبلغ ۱۰۰ ریال (درمجموع ۱۰۰۰۰ ریال) را به‌عنوان هزینه اولیه پرداخت می‌نماید.

حال سه حالت زیر را در نظر بگیرید و رفتار دارنده برگه اختیار فروش را ارزیابی نمایید:

الف) قیمت سهام در تاریخ اعمال به ۷۰۰ ریال کاهش پیداکرده باشد.

در این حالت فرد اختیار فروش خود را اعمال خواهد کرد، درنتیجه می‌تواند ۱۰۰ سهم شرکت A را به قیمت ۷۰۰ ریال از بازار خریداری نموده و به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال به فروش برساند و از طریق این معامله سود ۲۰ هزار ریالی را شناسایی نماید، با توجه به اینکه در ابتدای امر مبلغ ۱۰ هزار ریال را هزینه کرده است سود خالص سرمایه‌گذار ۱۰ هزار ریال می‌باشد. به‌طور خلاصه عملیاتی که طی این معامله اتفاق افتاده را مشاهده می‌نمایید:

هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: (۱۰۰۰۰) ریال

سود ناشی از خرید ۱۰۰ سهم A به مبلغ ۷۰۰ ریال و فروش به قیمت اعمال ۹۰۰ ریال: ۲۰۰۰۰ ریال

سود خالص ناشی از ورود به خرید اختیار فروش و اعمال آن: ۱۰۰۰۰ ریال

ب) قیمت سهام در تاریخ اعمال برابر ۹۰۰ ریال شده باشد.

در این حالت برای سرمایه‌گذار یک حالت بی‌تفاوتی ایجاد می‌شود چون چه با اعمال اختیار فروش و یا عکس آن هیچ سودی نصیب وی نمی‌شود چون قیمت بازار برابر قیمت اعمال است، بنابراین سرمایه‌گذار خنثی می‌باشد. در این حالت سرمایه‌گذار تنها هزینه ۱۰ هزار ریالی را پرداخت کرده است.

پ) قیمت سهام در تاریخ اعمال به ۱۲۰۰ ریال رسیده باشد.

در این حالت سرمایه‌گذار قطعاً اختیار خود را اعمال نخواهد کرد زیرا درصورتی‌که بخواهد اختیار خود را اعمال نماید زیان ۳۰ هزار ریالی را به شرح زیر متحمل خواهد شد:

هزینه اولیه بابت اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش: (۱۰۰۰۰ ریال)

زیان ناشی از خرید ۱۰۰ سهم A به مبلغ ۱۲۰۰ ریال و فروش به قیمت اعمال ۹۰۰ ریالی: (۳۰۰۰۰)

زیان خالص ناشی از اعمال اختیار فروش: (۴۰۰۰۰) = (۱۰۰۰۰) + (۳۰۰۰۰)

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید زیان سنگینی بابت اعمال در این حالت روی‌داده است و بنابراین درزمانی که قیمت روز سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال تعیین‌شده در ورقه اختیار فروش است، سرمایه‌گذار اختیار خود را اعمال نمی‌نماید و در این حالت نیز تنها همان هزینه اولیه را پرداخت کرده است. هم‌چنین اوراق اختیار من‌جمله اختیار فروش دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی می‌باشد. در حالت اروپایی اوراق اختیار تنها در تاریخ سررسید قابلیت اعمال دارند اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار می‌تواند در هر تاریخی تا سررسید اختیار را اعمال نماید (فرض کنید تاریخ شروع ۳۱ شهریور ۹۷ و تاریخ اعمال ۳۰ دی‌ماه است، درصورتی‌که به‌صورت آمریکایی اعمال شود سرمایه‌گذار در هر تاریخی مانند ۳۰ آبان ۱۳۹۷ نیز می تواند اختیار خود را اعمال نماید درحالی‌که در اروپایی فقط در تاریخ سررسید یعنی ۳۰ دی‌ماه می‌تواند اعمال نماید).

