تعریف اختیار معامله

قرارداد آپشن یا اختیار معامله

اختیار معامله یا آپشن (Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم

از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

فواید اختیار معامله

یکی از فواید مهم اختیار معامله، تطبیق‌پذیری و توانایی آن برای ارتباط برقرار کردن با دارایی‌های سنتی‌ مانند سهام شخصی است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد که موقعیت خود را طبق شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق دهید یا تنظیم کنید. برای مثال می‌توانیم از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم تا ضرر سقوط سهام را کاهش بدهیم یا می‌توانیم از آن برای پیش‌بینی استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌توانیم با استفاده از آن‌ها خیلی محافظه‌کار باشیم؛ بنابراین استفاده از اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان بخشی از استراتژی وسیع‌تر سرمایه‌گذاری توصیف کرد؛ اما این تطبیق‌پذیری عملی هم مشکلات خود را دارد.

اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آن‌ها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند. به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و فروش می‌کنیم، معمولا با جمله‌ای مثل این مواجه می‌شویم: «اختیارات شامل ریسک‌ها هم می‌شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه‌گذاری کنید». اختیار معامله به گروه بزرگتری از اوراق بهادار به‌نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.

همان‌طور که گفتیم این نوع از اوراق بهادار معمولا ریسک بالایی دارند و همچنین این توانایی را دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، اما این تفکر کمی اغراق‌‌ شده‌ است. معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته یا از آن مشتق شده است. مثل آبمیوه که از میوه مشتق است و سس کچاپ که مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی مشتق است، یعنی ارزش آن‌ها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارند که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند، مثلا پیمان‌های آتی، قرارداد سلف و قراردادهای معاوضه که خود انواع زیادی دارد.

داشتن آگاهی کافی درباره عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آن‌ها استفاده‌ مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید. اگر پایه و اساس قضاوتیِ اختیار معامله برای شما مناسب نیست، اشکالی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت کردن از این سهام استفاده کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید هرگز از اختیار معامله استفاده نکنید، باید بدانید شرکت‌هایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید، چگونه از آن استفاده می‌کنند. حالا چه این استفاده محافظت در برابر ریسک معاملات ارزی باشد، چه مالکیت را به‌صورت اختیار معامله به کارکنان بدهند، خیلی از شرکت‌های چند ملیتی امروزی به نوعی از اختیار معامله استفاده می‌کنند.

قرارداد حق خرید

قرارداد حق خرید ممکن است به‌عنوان ودیعه برای هدفی در آینده در نظر گرفته شود. برای مثال توسعه‌دهنده‌ زمین ممکن است حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در آینده داشته باشد، ولی فقط می‌خواهد در صورتی از این حق استفاده کند که قوانین منطقه‌بندی خاصی تصویب شوند. توسعه‌دهنده می‌تواند حق خرید پارکینگ را به قیمت 250 میلیون تومان از زمین‌دار در هر مقطعی در سه سال آینده خریداری کند. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به رایگان نمی‌دهد و توسعه‌دهنده باید مبلغی بپردازد تا آن حق را به‌دست بیاورد. در مورد اختیار معامله این هزینه اجرت نام دارد و مقدار آن قرارداد اختیار معامله است. در این مثال، اجرت ممکن است ۶ میلیون تومان باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار می‌پردازد. بعد از دو سال قوانین منطقه‌بندی تصویب شده‌اند.

توسعه‌دهنده از اختیار خود استفاده می‌کند و زمین را به قیمت 250 میلیون تومان می‌خرد، حتی اگر ارزش آن در بازار دو برابر شده باشد. در شرایطی دیگر قانون منطقه‌بندی تا چهار سال بعد تصویب نشده است، یک سال بعد از انقضای قرارداد اختیار معامله؛ حالا توسعه‌دهنده باید قیمت بازار را بپردازد. در هر صورت زمین‌دار 6 میلیون تومان را نگه می‌دارد.