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌گردد، درنتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.

حال در ادامه در رابطه با سازوکار عملیاتی اوراق اختیار فروش تبعی نکاتی را خدمت شما عرض می‌کنم:

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرح‌شده در دنیا است. در ایران به‌منظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت سایپا در تاریخ ۱۰ دی‌ماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار سایپا را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از سایپا را در پرتفوی خود داشته باشید.

نمونه‌ای اوراق اختیار فروش تبعی که در عمل انجام‌شده است

عکس زیر مربوط به اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی حسیر است. لطفاً به جزییات آن توجه فرمایید:

بر طبق اطلاعیه که در تصویر مشاهده می‌کنید می‌توان اطلاعات زیر را استخراج کرد:

قیمت اعمال: ۳۶۰۰ ریال، تاریخ اعمال: ۲۳ آبان ۱۳۹۷، دوره معاملاتی (دوره‌ای که این اوراق معتبر می‌باشند و درواقع فاصله تا سررسید را معین می‌کند): از ۲۷ آبان ۱۳۹۶ الی ۲۳ آبان ۱۳۹۷

کل حجم عرضه (تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی که توسط سهامدار عمده عرضه می‌گردد): ۷۵ میلیون

حداقل عرضه روزانه (عرضه‌کننده باید در هر روز حداقل این تعداد از اوراق اختیار را عرضه نماید): ۴ میلیون

هم‌چنین بر طبق این اطلاعیه، هر سهامدار حقیقی در یک روز نمی‌تواند بیشتر از ۱۰۰ هزار سهم را درخواست نماید؛ اما حداقلی برای آن تعریف نشده است درحالی‌که برای اشخاص حقوقی شرایط کاملاً متفاوت است.

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید نماد اختیار فروش تبعی حسیر به‌صورت حسیرتبعی ۹۷۰۸ می‌باشد.

حال در قالب فرایند عملیاتی و با فرض اینکه در حال حاضر در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۹۶ (تاریخی که اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی حسیر منتشر شد) هستیم گام‌به‌گام برای شما توضیح می‌دهیم که چه وضعیتی برای شما ایجاد می‌شود.

حال فرض می‌کنیم که شما تمایل به خرید ۱۰۰ هزار اوراق اختیار هستید، درنتیجه بر اساس سازوکار تعریف‌شده شما می‌بایست در سبد خود تعداد ۱۰۰ هزار از سهم حسیر را داشته باشید؛ بنابراین شما در تاریخ ۲۴ آبان تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر را در مبلغ ۲۸۳۰ ریال می‌خرید. درنتیجه سرمایه شما در سهام حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال است. حال در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۹۶ اعلام می‌گردد که بابت خرید هر ورقه اختیار فروش تبعی حسیر بایستی مبلغ ۵۰ ریال پرداخت گردد؛ بنابراین شما باید بابت خرید ۱۰۰ هزار عدد از این اوراق مبلغ ۵ میلیون ریال پرداخت نمایید. تا به اینجا در سبد سهام شما تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال و ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی حسیر موجود می‌باشد. بنا بر قانون، شما تا تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۷ نمی‌توانید هیچ‌کدام از این دو ورقه بهادار را معامله نمایید.

حال فرض نمایید به تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ می‌رسیم. در این تاریخ شما بایستی بر اساس تحلیلی که از سهام حسیر دارید در مورد اعمال اوراق اختیار یا عدم اعمال آن تصمیم‌گیری کنید. در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ شما می‌بینید که قیمت حسیر در بازه ۲۵۵ تا ۲۷۰ تومان نوسان دارد. درنتیجه تصمیم می‌گیرید که به کارگزار خود دستور اعمال اوراق اختیار را می‌دهید. درنتیجه کارگزار درخواست شما را در کنار درخواست سایر مشتریان برای سازمان ارسال می‌کند. سازمان اگر در تاریخ ۲۳ آبان قیمت سهم حسیر برابر یا بیشتر از ۳۶۰۰ ریال باشد اوراق را اعمال نمی‌کند ولی اگر قیمت سهم کمتر از ۳۶۰۰ ریال بود ۱۰۰ هزار سهم حسیر را برای شما به قیمت ۳۶۰۰ ریال به ازای هر سهم به سهامدار عمده می‌فروشد.

در مثال ما چون سهم حسیر در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۷ برابر ۲۸۸۳ ریال است اوراق اختیار سهامداران درخواست‌کننده اعمال خواهد شد؛ بنابراین سود شما از خرید این اوراق با توجه به مفروضات بالا به شرح ذیل می‌باشد (در محاسبات کارمزد و مالیات در نظر گرفته نشده است):

خرید ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت ۲۸۳۰ ریال: ۲۸۳ میلیون ریال

خرید ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی به قیمت ۵۰ ریال به ازای هر ورقه: ۵ میلیون ریال

فروش ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت اعمال ۳۶۰۰ ریال ناشی از اعمال اوراق اختیار: ۳۶۰ میلیون ریال

سود شما از این معامله (ارقام به میلیون ریال):

سود معاملاتی: میلیون ریال ۷۲ = ۵ – ۲۸۳ – ۳۶۰

بنابراین بازدهی شما ۲۵ درصد است.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:

این اوراق از نوع اختیار فروش اروپایی می‌باشند یعنی تنها می‌توان در تاریخ سررسید آن را اعمال کرد.

این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند و تنها در یک مرحله در زمان عرضه توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

درصد سود و زیان شما با توجه به نوسانات قیمتی سهام تا تاریخ سررسید و اینکه شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید متفاوت است.

توجه فرمایید که طبق قانون حتی درصورتی‌که شما درخواست اعمال اوراق را به کارگزار بدهید درصورتی‌که قیمت روز سهام پایه در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال نباشد اوراق سررسید شده اعمال نخواهند شد.

توجه فرمایید ازآنجایی‌که اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله مجدد را ندارند درنتیجه سهام پایه موضوع این اوراق نیز تا زمان پایان معاملات قابلیت معامله را از دست می‌دهند و حتماً بایستی به این موضوع توجه فرمایید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی ، نوعی قرارداد اختیار معامله است. پیش از آن که مفهوم اوراق اختیار فروش تبعی را شرح دهیم، شما را با مفهوم قرارداد اختیار معامله آشنا می سازیم. قرارداد اختیار معامله، معادل عبارت لاتین «put option» می باشد. در واقع قراردادی بین خریدار و فروشنده است که به موجب آن خریدار، حق خرید یا فروش دارایی را (در یک قیمت معین) خریداری می کند.

در این قرارداد، مانند تمام قراردادها هر کدام از طرفین به طرف مقابل خود امتیازی واگذار و در مقابل امتیازی دریافت می نماید. مبلغی که خریدار بابت خرید اختیار معامله می پردازد، همان حق شرط است. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر خود را (در یک قیمت معین) به خریدار می دهد. اگر اختیار معامله بابت خرید سهام باشد به آن اختیار خرید می گویند. در صورتی که بابت فروش سهام باشد به آن اختیار فروش گفته می شود. به قیمت معینی هم که سهم در آن قیمت خریداری یا فروخته می‌شود، قیمت اعمال یا قیمت توافق می گویند.

قرارداد اختیار معامله، تاریخ مشخصی دارد. حق خرید یا فروش دارایی (در یک قیمت معین) تنها در همان زمان از پیش تعیین شده امکان پذیر می باشد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

طرح انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در مورخ 1391/05/16 با عنوان عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته ‌شده در شورای عالی بورس تهران به تصویب رسید.

بازار بورس، بازاری یک طرفه است. سود و منفعت سرمایه گذاران در آن وابسته به قیمت رشد سهام است. چنانچه قیمت سهامی به شدت کاهش یابد، سهامداران از آن سهم فاصله می گیرند. در چنین وضعیتی، شرکت برای حفظ ارزش سهام خود و حمایت از سهامداران اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید.