قرارداد حق فروش

اما قراردادهای حق فروش را می‌توان به‌عنوان بیمه در نظر گرفت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار زیادی سهام مرغوب دارد و نگران است که در دو سال آینده رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او می‌خواهد اطمینان داشته باشد که اگر سهام بازار سقوط کند، سهام او بیشتر از ۱۰ درصد ارزش خود را از دست نمی‌دهد. اگر سهام S&P 500 در حال حاضر با ارزش ۲۵۰۰ دلار خرید و فروش می‌شود، او می‌تواند قرارداد حق فروش را خریداری کند که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت ۲۲۵۰ دلار بفروشد. اگر ظرف ۶ ماه بازار ۲۰ درصد سقوط کند، این فرد با ۵۰۰ سهم توانسته است ۲۵۰ امتیاز به‌دست بیاورد؛ چون شاخصی که دو هزار دلار قیمت داشته را با قیمت دو هزار و 250 دلار فروخته است.

ضرر کلی آن با توجه به قرارداد حق خرید ۱۰ درصد بوده است. در واقع حتی اگر بازار به صفر برسد، او فقط همان ۱۰ درصد را ضرر می‌کند. خلاصه اینکه خریدن اختیار معامله هزینه‌هایی را در بر دارد(اجرت آن) و اگر بازار در طول این دوره سقوط نکند، اجرت آن از بین می‌رود. این مثال‌ها چندین نکته‌ی مهم را نشان می‌دهند. اول اینکه وقتی اختیار معامله را خریداری می‌کنید، این حق را دارید که با آن کاری انجام دهید، ولی اجباری در کار نیست. همیشه این امکان را دارید که اجازه بدهید تاریخ انقضا رد شود، در این‌صورت اختیار معامله بی‌ارزش می‌شود، اما اگر این اتفاق بیفتد شما ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهید؛ این در واقع همان مبلغی است که برای اجرت اختیار معامله پرداخت کرده‌اید. دوم اینکه اختیار معامله فقط یک قرارداد است که به دارایی مربوطه مربوط می‌شود. به همین دلیل این اختیار از نوع مشتقات است. در این آموزش، دارایی‌های مربوطه معمولا سهام یا شاخص سهام هستند، ولی اختیار معامله همیشه در مورد همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی مانند اوراق بهادار، ارز، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگر معامله می‌شوند.

معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد. قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد. فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد، چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید؛ خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار( (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده( (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش(خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است؛ اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش(فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.

قرارداد اختیار معامله (option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله (option contract) چیست؟

از زمانی که انسان‌ها دادوستد و معامله را یاد گرفتند مفاهیم جدیدی به فرهنگ لغت‌شان نیز اضافه شد که مخصوص حوزه تجارت بود. در ابتدا افراد فقط با صحبت‌کردن معامله می‌کردند و هیچ قراردادی در بین نبود تا در آن چیزی ذکر شود؛ اما رفته رفته با پیچیده‌تر شدن جوامع، مهاجرت‌های استانی و… که سبب تلفیق فرهنگ‌ها با هم شد، افراد زیادی در معاملات شروع به کلاهبرداری کردند.

نوشتن قرارداد در همین دوران بود که بسیار احساس می‌شد تا به موجب آن میزان این کلاهبرداری ها و شیادی‌ها کاهش پیدا کند. در این مقاله از سرمایه سازی قصد داریم شما را با قرارداد اختیار معامله و اهمیت استفاده آن در دادوستدهای مختلف آشنا کنیم س همراه ما باشید.

همه چیز درباره قرارداد اختیار معامله

عبارت “قرارداد اختیار معامله” در نگاه اول بسیار نامفهوم به نظر می‌رسد اما اگر اندکی بیشتر به آن توجه کنیم و آن را به سه کلمه جدا از هم تبدیل کنیم متوجه می‌شویم که آن‌چنان هم که نشان می‌داد ثقیل و سنگین نیست.

به طور کلی برای تعریف قرارداد می‌توان گفت: به پیمان و قراری که بین دو یا چند نفر بسته می‌شود قرارداد می‌گویند. معنای واژه اختیار نیز یعنی دادن حق به کسی برای انجام کاری. پس قرارداد اختیار معامله در واقع پیمانی است که بین دو نفر یا دو گروه که تحت عنوان خریدار و فروشنده شناخته می‌شوند بسته می‌شود.