سهامدار راهبردی(عمده) با توجه به پیش بینی که نسبت به سهام شرکت دارد، این اوراق را منتشر می کند.

شرکت منتشر کننده به خریدار اوراق اختیار فروش تبعی این اطمینان را می دهد که در تاریخ مشخصی سهام وی را (با مبلغی که از پیش تعیین شده است) خریداری می نماید. خرید سهام توسط شرکت تضمینی است. حتی در شرایطی که قیمت سهام به شدت کاهش یابد، شرکت سهام را به قیمت توافقی خریداری می نماید.

خرید اوراق اختیار فروش تبعی حداقل بازدهی را نصیب سهامدار می کند. علاوه بر این، ریسک سرمایه گذاری وی را نیز کاهش می دهد. بنابراین با خرید این اوراق سهام شما به نحوی بیمه خواهد شد.

برای درک بهتر به این مثال توجه کنید:

به عنوان مثال، شما 2000 سهم از سهام شرکت الف را به قیمت 2900 تومان خریداری کرده اید. با بررسی شرایط، احتمال می دهید که قیمت سهام شرکت کاهش پیدا کند. در چنین شرایطی، شرکت برای حمایت از سهام و سهامداران خود اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می نماید. شرکت به سهامداران این اطمینان را می دهد که پس از شش ماه (تاریخ اعمال) سهام آن ها را به مبلغ 3000 تومان (قیمت اعمال) خریداری می کند.

در صورتی که به تعداد سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نمایید، حکم بیمه نامه سهم شما را خواهد داشت.

سررسید اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که گفتیم در قرارداد اختیار معامله، قیمت و تاریخ مشخص می شود. در تاریخ اعمال اوراق، قیمت سهام شرکت ممکن است از قیمت اعمال کمتر، بیشتر یا مساوی با آن باشد. هر یک از این شرایط را جداگانه بررسی می کنیم.

1- شرکت، سهم را به قیمت 3000 تومان خریداری می کند.

2- شرکت، مبلغ حاصل از اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار را به حساب شما واریز می نماید.

(اختلاف قیمت اعمال با قیمت سهام در بازار در این مثال 500 = 2500 - 3000)

قیمت سهام در بازار > قیمت اعمال: شرایطی است که سهم شما در بازار مبلغی بالاتر از 3000 تومان (قیمت اعمال) می باشد. در این صورت، قطعاً شما حاضر به اعمال اوراق تبعی و فروش سهم به قیمت 3000 تومان نخواهید بود.

در چنین وضعیتی، اوراق اختیار فروش شما باطل خواهد شد. این کار (خرید اوراق اختیار فروش تبعی) مانند بیمه کردن خودرو می باشد. شما حق بیمه را پرداخت می کنید و تا زمانی که حادثه ای رخ ندهد از آن استفاده نمی کنید.

قیمت سهام در بازار = قیمت اعمال : شرایطی است که قیمت سهم در بازار برابر با قیمت اعمال و یا تفاوت ناچیزی با آن داشته باشد. در این حالت، به احتمال زیاد شاهد عرضه سنگین سهم خواهیم بود.

نمونه اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی

اطلاعیه بالا مربوط به شرکت ذوب آهن اصفهان است. تاریخ اعمال یا سررسید آن مصادف با 1399/12/24 می باشد. قیمت اعمال 733 تومان است. طبق این اطلاعیه، شرکت تضمین می دهد پس از شش ماه، سهام را از سهامداری که اوراق اختیار فروش آن را خریداری کرده به قیمت 733 تومان خریداری کند.