به موجب این قرارداد فرد خریدار یا فروشنده می‌تواند حق فروش یا خرید قسمت مشخص شده‎ای از آن سهام یا دارایی را داشته باشد؛ اما ویژگی که این نوع قرارداد دارد و آن را از قراردادهای معمولی متمایز می‌کند چیز دیگری است و آن هم اجرای آن در زمان آینده است نه در زمان بستن قرارداد.

نحوه اجرای قرارداد اختیار معامله

در قرارداد اختیار معامله، قرارداد منعقد می‌شود اما کالا، ارز، امتیاز و هر چیزی را که خریداری کرده یا فروخته اند در یک تاریخ مشخص در آینده به دست می‌آورند و پول آن را پرداخت می‌کنند، اما خریدار یا فروشنده بایستی در هنگام عقد قرارداد مبلغی از کل مبلغ مورد نیاز برای سهام را بپردازد.

اگر در آینده و زمانی که مربوط به اجرای قرارداد است خریدار از خرید خود پشیمان شود و دیگر تمایلی به اجرای قرارداد نداشته باشد امکان فسخ معامله را دارد؛ اما پولی که به‌عنوان بیعانه پرداخت کرده است را از دست می‌دهد. در این‌جا ممکن است فروشنده هم از فروش خود پشیمان شود اما اگر خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد فروشنده ناچار است تا قرارداد را تمام و کمال اجرا کند.

موارد مطرح شده مربوط به قرارداد اختیار خرید بودند، قرارداد دیگری به نام قرارداد اختیار فروش نیز وجود دارد که همین حق و حقوق معامله برای فروشنده محفوظ است. در ادامه توضیحات بیشتری را در خصوص این نوع از قراردادها ارائه می‌دهیم.

اصول قرارداد اختیار معامله

هر قرارداد اختیار معامله‌ای دارای 4 اصل مهم و بنیادی است که رعایت‌کردن آن‌ها به انجام هرچه بهتر این نوع از قراردادها کمک می‌کند.

1-تعیین نوع اختیار معامله اهمیت بسیار زیادی دارد.

2-زمان اجرای قرارداد اختیار معامله کاملا واضح و شفاف باشد.

3-قیمت مشخص شده برای خرید یا فروش کاملا واضح و شفاف باشد.

4-قیمت اختیار معامله که در واقع همان بیعانه‌ای است که خریدار می‌پردازد هم کاملا واضح و شفاف مشخص شود.

با معلوم بودن این 4 مولفه می‌توانید مطمئن باشید که قرارداد اختیار معامله‌تان بسیار به‌صورت شفاف تنظیم شده است و به هیچ وجه از بابت ساختار قرارداد امکان لطمه یا صدمه دیدن را ندارید.

چرا باید از قرارداد اختیار معامله استفاده کنیم؟

دنیای تجارت، دنیای بسیار ریسک‌پذیر و پر از نوسات صعودی و نزولی است. قرارداد اختیار معامله دقیقا به دلیل همین نوسانات و غیرقابل پیش‌بینی بودن بازار به وجود آمده است. آیا شما می‌دانید که قیمت سهام X دو ماه آینده در چه حال است؟

بر طبق تحلیل‌های آماری، تجزیه و تحلیل داده ها هزاران روش دیگر به این نتیجه رسیده‌اید که این سهام در 2 ماه آینده به دو برابر قیمت کنونی خودش می‌رسد، اما نمی‌توانید ریسک کنید و تمام سرمایه خودتان را در این راه بگذارید؛ پس بهترین کار آن است که از قرارداد اختیار معامله استفاده کنید.

شاید بیعانه یا اختیار معامله‌ای که پرداخت می‌کنید یک صدم مبلغ و ارزش کل سهام باشد اما با این کار می‌توانید بعد از گذشت دو ماه و زمانی که واقعا آن سهام به سودآوری رسید آن را خریداری کنید؛ در صورتی هم که سهام هیچ سودآوری نداشت و حتی ضرر کرد دیگر تمام سرمایه‌تان را از دست نداده‌اید و همان مبلغ اختیار معامله از دست‌تان خارج شده است.

انواع قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام برای معاملات خاصی کاربرد دارند.

در قرارداد اختیار خرید، آن کسی که حق‌وحقوق بیشتری دارد و مانور بیشتری می‌تواند بدهد فرد خریدار است. یعنی خریدار می‌تواند در زمان تعیین شده سهام مورد نظرش را خریداری کند یا نکند.

قرارداد اختیار فروش هم قوانین مشابهی با قرارداد اختیار خرید دارد، با این تفاوت که در این نوع از قرارداد اختیار انجام یا عدم انجام معامله به دست فرد خریدار نیست، بلکه توسط فرد فروشنده تعیین می‌شود.

روش های اعمال اختیار قرارداد

به دلیل آن که چنین روش‌های سرمایه گذاری از غرب آمده است؛ نامی که برای آن‌ها انتخاب شده است نیز بر اساس همین موضوع است. دو نوع روش اعمال اختیار قرارداد داریم که به شرح زیر هستند:

در روش اجرای قرارداد اروپایی که به نظر منطقی‌تر هم می‌آید دو طرف درگیر در معامله بایستی تا زمان سر رسید قرارداد صبر کنند و به هیچ وجه نمی‌توانند قبل از زمان تعیین شده قرارداد را اجرا کنند.

اما روش اجرای قرارداد معامله آمریکایی کمی متفاوت است و در واقع تنش و ریسک بسیار بالاتری را نیز برای افراد به وجود می‌آورد. در این سبک از اجرای معامله هر زمان که فرد مختار در معامله چه فروشنده باشد و چه خریدار باشد احساس کند که می‌تواند سود بیشتری به دست بیاورد می‌تواند قرارداد را اجرا کند. به دلیل همین امتیاز در اعمال قرارداد اختیار آمریکایی، هزینه بیشتری نیز بابت قیمت اختیار معامله و همچنین قیمت نهایی معامله تعیین می‌شود.

مزیت های قرارداد اختیار معامله

برخی از ویژگی ها و نکات مثبت استفاده از قرارداد اختیار معامله به صورت زیر است. همین ویژگ‌ ها هستند که باعث می‌شوند تا یک قرارداد اختیار معامله جذاب به نظر برسد و محبوبیت زیادی را بین معامله‌گران پیدا کند.

1-افزایش زمان

با استفاده از این نوع قرارداد می‌توانید برای خریدن یا فروختن سهام خودتان زمان بخرید و بیشتر فکر کنید که آیا انجام این معامله به سودتان است یا به ضررتان.

2-کاهش ریسک معامله

با استفاده از این روش می‌توانیم تمام پیش‌بینی‌ها و تخمین‌هایی که برای آینده زده‌ایم را با ریسک کمتری به ظهور برسانیم.

3-کسب درآمد

با استفاده از این قرارداد می‌توانید درآمدهای جانبی همچون حق اختیار قرارداد را نیز به دست آورید.

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله که توضیح داده شد یکی از بهترین روش‌های عقد معامله است که در آن چه خریدار و چه فروشنده سود می‌کنند و به آن چه که می‌خواهند دست می‌یابند. مزیت‌های مختلف این روش نیز باعث شده است تا هر روز نسبت به روز گذشته افراد بیشتری باشند که نسبت به انجام این نوع از قرارداد تمایل نشان دهند.

پس اگر شما هم در بازار سرمایه در حال خریدوفروش و دادوستد هستید بهتر است از این نوع قرارداد استفاده کنید و مراقب ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن نیز باشید.

معرفی آتی

قرارداد آتي قراردادي است كه فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين می كنند، بفروشد و در مقابل طرف ديگرقرارداد متعهد می شود آن كالا را با آن مشخصات، خريداري كند در این قراردادها، براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهدمی شوند متناسب با تغيیرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي بورس کالا از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يک از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سر رسيد با هم تسويه كنند

با توجه به اينکه اولين معاملات قراردادهاي آتي در دنيا به صورت استاندارد در بور سهاي کالايي انجام شده است در کشور ما نيزمعاملات اولين قرارداد آتي در بورس کالاي ايران با راه اندازي قرارداد آتي بر روي شمش طلاي يک اونسي که در سال1387مورد پذيرش قرار گرفته بود آغاز شد اما با راه اندازی قراردادهای آتی بر روی سکه طلای بهارآزادی و آغاز معاملات آن هم اکنون تقریبا تمام معاملات آتی بورس کالا به قراردادهای سکه طلای بهارآزادی اختصاص پیدا کرده است که روز به روز نیز بر متقاضیان حضور در این بازار افزوده می شود نگاهی به آمار معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران نشان می هد طی مدتی که از راه اندازی این قراردادها می گذرد، حجم و ارزش این معاملات هر سال نسبت به سال قبل افزایش بسیار چشمگیری راتجربه کرده است