مشخصات اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که در نمونه اطلاعیه فوق قابل مشاهده است، این فرم شامل اطلاعات زیر می باشد:

• دارایی پایه: سهمی که اوراق تبعی مبتنی بر آن است.
• عرضه کننده: شرکت منتشر کننده اوراق تبعی است.
• کل حجم عرضه: کل اوراق اختیار فروشی که تا پایان دوره معاملاتی عرضه خواهد شد.
• سقف خرید: شامل محدودیت های خرید برای هر کد معاملاتی (حقیقی یا حقوقی) است.
• قیمت اعمال: قیمتی است که عرضه کننده تعهد می دهد سهم را در تاریخ مقرر به آن قیمت خریداری کند.
• دوره معاملاتی: شامل اولین روز معاملاتی اوراق تبعی تا آخرین روز آن می باشد.
• سررسید: تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش است.

مزایا و محدودیت های اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی مزایا و محدودیت هایی دارد. در جدول زیر مزایا و محدودیت های آن را به شما معرفی می کنیم:

مزایامحدودیت هاسهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند نداشتن بازار ثانویه افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خردالزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق حداقل بازدهی ۲۰ درصدیپایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

قوانین مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی

پیش از خرید اوراق تبعی لازم است از دستورالعمل و قوانین مربوط به آن آگاهی کامل داشته باشید. مهم ترین قوانین اوراق اختیار فروش تبعی شامل موارد زیر است:

1. تا سررسید اوراق امکان فروش آن وجود ندارد. به عبارتی این اوراق بازار ثانویه ندارند.
2. تنها سهامدار شرکت می تواند اوراق اختیار فروش تبعی آن را خریداری نماید.
3. اوراق تبعی تنها به تعداد سهام اعتبار دارند. در صورتی که شما بیشتر از سهام خود، اختیار فروش را بخرید یا قبل از تاریخ اعمال بخشی از سهامتان را بفروشید، مازاد اوراق تبعی آن باطل خواهد شد و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
4. چنانچه قصد اعمال اختیار فروش را داشته باشید، باید در تاریخ سررسید به کارگزار خود اعلام کنید. در صورتی که پیش از اتمام مهلت اوراق درخواست خود را مطرح نکنید، اوراق باطل شده و مبلغی به شما برگشت داده نمی شود.
5. در صورتی که در تاریخ اعمال، قیمت سهام در بازار بیشتر یا مساوی با قیمت اعمال باشد، اوراق به صورت خودکار باطل خواهند شد.
6. پس از اعمال اوراق اختیار فروش، چنانچه عرضه کننده در پرداخت حقوق مشتری تاخیر نماید، توسط سازمان بورس جریمه خواهد شد.
7. درخواست اعمال اوراق پس از ارسال کارگزاری به سپرده گذاری مرکزی، قابل لغو یا ویرایش نمی باشد.

لیست نمادهای دارای اوراق تبعی

در جدول زیر لیست شرکت هایی که تا مورخ 1399/06/27 اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده اند، آورده ایم.

مزایا	محدودیت ها
سهامداران عمده ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت می کنند	نداشتن بازار ثانویه
افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار	وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
مدیریت و کاهش ریسک برای سهامداران خرد	الزام به داشتن سهام پایه برای خرید این اوراق
حداقل بازدهی ۲۰ درصدی	پایان یافتن تعهد عرضه کننده پس از تاریخ اعمال

همانطور که در جدول بالا مشاهده می کنید، نماد اوراق اختیار فروش تبعی معمولاً متشکل از حرف «ه» به همراه قسمتی از نماد سهام پایه و تاریخ سررسید اوراق است.

به عنوان مثال، نماد اوراق تبعی شرکت سرمایه گذاری غدیر تشکیل شده از: ه + غدیر + 912 (9 برگرفته از سال 1399 و 12 برگرفته از اسفند ماه می‌باشد) = هغدیر 912

دریافت اطلاعات مربوط به اوراق تبعی شرکت ها

در سایت بورس اوراق بهادار تهران، می توانید کلیه اطلاعات مربوط به شرکت هایی که اوراق تبعی منتشر کرده اند را مشاهده نمایید.