انواع اوراق مشتقه بورس کالا

قراردادهای سلف (Forwards)

قراردادی است که به موجب آن دو طرف متعهد می شوند در یک تاریخ مشخص و قیمت مشخص کالا­یی با کیفیت مشخص را که بر اساس توافق طرفین تعیین خواهد شد را مبادله کنند در این قرارداد هم پیش شرط این است که تفاوت دیدگاه نسبت به قیمت آینده برای خریدار و فروشنده وجود داشته باشد بر اساس قرارداد سلف تمامی مبلغ بایستی قبلاپرداخت و کالا در سررسید تحویل شود بدین ترتیب در معاملات غالبا با پول نقد رد و بدل می شود یا اسنادی که معادل پول نقد به شمار می آیند یکی از دارایی هایی که معامله سلف آن ها بسیار متداول است نفت خام است

قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند

قراردادهای اختیار معامله (Options)

قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است

قراردادهای معاوضه (Swaps)

قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و باشند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد

مزایای قراردادهای مشتقه

امكان خريد و يا فروش استقراضي دارايي

تضمين معاملات توسط اتاق پاياپاي بورس

اصطلاحات قراردادهای مشتقه

وجه تضمین اولیه

سرمایه‌گذارانی که قصد خرید یا فروش قرارداد آتی را دارند ابتدا باید مبلغی را به عنوان ضمانت نزد کارگزار بورس بگذارند که به حساب وجه تضمین معروف است که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود میزان این وجه را بورس تعیین می‌کند، لیکن کارگزاران بورس می‌توانند با توجه به میزان اعتبار مالی سرمایه‌گذار، سطح این وجه تضمین را تغییر دهند هدف اصلی این امر، حداقل کردن ریسک نکول قرارداد است

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

اختیار معامله چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازار‌های مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازارهای مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اما در حقیقت «اختیار معامله» یکی از روش‌های متداولی است که همه ما در زندگیمان بارها آن را به کار برده‌ایم، البته بدون اینکه با اصطلاح یا تعریف آن آشنا باشیم! مثلا هزینه یک پارکینگ خودرو روزی 20 هزار تومان است و شما آن را برای یک ماه اجاره و در همان ابتدا مبلغ 600 هزار تومان بابت 30 روز پرداخت می‌کنید؛ حال اختیار با شماست که کل 30 روز از آن جای پارک استفاده کرده یا فقط نیمی از ماه خودرو خود را در آن پارک کنید.

به هر حال صاحب پارکینگ مبلغی را بابت روزهایی که پارکینگ خالی بوده عودت نخواهد داد و از طرفی طی این 30 روز شما نگرانی بابت پارک خودرو نخواهید داشت و در هر ساعتی از روز می‌توانید خودرو خود را وارد پارکینگ کرده یا از آن خارج کنید. این نوع قرارداد را اصطلاحا «اختیار معامله» می‌گویند.

در ادامه با تعریف اختیار معامله در بازارهای مالی، کاربرد آن و همچنین مزایا و معایب این روش آشنا خواهیم شد.

تعریف اختیار معامله و کاربرد آن

اختیار معامله یا Option یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است و قراردادهای آن به دو نوع: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شوند؛ و همانطور که از نام آنها پیداست اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص، از طرف فروشنده قرارداد به خریدار قرارداد اعطا می‌شود.

حتما می‌دانید که هر قراردادی شامل تعدادی مفاد غیرقابل حذف و همچنین شروطی است که دو طرف برای تضمین سود خود به درج و ثبت آنها می‌پردازند. قراردادهای اختیار معامله هم دارای چهار اصل غیر قابل حذف و دو سبک اروپایی و آمریکایی هستد.