برای ورود به صفحه مربوط به اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار کلیک کنید.

این صفحه اطلاعاتی نظیر: نام و نماد اوراق، قیمت اعمال اوراق، تاریخ شروع و پایان دوره معاملاتی و تاریخ اعمال اوراق را در اختیار شما می گذارد.

اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضا و همچنین بیشترین کاهش و افزایش قیمت اوراق تبعی در سایت بورس اوراق بهادار قابل مشاهده می باشد.

با مراجعه به قسمت انتهای صفحه و انتخاب گزینه «تبعی» می توانید هر یک از اطلاعات مربوط به عرضه، تقاضا، بیشترین کاهش و افزایش قیمت را مشاهده نمایید.

محاسبه بازدهی خرید اوراق اختیار فروش تبعی

در صورتی که اوراق اختیار فروش با قیمت مناسبی خریداری نشوند، منفعتی نخواهند داشت. بنابراین از خرید این اوراق بدون توجه به قیمت آن ها خودداری نمایید تا متضرر نشوید. این موضوع را با ذکر مثالی شرح می دهیم:

به عنوان مثال، ما قصد خرید ۲۰۰۰ سهم از اوراق تبعی شرکت الف را داریم. در این صورت لازم است حداقل تعداد ۲۰۰۰ سهم از سهام پایه شرکت الف را در پرتفوی خود داشته باشیم.

تعداد اوراق تبعی خریداری‌ شده: 2000

قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید: 375 تومان

قیمت خرید نماد الف: 362 تومان

قیمت خرید اختیار فروش نماد الف: 27 تومان

برای محاسبه بازدهی اوراق اختیار فروش تبعی از فرمول زیر استفاده می کنیم:

دریافتی = قیمت اعمال اوراق تبعی در زمان سررسید × اوراق تبعی خریداری شده

پرداختی = هزینه خرید سهام پایه + هزینه خرید اوراق تبعی

محاسبه بازدهی اوراق در مثال فوق :

دریافتی = 750000 تومان= 2000 × 375 تومان

پرداختی = 780903تومان= 54216 + 726687 تومان

در چنین شرایطی، خرید اوراق اختیار فروش شرکت الف نه تنها سودی نصیب سهامدار نمی کند، بلکه زیان 4/12% - نیز به همراه خواهد داشت.

چه زمانی اوراق اختیار فروش تبعی برای ما بازدهی مطلوب خواهد داشت؟

هر زمان که اوراق تبعی را در قیمت مناسب خریداری کنیم، می توانیم از آن انتظار بازدهی مطلوب داشته باشیم.

برای محاسبه قیمت مناسب خرید اوراق، کافیست بازده مورد انتظار خود را در فرمول بالا جایگذاری نماییم.

هزینه خرید اوراق تبعی + 688546 تومان = 694444

هزینه خرید اوراق تبعی = 5898 تومان

پس برای رسیدن به بازدهی 8% لازم است هر ورقه اختیار فروش تبعی را به مبلغ 29 ریال خریداری نماییم.

توصیه نویسنده به سهامداران

قبل از سرمایه گذاری در هر بازار یا صنعتی سعی کنید، ریسک سرمایه گذاری خود را به حداقل برسانید. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی از جمله ابزارهایی است که به شما امکان کاهش ریسک را می دهد.

سهامدارن با استفاده از این ابزار می توانند سرمایه خود را بیمه کنند. نکته فروش اوراق اختیار فروش حائز اهمیت این است که قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی ، با دستورالعمل معاملات آن آشنا شوید و از مناسب بودن قیمت آن اطمینان حاصل نمایید، در غیر اینصورت بی گدار به آب زده اید!

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش اوراق اختیار فروش فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در فروش اوراق اختیار فروش تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم فروش اوراق اختیار فروش تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.

همه چیز درباره اوراق اختیار تبعی و فرایند اعمال آن

در حال حاضر با توجه به افزایش تورم در جامعه، شاهد سرمایه‌گذاری افراد در بخش‌های مختلف با هدف حفظ ارزش دارایی، افزایش ثروت و قدرت خرید هستیم اما بدون تردید همه بازارهای سرمایه‌گذاری با ریسک همراه هستند.

• اختیار فروش تبعی چیست؟
• فرم اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی، شامل چه مواردی است؟
• فرایند اعمال اوراق تبعی
• نکات تکمیلی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی
• جمع‌بندی

بازار بورس هم از این قاعده مستثنی نیست و دائما در حال نوسان است؛ از این‌رو سرمایه‌گذاران تمایل دارند تا با حداقل میزان ریسک، بازدهی مناسبی را به دست آورند که در این میان خرید اوراق اختیار تبعی از روش‌های موثر برای جلوگیری از ضرر و زیان سنگین به حساب می‌آید.

در حقیقت اختیار تبعی به اوراقی اطلاق می‌شود که می‌توان با استفاده از آن، سهام را بیمه کرد. چنانچه از فعالان بازار سرمایه (بورس) هستید و به سود معقول از سهام با کمترین میزان ریسک تمایل دارید، توصیه می‌کنیم مطالعه این مطلب را از دست ندهید تا اطلاعات کامل و جامعی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان ابزاری برای بیمه سهام در اختیارتان قرار دهیم.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی نوعی قرارداد است که بر اساس آن، خریدار قرارداد حق (نه الزام، اجبار و تعهد) دارد تا مقدار معینی از دارایی ذکر شده در قرارداد را با قیمت مشخص در زمان معین بفروشد. به عبارت ساده‌تر اوراق اختیار فروش نوعی طرح بیمه سهام است که توسط شرکت‌های فعال در بورس به فروش می‌رسد و بر اساس آن فروشنده (شرکت منتشر کننده) متعهد می‌شود تا تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخص (قیمت اعمال) در زمان معین (تاریخ اعمال) از سهامدار خریداری کند.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی پیش از فروش این اوراق باید اطلاعیه عرضه جهت اعلام عمومی ویژگی‌های آن را منتشر کنند تا سهامداران بتوانند این اطلاعیه را قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی هر نماد مطالعه کنند. به طور کلی اوراق اختیار فروش تبعی با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس، اطمینان بخشی به سهامداران در قبال ارزندگی سهم و حفظ منابع سرمایه‌گذاران منتشر می‌شوند؛ از این‌رو سهامداران می‌توانند با خرید این اوراق، سهم مورد نظر خود را در برابر کاهش قیمت بیمه و از ضرر و زیان سنگین جلوگیری کنند.

فرم اطلاعیه عرضه اوراق اختیار تبعی، شامل چه مواردی است؟

فرم اطلاعیه عرضه حداقل یک روز کاری قبل از عرضه سهام توسط سازمان بورس برای ارائه اطلاعات تکمیلی به سرمایه‌گذاران منتشر می‌شود. فرم اطلاعیه شامل موارد زیر است:

• سهم پایه (سهمی که اوراق تبعی مبتنی بر آن است.)
• نام عرضه‌کننده و کارگزار عرضه‌کننده (عرضه‌کننده‌ای که پس از اخذ مجوز با شرایط معین به عرضه اوراق اقدام می‌کند.)
• قیمت و تاریخ اعمال ( قیمتی که عرضه‌کننده متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را بر اساس شرایط این دستورالعمل در تاریخ معین تسویه کند.)
• کل حجم عرضه (سقف اوراق که از سوی عرضه‌‌کننده طی دوره معاملاتی عرضه می‌شود.)
• دوره معاملاتی (فاصله بین اولین روز و آخرین روز معاملاتی اوراق که در اطلاعیه عرضه ذکر شده است.)
• سررسید (آخرین روز دوره معاملاتی که پس از پایان جلسه معاملاتی آن روز، اوراق اختیار تبعی قابلیت اعمال دارد.)