در قرارداد اختیار معامله به سبک اروپایی، طرف خریدار تنها در زمان سررسید می‌تواند از اختیار خود استفاده کند، اما در قرارداد اختیار معامله آمریکایی، خریدار تا قبل از سررسید، هر زمانی که بخواهد می‌تواند از اختیار خود استفاده ‌کند و در واقع در سبک آمریکایی احتمال کسب سود بیشتر است و محبوبیت بالاتری دارد.

چهار اصل قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:

• نوع اختیار؛ اختیار خرید یا اختیار فروش (Call or Put Options)تعریف اختیار معامله
• زمان سررسید؛ مدت زمانی که طی آن فرد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند. (Expiration Date)
• قیمت اعمال؛ قیمتی که در قرارداد ذکر و خرید یا فروش با آن قیمت تضمین می‌شود. (Strike Price)
• قیمت خرید اختیار؛ مبلغی که در ابتدای معامله توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود. (Premium)

حال این دو سبک و چهار اصل ذکر شده را با ذکر مثالی توضیح می‌دهیم:

قیمت سهم X در حال حاضر 2000 تومان است و شما 1000 سهم تهیه می‌کنید (یعنی 2 میلیون تومان پرداخت کرده‌اید). پیش‌بینی می‌شود که طی 6 ماه آینده قیمت آن تا 4000 هزار تومان رشد کند، اما اطمینانی در اینباره وجود ندارد.

حال تعریف اختیار معامله یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش همان سهام (با سررسید 6 ماه دیگر و قیمت تضمینی 4000 تومان) منتشر می‌شود. هر برگ این قرارداد شامل 1000 سهم است و شما بابت خرید آن 100هزار تومان پرداخت کرده‌اید.

به عبارتی شما 100 هزار تومان پرداخت و در ازای آن یک قرارداد از شخصی دریافت می‌کنید که طی آن، فروشنده تضمین می‌کند 6 ماه دیگر سهم X را با قیمت 4000 تومان از شما بخرد، حال ممکن است در آن زمان قیمت سهم در بازار بیشتر یا کمتر از 4000 تومان باشد. در هر حال فرقی نمی‌کند، چون طی قرارداد شخص ملزم به پرداخت 4000 تومان بابت هر سهم است.

اما در این مرحله اختیار با شماست، اگر در 6 ماه آینده قیمت تا بیش از 4000 تومان رشد کند (مثلا 4200 تومان)، در این صورت شما با فروش سهام با قیمت 4000 تومان به آن فرد متضرر خواهید شد، پس از اختیار خود صرف نظر میکنید و به عبارتی قرارداد باطل خواهد شد. در این حالت 100 هزار تومانی که بابت قرارداد پرداخت کرده‌اید از بین می‌رود اما به هر حال می‌توانید 1000 سهمی که داشتید را با قیمت بالاتری در بازار بفروشید.

اما اگر پس از 6 ماه قیمت سهم در بازار کمتر از 4000 تومان باشد (مثلا 3700 تومان)، شما می‌توانید از اختیار خود استفاده کنید و سهامتان را با قیمت 4000 تومان به فرد مذکور بفروشید؛ در این سناریو شما سود قابل توجهی خواهید می‌برید و طرف دیگر قرارداد متضرر می‌شود.

در این مثال اگر در قرارداد ذکر شود که امکان فروش تنها پس از 6 ماه ممکن است و در این مدت هرچه‌قدر سهام نوسان داشته باشد، دارنده قرارداد اختیاری در استفاده از حق خود ندارد و تنها می‌تواند در زمان سررسید آن را بفروشد، سبک قرارداد اروپایی است.

اما اگر قرارداد فاقد چنین شرطی باشد و دارنده آن طی 6 ماه هر زمانی که حس کند سهمش به بالاترین قیمت ممکن رسیده است بتواند سهام خود را بفروشد، سبک اختیار معامله آمریکایی است. با این وجود احتمالا متوجه دلیل محبوبیت سبک آمریکایی شده‌اید.

در مثال بالا، «نوع اختیار» Put Option یا اختیار فروش است؛ «زمان سررسید» 6 ماه تعیین شده، «قیمت اعمال» 4000 تومان و «قیمت خرید اختیار» 100 هزار تومان است. دقت کنید قیمت خرید اختیار چیزی شبیه مبلغی است که برای عقد قرارداد پرداخت می‌شود. حال اگر سبک قرارداد اروپایی باشد این مبلغ پایین‌تر و اگر سبک آمریکایی باشد قیمت بالاتر خواهد بود.

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله

در قراردادهای اختیار معامله هر دو طرف با هدف کسب سود بیشتر و کاهش ریسک دست به چنین اقدامی می‌زنند؛ یک طرف قرارداد از تاریخ سررسید استفاده کرده و به اصطلاح برای تعریف اختیار معامله خود زمان می‌خرد تا بتواند در بهترین فرصت ممکن سهمش را بفروشد و سود خوبی کسب کند. طرف دیگر معامله که از آینده بازار مطمئن نیست سعی می‌کند با ثبت «قیمت اعمال» پایین‌تر یا بالاتر (بسته به نوع قرارداد)، از طریق «قیمت خرید اختیار» کسب سود کند.

در واقع قرارداد اختیار معامله صرفا به عنوان یک مزیت (option) به خصوص در بازار آتی کالا به حساب می‌آید؛ و شاید تنها مشکل آن را بتوان «امکان ایجاد نوسان در بازار» در نظر گرفت. همانطور که در قبل ذکر شد، در سبک آمریکایی یک طرف قرارداد می‌توانست از نوسان بازار استفاده کند و در بهترین زمان سهامش را بفروشد؛ این کار به خودی‌ خود اشکالی ندارد؛ اما گاهی نوسان‌گیران با ایجاد حباب و قیمت غیرواقعی در بازار سهمشان را با قیمتی بیش از ارزش واقعی‌اش می‌فروشند و پس از بازگشتن قیمت به حد واقعی، طرف دیگر متضرر خواهد شد.

سخن آخر

اگر چه ممکن است شما به عنوان یک سرمایه‌گذار تازه‌وارد با نقدینگی کمتر، جذب این نوع قراردادها شوید و تصور کنید که با پرداخت مبلغ کمی در این لحظه، سود خوبی در آینده کسب خواهید کرد و حتی در صورت متضرر شدن تنها مبلغ «قیمت خرید اختیار» را از دست می‌دهید؛ اما در حقیقت این قراردادها بر پایه پیش‌بینی آینده بازار و توسط تحلیل‌گران حرفه‌ای پدید آمده‌اند و سرمایه‌گذاری در آنها چنان که به نظر می‌آید ساده نخواهد بود.

بهترین زمان برای استفاده از قرارداد اختیار معامله ، وقتی است که شما به درک خوبی از بازار بورس رسیده و همچنین روش‌های تحلیلی را آموخته باشید و بتوانید خودتان بدون تکیه بر شایعات و سیگنال‌ها، آینده سهمی را پیش‌بینی کنید. ما در آگاه اینوست به شما کمک میکنیم گامی مطمئن در جهت مدیریت دارایی های خود بردارید.

برخی از مهمترین تفاوت های اختیار معامله با معاملات سهام

اولین تفاوت که در بازار اختیار معامله نسبت به معاملات سهام وجود دارد تعهد است به این معنا که در این بازار فروشنده متعهد می‌شود در حالی‌که خریدار اختیار متعهد نیست بلکه صاحب اختیار است. برای مثال فروشنده اختیار خرید متعهد به تحویل سکه در تاریخ سررسید بوده و فروشنده اختیار فروش متعهد به پرداخت وجه نقد در روز تحویل است. اما خریداران اختیار معامله مختار هستند که اختیار معامله را بر حسب منافع خود اعمال کنند یا خیر.

2-وجه تضمین در قرارداد

دومین تفاوت بازار اختیار معامله و معاملات سهام، وجه تضمین در قرارداد اختیار معامله است. وجه تضمین در بازار اختیار معامله توسط فروشندگان پرداخت می شود زیرا تنها آن ها هستند که در این قرار متعهد می شوند.

وجه تضمین به چه معناست؟

در قراردادهایی مانند اختیار معامله برای آنکه طرفین قرارداد درآینده از معامله سرباز نزنند، در شرط ضمن عقد، تعهد می‌کنند مبلغی را نزد اتاق پایاپای گذاشته و به تناسب تغییرات قیمت آینده، این مبلغ را تعدیل نمایند. به مبلغی که نزد اتاق پایاپای گذاشته می‌شود، وجه تضمین می گویند.