فرایند اعمال اوراق تبعی

حال پس از انتشار اطلاعیه اوراق اختیار فروش تبعی توسط سازمان بورس و بهادار کشور، نوبت به اعمال آن می‌رسد. فرایند و شرایط اعمال اوراق اختیار فروش به شرح زیر خواهد بود:

• چنانچه قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، اوراق اختیار تبعی قابل اعمال نخواهد بود.
• چنانچه قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال از قیمت اعمال کمتر باشد، اوراق اختیار فروش منوط به ارائه درخواست اعمال از سوی سهامدار و از طریق کارگزار وی به بورس حداکثر تا ساعت 13 آن روز اعمال می‌شود. لازم به ذکر است که کارگزاران، می‌توانند درخواست اعمال را 10 روز قبل از تاریخ اعمال از مشتریان دریافت کرده و در روز اعمال به بورس ارائه دهند.
• چنانچه درخواست اعمال اوراق طی مهلت مقرر به بورس ارائه گردد، باید انتقال سهم به قیمت اعمال از دارنده اوراق اختیار تبعی به عرضه‌کننده آن انجام شود. همچنین پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه باید به دارنده اوراق اختیار به صورت نقدی یا واگذاری سهم پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق صورت پذیرد.

نکات تکمیلی در ارتباط با اوراق اختیار فروش تبعی

فعالان بازار سرمایه که به دنبال بیمه کردن سهام خود هستند و می‌خواهند حداقل بازدهی را به صورت کم ریسک تجربه کنند، باید پیش از خرید اوراق اختیار فروش تبعی در ارتباط با آن اطلاعات کسب کنند؛ زیرا اگر اوراق اختیار تبعی به صورت صحیح خریداری شود، می‌تواند سرمایه را بیمه کند اما خرید اشتباه آن‌ها سبب نابودی سرمایه خواهد شد. برخی از نکات تکمیلی در ارتباط با این اوراق به شرح زیر هستند:

• اوراق تبعی قابلیت معامله مجدد نداشته و تنها یکبار در زمان عرضه معامله می‌شوند.
• امکان خرید اوراق بیش از تعداد سهام پایه در اختیار سهامدار وجود ندارد. (حداکثر معادل دارایی سهامدار در سهم پایه)
• در صورت بیشتر شدن اوراق تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز، اوراق اختیار مازاد باطل شده و عرضه‌‌کننده تعهدی نخواهد داشت.
• مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نیست.
• هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد اوراقی است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص خواهد شد.
• خریداران اوراق تبعی تنها در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود هستند و پس از گذشت این تاریخ، اوراق تبعی اعمال نشده تلقی شده و عرضه‌کننده تعهدی نخواهد داشت.
• اوراق تبعی تنها در تاریخ سررسید قابل تسویه هستند.
• اوراق تبعی به هر قیمتی ارزش خرید ندارند؛ بنابراین افراد باید با توجه به بازده مورد انتظار خود به خرید آن‌ها اقدام کنند.

جمع‌بندی

افراد فعال در بازار سرمایه (بورس) با توجه به نوسانات همیشگی بازار، همواره به دنبال راهکاری برای بازدهی مورد انتظار با کمترین میزان ریسک هستند. در این میان خرید اوراق اختیار فروش تبعی از جمله روش‌های موثر برای جلوگیری از ضرر و زیان سنگین در بازار مطرح می‌شود که در آن فروشنده یا شرکت عرضه‌کننده متعهد خواهد شد تا تعداد مشخصی از سهام را به قیمت معین (قیمت اعمال) در زمان مشخص (تاریخ اعمال) از سهامدار خریداری کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق اختیار تبعی، سهام خود را در برابر نوسانات شدید بازار بیمه می‌کند.

این مطلب رپرتاژ آگهی می باشد و توسط تحریریه اقتصاد آنلاین تهیه نشده است.