3-به روز رسانی معاملات

سومین تفاوت بازار اختیار معامله نسبت به معاملات بازار سهام نحوه به روز رسانی حساب خریدار و فروشنده است. در بازار اختیار معامله، پس از پایان جلسه معاملاتی تنها مبلغ خرید اختیار معامله از حساب خریدار به حساب فروشنده واریز می‌شود و دیگر حساب‌ها نسبت به قیمت پایانی (تسویه) بروزرسانی نمی‌شود. تا زمانی که موقعیت‌ها باز هستند هیچ بروزرسانی صورت نمی‌گیرد و تنها وجه تضمین لازم روزانه اعلام می‌شود تا موجودی حساب فروشنده از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم کمتر نشود.

در معاملات سهام به روز رسانی حساب پس از انجام معامله صورت خواهد پذیرفت و با درخواست سرمایه گذار نسبت به واریز مبلغ معامله توسط کارگزار مربوطه اقدام خواهد شد.

4-ریسک در قرارداد

چهارمین تفاوت قرارداد اختیار معامله و معاملات بازار سهام از منظر ریسک است. ریسک در قرارداد اختیار معامله نسبت به معاملات بازار سهام بیشتر است علت آن نیز عدم تعهد یکطرفه در قرارداد اختیار معامله است.

5-کارمزد پرداختی

پنجمین تفاوت میان قرارداد اختیار معامله و معاملات سهام از منظر کارمزد پرداختی توسط طرفین معامله است. میزان کارمزد پرداختی در قرارداد اختیار معامله 160 تومان و این میزان کارمزد در معاملات سهام 1.5 درصد است.

6-حجم ثبت سفارش

ششمین تفاوت قرارداد اختیار معامله و معاملات بازار سهام در میزان حجم ثبت سفارش است. در قرارداد اختیار معامله حداکثر حجم سفارشی که سرمایه گذار می تواند نسبت به آن اقدام کند 100 قرارداد است اما در معاملات سهام محدودیتی وجود ندارد.

7-دامنه نوسان قیمت

هفتمین تفاوت میان قرارداد اختیار معامله و بازار سهام در دامنه نوسان قیمت است. در قرارداد اختیار معامله این نوسان قیمت نامحدود است اما در بازار معاملات سهام حداکثر مثبت 5 و حداقل منفی 5 درصد است.

8-وابستگی در قرارداد

هشتمین تفاوت قرارداد اختیار معامله و معاملات بازار سهام همانطور که پیش از این نیز در گروه مشاوران خبره کسب و کار ایرانیان به آن پرداخته شد، مشتقه بودن قرارداد اختیار معامله است. زیرا این قرارداد برای انجام شدن نیازمند یک دارایی پایه (مانند طلا، یا محصولات کشاورزی و…) است اما معاملات سهام به تنهایی قابل معامله هستند.

9-قابلیت بیمه

نهمین تفاوت میان قرارداد اختیار معامله و معاملات سهام، قابلیت بیمه در قرارداد اختیار معامله است. آپشن ها می‌توانند به‌عنوان بیمه به‌گونه مختلف در سناریوهای معاملاتی مورداستفاده واقع شوند. این قابلیت چندگانه در اختیارات، تاثیر بسیار بزرگی در بازار نسبت به سرمایه‌گذاری‌های قدیمی دارد. شما به کمک اختیارات می‌توانید جهت حفاظت از سقوط قیمت بازار یک سهام خریداری شده و یا افزایش قیمت بازار یک سهام فروخته شده استفاده کنید.

گروه مشاوران خبره کسب و کار ایرانیان(متیس) معتقد است که پیش بینی آینده بازار، استمرار در انجام این نوع معاملات، توانایی تحلیل بازار و نگاه رو به جلو عواملی هستند که موجب می شوند اشخاصی که در این نوع معاملات وارد می‌شوند بتوانند در بلندمدت سود خوبی کسب کنند و قدرت ارزش گذاری ابهامات آینده را در خود تقویت کنند.